Percival Lowell

Percival Lowell
Percival Lowell in die 20ste eeu.
Gebore	Percival Lawrence Lowell (1855-03-13)13 Maart 1855 Boston, Massachusetts, VSA
Sterf	12 November 1916 (op 61) Flagstaff, Arizona
Nasionaliteit	Amerikaans
Beroep	Sterrekundige
Bekend vir	Marskanale Asteroïde ontdek: 793 Arizona (9 April 1907)

Percival Lawrence Lowell (13 Maart 1855 – 12 November 1916) was ’n Amerikaanse sakeman, skrywer, wiskundige en sterrekundige wat die spekulasie bevorder het dat daar kanale op Mars is wat deur buiteaardse wesens gebou is. Hy het die Lowell-sterrewag in Flagstaff, Arizona, opgerig en die soektog begin wat gelei het tot die ontdekking van Pluto 14 jaar ná sy dood.

Lowell is in Boston, Massachusetts, gebore en het in 1876 ’n graad aan die Harvard-universiteit ontvang met ’n onderskeiding in wiskunde.^[1]

In die 1880's het Lowell baie in die Verre Ooste gereis. In Augustus 1883 was hy ’n sekretaris en raadgewer van ’n spesiale Koreaanse diplomatieke sending in Amerika. Hy het sowat twee maande in Korea gewoon.^[2] Hy het ook aansienlike tyd in Japan deurgebring en boeke geskryf oor Japannese godsdiens, sielkunde en gedrag.

Lowell het in 1893 teruggetrek na Amerika.^[2] Hy was vasbeslote om Mars te bestudeer en sterrekunde as voltydse beroep te beoefen nadat hy Camille Flammarion se La planète Mars gelees het.^[3] Hy was veral geïnteresseerd in die kanale op Mars.

Deur sy geld en invloed te gebruik het hy in die winter van 1893-'94 sterrekunde bestudeer en die sterrewag opgerig wat na hom genoem is.^[1] Dit was in Flagstaff, Arizona, ’n uitstekende plek vir ’n sterrewag – dit was ver van stadsligte en min wolke het die uitsig versper.^[1]

Die volgende 15 jaar het hy Mars intensief bestudeer en ingewikkelde tekeninge van die merke op die oppervlak gemaak. Hy het sy sienings in drie boeke gepubliseer: Mars (1895), Mars and Its Canals (1906) en Mars As the Abode of Life (1908). Hiermee het hy meer as enigiemand anders die idee gewild gemaak dat die merke wys daar was eens intelligente lewe op Mars.^[4][5]

Sy werk sluit ’n gedetailleerde beskrywing in van wat hy genoem het die "onnatuurlike verskynsels" van die planeet se oppervlak, insluitende ’n volle beskrywing van enkele en dubbele kanale; die "oases", soos wat hy die donker kolle beskryf het waar hulle mekaar kruis; en die wisselende sigbaarheid van albei, deels na gelang van Mars se seisoene. Sy teorie was dat ’n ontwikkelde, maar desperate kultuur die kanale gebou het om water van die yskappe by Mars se pole te kry – die laaste bron van water op ’n genadeloos droë planeet.^[6]

Hoewel die publiek opgewonde oor die idee was, was die sterrekundegemeenskap skepties. Baie sterrekundiges kon nie die merke sien nie en min het geglo hulle was so volop as wat Lowell beweer het. As gevolg daarvan is Lowell en sy sterrewag in ’n groot mate verstoot.^[7] Daar was egter konsensus dat daar wel verskynsels was wat die merke kon veroorsaak het.^[8] Die 60-duim-teleskoop van die Mount Wilson-sterrewag in Suid-Kalifornië het die eienskappe van nader bekyk en onthul Lowell se "kanale" is onreëlmatige geologiese verskynsels, moontlik as gevolg van natuurlike erosie.^[9]

Die bestaan van kanale is in die 1960's finaal verkeerd bewys deur Nasa se Mariner-sendings. Mariner 4, 6 en 7, asook die Mariner 9-wenteltuig (1972), het ’n oppervlak vol kraters, maar geen kanale nie, gewys. Vandag word die merke wat vir sommige mense soos kanale lyk, beskou as ’n optiese illusie.^[10] Die sielkundige Matthew J. Sharps meen die waarneming van kanale deur Lowell en ander kon die gevolg gewees het van ’n kombinasie van sielkundige faktore, onder meer individuele gedragsverskille, die sien van patrone eerder as individuele elemente en sosiaalkognitiewe faktore.^[11]

Hoewel Lowell beter bekend was vir sy waarnemings van Mars, het hy ook kaarte van die planeet Venus geteken. Hy het Venus middel 1896 in besonderhede begin waarneem nadat ’n nuwe refraktorteleskoop in sy sterrewag geïnstalleer is. Hy het die planeet bedags bestudeer wanneer dit hoog in die lug was met die teleskoop se lensopening uiters klein gestel om die invloed van die onstuimige dagatmosfeer uit te skakel.

Lowell het speekagtige verskynsels op die oppervlak gesien, insluitende ’n sentrale, donker kol, in teenstelling met wat toe vermoed is (en nou bekend is): dat Venus geen sigbare oppervlakverskynsels het nie omdat dit deur ’n ondeursigtige atmosfeer omring word. Daar is in 2003 in die verslag Journal for the History of Astronomy en in Julie 2003 in ’n artikel in Sky and Telescope berig dat Lowell se klein lensopening ’n wanbeeld geskep het van die skaduwees van die are in sy oë wat op sy retina gegooi is.^[12][13] Dit het vir Lowell soos "speke" gelyk.

Lowell se grootste bydrae tot planetologie was in die laaste dekade van sy lewe, wat hy gewy het aan ’n soektog na Planeet X, ’n hipotetiese planeet ver anderkant Neptunus. Lowell het geglo die planete Uranus en Neptunus word versteur deur die swaartekrag van die onsigbare Planeet X.^[14] Hy het in 1906 met sy soektog begin. Hy het nie Pluto ontdek nie, maar in Maart en April 1915 het die Lowell-sterrewag ’n foto van Pluto geneem sonder dat besef is dit is nie ’n ster nie.^[15]

In 1930 het Clyde Tombaugh, terwyl hy by die Lowell-sterrewag gewerk het, Pluto ontdek naby die ligging waar Planeet X na verwagting gelê het. Deels uit erkenning vir Lowell se soektog is die nuwe planeet Pluto genoem, waarvan die eerste twee letters Lowell se voorletters was, en die monogram ♇^[16] is van sy voorletters geskep as Pluto se sterrekundige simbool.^[14]

Dit sou egter later duidelik word die Planeet X-hipotese was ’n vergissing. Dit is verder bekend dat die veronderstelde afwykings in Uranus en Neptunus se wentelbane veroorsaak is deur ’n verkeerde raming van Neptunus se massa, en nie deur swaartekragaantrekking nie.^[17]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Percival Lowell.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.