Skriba

Hierdie artikel handel oor kopieerders van manuskripte. Vir die sekretaris van ’n kerkraad, sien Skriba (kerksekretaris).

’n Skriba (in die Bybel skrifgeleerde genoem)^[1] is iemand wat manuskripte professioneel kopieer, veral in die dae voor die uitvinding van die drukpers.^[2]

Skribas, wat voorheen algemeen in talle kulture was, het hulle belangrikheid en status verloor met die uitvinding van die drukpers. Hulle het gewoonlik manuskripte en ander tekste gekopieer, sowel as sekretariële en administratiewe take verrig soos om sake- en regsbelange te behartig en historiese rekords vir konings, tempels en stede te hou. Dié beroepslui het later ontwikkel in staatsdiensamptenare, joernaliste, rekenmeesters, boekhouers, tikkers en regsgeleerdes.

In gemeenskappe met ’n lae geletterdheid kan skribas steeds op straathoeke aangetref word waar hulle ’n openbare diens lewer.^[3]

Een van die belangrikste beroepe in antieke Egipte is beoefen deur mense wat opgevoed was in die skryf van beide hiëroglifiese en hiëratiese geskrifte, sowel as die demotiese skrif wat van die tweede helfte van die 1ste millennium v.C. af in gebruik was (hoofsaaklik vir handel). Hulle was ook bedrewe in rekenkunde.^[4][5] Skribas se seuns is in dieselfde tradisie grootgemaak, skool toe gestuur en het hulle vader se posisie geërf nadat hulle die staatsdiens betree het.^[6]

Baie van wat vandag oor antieke Egipte bekend is, is danksy die werksaamhede van skribas. Monumentale geboue is onder hulle toesig opgerig en versier,^[7] administratiewe en ekonomiese bedrywighede is deur hulle aangeteken en stories uit Egipte se laer stande en oor ander lande het bewaar gebly danksy hulle werk.^[7]:296

Die hiëroglief vir "skriba", "skryf" en "geskrifte" het soos volg gelyk:

Die teken bevat die skriba se inkpalet, ’n houer vir skryfriete en ’n leersakkie vir die swart en rooi inkblokke.

Thoth was die Egiptiese god wat die eer gekry het vir die uitvinding van skryf. Hy was die skriba van die gode en het kennis van wetenskaplike en morele wette gehad.^[8]

In Egipte en Mesopotamië het letterkunde later ook deel van die skriba se werk geword. Die eerste stories was waarskynlik skeppingsverhale en godsdiensgeskrifte. Ander genres het ontwikkel, soos wysheidsletterkunde, ’n versameling filosofiese gesegdes van wyse manne. Dit bevat die vroegste aantekening van gemeenskapsdenke en die verkenning van idees in taamlike detail.

In die 3de millennium v.C. het die Sumeriërs dié soort letterkunde geskep in die vorm van ’n reeks debatte, soos die Debat tussen Voël en Vis.^[9] Nog Sumeriese voorbeelde sluit in Debat tussen Somer en Winter, waarin Winter wen, en dispute tussen die bees en graan, die boom en die riet, silwer en koper en die pik en die ploeg.^[10]

’n Antieke Egiptiese voorbeeld is Dispuut tussen ’n man en sy Ba uit die Middelryk.

In die 11de eeu v.C. reeds was skribas in antieke Israel gerekende beroepslui met funksies wat vandag deur regsgeleerdes, joernaliste, ministers, regters of finansiers vervul word.^[11] Sommige skribas het ook dokumente gekopieer, maar dit was nie noodwendig deel van hulle werk nie.^[12]

Die Joodse skribas het die volgende reëls en prosedures toegepas terwyl hulle afskrifte van die Tora en eindelik ander boeke van die Hebreeuse Bybel gemaak het:^[13]

1. Hulle kon net skoon dierevelle gebruik – om op te skryf en om die manuskripte te bind.
2. Elke kolom van hulle skryfwerk mag nie minder as 48 en nie meer as 60 reëls bevat het nie.
3. Die ink moes swart wees en is gemaak volgens ’n spesifieke resep.
4. Hulle moes elke woord hardop sê terwyl hulle skryf.
5. Hulle moes hulle pen afvee en hulle hele liggaam was elke keer voordat hulle die heilige naam van God, JHWH, skryf.

1. Die manuskrip moes binne 30 dae hersien word, en as daar drie bladsye of meer was wat korreksies vereis het, moes die hele manuskrip oorgeskryf word.
2. Die letters, woorde en paragrawe moes getel word, en die dokument was ongeldig as twee letters aan mekaar geraak het. Die middelste paragraaf, woord en letter moes ooreenstem met dié van die oorspronklike dokument.
3. Die dokumente mog net in heilige plekke gestoor word (sinagoges, ensovoorts).
4. Omdat geen dokument wat God se Woord bevat, vernietig kon word nie, is hulle gebêre of begrawe.

Sofers (Joodse skribas of skrifgeleerdes) is van die min skribas wat steeds hulle werk met die hand uitvoer, op perkament. Hulle is gerekende kalligrawe en skep Hebreeuse Torarolle en ander heilige tekste.

In die Middeleeue is elke boek met die hand gemaak. Spesiaal opgeleide monnike, of skribas, moes elke bladsy perkament versigtig sny, die ink maak, die woorde skryf, die bladsye bind en ’n buiteblad maak om die boek te beskerm. Dit alles is in ’n skryfkamer, of skriptorium, in ’n klooster gedoen waar stilte gehandhaaf is sodat die skribas kon konsentreer.^[14] Tot 40 skribas kon in so ’n skryfkamer werk.^[15] Hulle het van sonsopkoms tot sonsondergang gewerk, met ’n etenstyd deur die loop van die dag. Hulle moes in die daglig werk, want kerse was duur en kerslig nie helder genoeg nie. Hulle hoofdoel was om die idees van die Christelike kerk te bevorder en hulle het dus hoofsaaklik klassiese en godsdienstige werke gekopieer. Van hulle is verwag om Latyn, Grieks en Hebreeus te skryf, of hulle die taal verstaan het of nie.^[16]

Hierdie manuskripte is dikwels in kalligrafiese letters geskryf en het ryklik versierde illustrasies bevat, en dit het die proses tydrowend gemaak. Skribas moes op die hoogte van die skryftegnologie wees: Hulle moes seker maak die reëls is reguit en die letters ewe groot.^[17] Die beste skribas kon twee boeke per jaar skryf,^[15] maar dit het gewoonlik sowat 15 maande geduur om ’n Bybel te kopieer.^[16]

Omdat die proses so tydsaam en duur was, was boeke nie volop nie.^[14] Later is ’n stelsel aanvaar waarvolgens dele van dieselfde teks aan verskillende gehuurde skrywers gegee is wat binne of buite die kloosters gewerk het.^[18]

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Skriba.

• Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.