Eenjarige plant

'n Eenjarige plant is 'n plant wat sy lewensiklus vanaf ontkieming tot die produksie van saad binne een groeiseisoen voltooi en dan sterf. Die lengte van groeiseisoene en die periode waarin dit plaasvind, verskil volgens geografiese ligging en stem moontlik nie ooreen met die vier tradisionele seisoene van die jaar nie. Ten opsigte van die tradisionele seisoene word eenjarige plante geklassifiseer as onderskeidelik somer- of winterplante. Somer-eenjariges ontkiem gedurende die lente of vroeë somer en word teen die herfs van dieselfde jaar volwasse. Winter-eenjariges ontkiem gedurende die herfs en word gedurende die lente of somer van die volgende kalenderjaar volwasse.^[1]

Een saad-tot-saad-lewenssiklus vir 'n eenjarige plant kan in sommige soorte plante binne 'n maand voorkom, alhoewel die meeste maande neem. Brassica rapa kan die proses binne ongeveer vyf weke voltooi onder 'n fluoresserende lamp. Hierdie metode word dikwels in klaskamers benut vir onderwys. ^[2]

Verskeie plante wat voedsel verskaf word gekweek en groei as eenjarige plante, insluitend feitlik alle gedomestikeerde graansoorte. Sommige meerjarige plante en tweejaarlikse plante word gerieflikheidshalwe in tuine gekweek, veral as dit nie teen koue bestand is nie. Wortel, seldery en pietersielie is egte tweejaarlikse (divarsiya) plante wat gewoonlik gekweek word as eenjarige gewasse vir onderskeidelik hul eetbare wortels en blare. Tamatie, patat en soetrissie is tweejarige plante wat gewoonlik as eenjarige plante gekweek word. Sierplante wat gewoonlik as eenjarige plante gekweek word, is o.m. Impatiens, Mirabilis, Begonia, Antirrhinum, Pelargonium, Coleus en Petunia. Voorbeelde van ware eenjarige plante is onder meer mielies, koring, rys, blaarslaai, ertjie, waatlemoen, boontjies, zinnia en gousblomme.

Somer-eenjariges groei, blom, produseer saad en sterf gedurende die warmer maande van die jaar.

Winter-eenjariges ontkiem in die herfs of winter, leef deur die winter, en blom dan in laat-winter of lente.

Die plante groei en blom gedurende die koel seisoen wanneer die meeste ander plante dormant is en ander eenjarige plante in afwagting van warmer weer steeds in saadvorm is. Winter-eenjariges sterf nadat dit geblom en saad geskiet het. Die sade ontkiem in die herfs of winter as die grondtemperatuur koel is.

Winter-eenjariges groei gewoonlik laag op die grond, waar dit gewoonlik by wyse van sneeubedekking teen die koudste nagte beskut word en van warmer periodes in die winter gebruik maak om te groei wanneer die sneeu smelt. Sommige algemene winter-eenjariges is bv. Lamium amplexicaule.

Winter-eenjariges is van ekologiese belang aangesien dit vegetatiewe bedekking bied wat gronderosie gedurende die winter en vroeë lente voorkom wanneer daar geen ander grondbedekking is nie. Dit bied ook vars plantegroei vir diere en voëls wat daarvan afhanklik is vir voedsel. Alhoewel dit dikwels as onkruid in tuine beskou word, is hierdie standpunt nie altyd wenslik nie, want die meeste van die plante sterf wanneer die grondtemperatuur weer opwarm in die vroeë tot laat lente, wanneer ander plante nog dormant is.

Alhoewel dit nie direk met gekweekte plante meeding nie, word winter-eenjariges soms as 'n plaag in die kommersiële landbou beskou omdat dit gasheer kan wees vir insekplae of swamsiektes (Microbotryum sp) wat gewasse wat verbou word aanval. Die feit dat dit voorkom dat die grond uitdroog kan ook problematies wees vir kommersiële landbou.

In 2008 is dit ontdek dat die inaktivering van slegs twee gene in een spesie van 'n eenjarige plant kan lei tot die omskepping daarvan in 'n meerjarige plant.^[3] Navorsers het die SOC1 en FUL gene in Arabidopsis thaliana, wat die blomtyd van die plant beheer, ge-deaktiveer. Hierdie verandering het fenotipes wat algemeen voorkom in meerjarige plante geskep, soos bv. die wat verantwoordelik is vir die vorming van hout.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Annuals.