Goewerneur-generaal van Suid-Afrika

Die Tuynhuys, destydse setel van die goewerneur-generaal in Kaapstad

Die Goewerneur-generaal van die Unie van Suid-Afrika (Engels: Governor-general of the Union of South Africa, Nederlands: Gouverneur-generaal van de Unie van Zuid-Afrika) was die verteenwoordiger van die Britse Kroon in Suid-Afrika tussen 31 Mei 1910 en 31 Mei 1961. Die Unie van Suid-Afrika was 'n Gemenebes Koninkryk (Engels: Commonwealth Realm) waarin Koningin Elizabeth II die titel "Koningin van Suid-Afrika" gehad het al het sy die land nooit in die hoedanigheid besoek nie.

Sommige van die draers van die pos was lede van die Britse Koninklike Familie insluitend Prins Arthur van Connaught, tussen 1920 en 1923, en die Graaf van Athlone, wat tussen 1923 en 1930 gedien het voor hy die Goewerneur-generaal van Kanada geword het. Soos in ander Dominions, sou dit verander met slegs Suid-Afrikaanse burgers wat die amp in latere jare gedra het. In daardie jare was die ampsdraers natuurlik almal blankes.

Republikeinse strewe

Die Nasionale Party met sy hoofsaaklik Afrikanerbasis, wat in 1948 aan bewind gekom het, was uitgesproke republikeins en het Suid-Afrika se volgehoue bande met die Kroon as 'n oorblyfsel van Britse imperialisme beskou. Onder die Nasionale Party is die amp van goewerneur-generaal beklee deur afgetrede regeringsministers, wat geweier het om die tradisionele, "koloniale" Windsor-uniform te dra wat uit 'n blou militêre baadjie en 'n geveerde hoed bestaan het. In 1957 het God Save the Queen opgehou om gelyke status met Die Stem van Suid-Afrika as nasionale volkslied te hê, en het die Britse Union Jack op soortgelyke wyse gelyke status met die Suid-Afrikaanse vlag verloor.

In 1960 het die Eerste Minister van Suid-Afrika, Hendrik Verwoerd 'n referendum oor die republikeinse saak onder wit kiesers gehou. Besware is gemaak teen die vermindering van die stemouderdom na 18 en die insluiting van wit kiesers in Suidwes-Afrika, maar op 5 Oktober 1960 was 52% van die stemme ten gunste van die vraag: 'Steun u 'n republiek vir die Unie?'.

Charles Robberts Swart, die laaste goewerneur-generaal, het die offisier wat die regeringsadministreer (?) geword in April 1961 onder 'n tussentydse maatreël voor hy ingesweer is as die eerste Staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika op 31 Mei daardie jaar.

Lys van goewerneurs-generaal van die Unie van Suid-Afrika (1910–1961)

#	Naam (Geboorte–Dood)	Ampsaanvaarding	Amp verlaat	Monarg	Eerste Minister
1	Herbert John Gladstone (1854–1930)	31 Mei 1910	8 September 1914	George V	Botha
2	Sydney Charles Buxton (1853–1934)	8 September 1914	17 November 1920		Botha
3	Arthur van Connaught (1883–1938)	17 November 1920	21 Januarie 1924		Smuts
4	Alexander Cambridge (1874–1957)	21 Januarie 1924	26 Januarie 1931		Smuts
5	George Villiers (1877–1955)	26 Januarie 1931	5 April 1937		Hertzog
6	Patrick Duncan (1870–1943)	5 April 1937	17 Julie 1943	George VI	Hertzog
—	Nicolaas de Wet (1873–1960) (waarnemend)	17 Julie 1943	1 Januarie 1946		Smuts
7	Gideon Brand van Zyl (1873–1956)	1 Januarie 1946	1 Januarie 1951		Smuts
8	E.G. Jansen (1881–1959)	1 Januarie 1951	25 November 1959		Malan
—	Lucas Cornelius Steyn (1903–1976) (waarnemend)	26 November 1959	11 Desember 1959	Elizabeth II	Verwoerd
9	Charles Robberts Swart (1894–1982)	11 Desember 1959	30 April 1961
—	Lucas Cornelius Steyn (1903–1976) (waarnemend)	30 April 1961	31 Mei 1961

Vlae

Vlag van die Goewerneur-generaal van Suid-Afrika (1910–1931)
Vlag van die Goewerneur-generaal van Suid-Afrika (1931–1953)
Vlag van die Goewerneur-generaal van Suid-Afrika (1953–1961)

Sien ook