Siprus
- Hierdie artikel handel oor die soewereine staat. Vir die eiland met dieselfde naam, sien Siprus. Vir die noordelike deel van die eiland, sien Turkse Republiek van Noord-Siprus.
Siprus, ook Ciprus, (Grieks: Κύπρος, [ˈcipros]; Turks: Kıbrıs, [ˈkɯbɾɯs]), amptelik die Republiek Siprus (Grieks: Κυπριακή Δημοκρατία / Kypriakí Dimokratía, [cipriaˈci ðimokraˈti.a], letterlik: "Sipriotiese Republiek"; Turks: Kıbrıs Cumhuriyeti, [ˈkɯbɾɯs ˈdʒumhuɾijeti], letterlik: "Republiek Siprus"), is 'n eilandstaat op die eiland Siprus in die noordooste van die Middellandse See, sowat 70 km suid van Turkye, 100 km wes van Sirië, en 500 km oos van Griekeland. Siprus is die derde grootste en derde mees bevolkte eiland in die Middellandse See ná Sisilië en Sardinië. Dit het vlaktes aan die suidkus en ’n sentrale vlakte met berge noord en suid daarvan. Die hoofstad en grootste stad is Nicosia (Grieks: Levkosía en Turks: Lefkoşa). Ander belangrike stede op die eiland is Limassol, Larnaca, Paphos, Famagusta en Kyrenia.
| |||||
| Volkslied: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν Ymnos is tin Eleftherian (Grieks vir: "Volkslied van Vryheid")a | |||||
| |||||
| Hoofstad | Nicosia | ||||
| Grootste stad | Nicosia | ||||
| Amptelike tale | Grieks en Turks | ||||
| Regering | Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Nikos Christodoulides vakantb | ||||
| Onafhanklikheid • Londen-Zürich-ooreenkomste
• Onafhanklikheid verklaar • Onafhanklikheidsdag |
van die Verenigde Koninkryk 19 Februarie 1959 16 Augustus 1960 1 Oktober 1960 | ||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
9 251c km2 (162ste) 3 572 myl2 0,11 | ||||
| Bevolking - 2021-skatting - 2011-sensus - Digtheid |
1 244 188d[1][2] (158ste) 838 897[3] 123,4 / km2 (82ste) 319,6 / myl2 | ||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| MOI (2021) |  0,896[5] (29ste) – baie hoog
| ||||
| Gini (2021) | 29,4[6](19de) – laag | ||||
| Geldeenheid | Euro (€) (EUR)
| ||||
| Tydsone - Somertyd |
OET (UTC+2) OEST (UTC+3) | ||||
| Internet-TLD | .cy | ||||
| Skakelkode | +357 | ||||
| a. Die Griekse volkslied is in 1966 aangeneem deur 'n besluit van die Raad van Ministers.[7] b. Die adjunkpresidentskap is gereserveer vir 'n Turks-Siprioat. Die pos is egter vakant sedert die Turkse inval in 1974.[8] c. Insluitende Noord-Siprus, die VN-buffersone en Akrotiri en Dhekelië. d. uitsluitende Noord-Siprus. | |||||
Geskiedenis
wysigDie eiland word al 12 000 jaar lank bewoon en al die antieke magte in die omgewing het dit al beset.
Siprus is sedert die middel van die Neolitikum deur mense gekoloniseer. Na 'n ekologiese ramp rondom 6 000 v.C. was die eiland 'n geruime tyd onbewoond, maar nuwe setlaars het in die Kopertydperk aangekom. As gevolg van groot hoeveelhede kopererts het die eiland in die Bronstydperk tot vroeë Klassieke tydperk 'n belangrike rol gespeel in die Mediterreense handel. Alhoewel die eiland oorspronklik bewoon is deur inheemse bevolking, wat blykbaar verband hou met die pre-Semitiese kulture van die Midde-Ooste, het die meeste eilandbewoners gedurende die 10de-15de eeue hul taal van inheems na Grieks verskuif sonder skynbare spore van inval of kulturele verandering.
Alhoewel Siprus deur seevolke aangeval is, het die eiland nie net die aanval oorleef nie, maar het eeue lank voorspoed beleef toe sy groot mededingers gedaal het. Koper en brons uit Siprus het in hoë aanvraag oor die Middellandse See gebly. Siprus het tot die Romeinse verowering 'n kultuur wat verskil van Griekeland s'n, gehandhaaf.
Later is Siprus gevolglik oorgeneem deur die Bisantyne, Kruisvaarders en Ottomaanse Turke.
Van 1878 tot 1960 was dit in Britse hande. Daarna word dit onafhanklik. In 1974 raak Griekeland en Turkye in ’n skermutseling oor die eiland betrokke en dit word de facto in 'n Grieks-Sipriotiese deel (die suidwestelike twee derdes) en ’n Turks-Sipriotiese deel (die noordoostelike derde) verdeel.[9]
Die Turkse Republiek van Noord-Siprus bestaan sedert 1974 in die noordelike deel van die eiland, maar dit word slegs deur Turkye as ’n onafhanklike land erken.[10]
In die suide en ooste lê die afhanklike gebiede Akrotiri en Dhekelië van die Verenigde Koninkryk, wat in 1960 gestig is.
Die Republiek Siprus is 'n lid van die Britse Statebond. Sedert 1 Mei 2004 is dit ook 'n lidland van die Europese Unie en die Euro is sedert 1 Januarie 2008 die geldeenheid. In 2012 is Siprus swaar deur sy blootstelling aan Griekeland se wankelrige ekonomie getref, en moes die land noodgedwonge hulp van internasionale leners versoek.
Verwysings
wysig- ↑ (en) "World Population Prospects 2022". United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ (en) "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX) (Total Population, as of 1 July (thousands)). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ (gr) "Statistical Service – Population and Social Conditions – Population Census – Announcements – Preliminary Results of the Census of Population, 2011". Statistical Service of the Ministry of Finance of the Republic of Cyprus. 29 Desember 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Januarie 2013. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (en) "Cyprus". Internasionale Monetêre Fonds. Oktober 2022. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ (en) "National Anthem". www.presidency.gov.cy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Augustus 2011. Besoek op 13 Augustus 2011.
- ↑ (en) "Cyprus". Central Intelligence Agency. Besoek op 5 Maart 2023.
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ (de) tagesschau.de: Der Zypern-Konflikt – das ungelöste Problem der EU
Bronne
wysig- Algemeen
- (en) "Cyprus". Encyclopædia Britannica. Besoek op 5 Maart 2023.
- (en) "Cyprus". Central Intelligence Agency. Besoek op 5 Maart 2023.
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons het meer media in die kategorie Siprus.
- (en) Toerisme-inligting oor Siprus op Wikivoyage
- (en) (gr) (tr) Webwerf toegewy aan Siprus Geargiveer 21 Oktober 2017 op Wayback Machine
- Republiek Siprus
- Statistieke diens van die Republiek Siprus
- Pers en Inligtingskantoor Geargiveer 14 Julie 2019 op Wayback Machine
- (en) (de) CIPS Siprus Internasionale Persdiens
- Siprus Fotos Geargiveer 1 Augustus 2018 op Wayback Machine
- Siprus Kaart
- Siprus Gids