[go: up one dir, main page]
More Web Proxy on the site http://driver.im/Gaan na inhoud

Kat

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Kat
Die geluid van 'n kat (hulp·inligting)
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Carnivora
Familie:
Felidae
Genus:
Felis
Spesie:
F. catus
Binomiale naam
Felis catus
Linnaeus, 1758
Sinonieme

Felis silvestris catus

Die kat of huiskat is een van die oudste troeteldiere van die mens. Dit is ’n klein, gewoonlik harige, vleisetende soogdier wat tot die biologiese familie Felidae (katagtiges) behoort. Die ou wetenskaplike naam was Felis domesticus, maar is later vervang deur Felis catus of soms Felis silvestris catus.

Mense hou katte aan vir geselskap en hul vermoë om klein knaagdiere soos muise en rotte te vang. Katte is al minstens 9 500 jaar deel van die mens se lewe[1] en is vandag die gewildste troeteldier.[2] Hulle word om dié rede feitlik oral ter wêreld aangetref.

Katte se anatomie is dieselfde as dié van ander lede van die Felidae-familie. Hulle het sterk, buigbare lywe, vinnige reflekse, skerp naels wat teruggetrek kan word en tande wat aangepas is om klein prooi dood te maak. Hulle kan besonder goed hoor en in die donker sien. Hulle kan klanke van ’n hoë frekwensie hoor wat die mens nie kan nie. Hul reukvermoë is ook baie beter.

Hoewel hulle alleen jag, is katte baie sosiale diere en kan op verskeie maniere kommunikeer, soos deur te miaau, spin, sis en grom, asook deur feromone (chemiese afskeidings) en hul liggaamshouding.[3]

Die teling van opregte katte is ’n gewilde bedryf. Talle katrasse bestaan; sommige het natuurlik ontstaan en ander deur mutasie of teling, en nuwes word voortdurend ontwikkel.

Naam

[wysig | wysig bron]

Die Afrikaanse woord "kat" kom van Nederlands en stem ooreen met die naam in talle ander Europese tale: cat (Engels), cath (Wallies), gato (Spaans), chat (Frans), κάτια (kátia, Bisantynse Grieks), Katze (Duits), katė (Litaus), kissa (Fins), կատու (katoe, Armeens), kotka (Oud-Slawies), кошка (kosjka, Russies), ens.

Evolusie

[wysig | wysig bron]
Die Afrika-wildekat (Felis silvestris lybica) is nou verwant aan en waarskynlik die voorvader van die huiskat.

Die Felidae is ’n familie soogdiere met ’n gemeenskaplike voorouer wat slegs sowat 10–15 miljoen jaar gelede geleef het,[4] en sluit benewens die huiskat ook diere in soos die leeu, tier, jagluiperd en baie ander. Binne dié familie is die huiskat (Felis catus) deel van die genus Felis, ’n kleinerige groep met verskeie spesies wat uit klein katte bestaan.[5] Lede van die genus word wêreldwyd aangetref en sluit in die moeraskat (Felis chaus) van Suidoos-Asië, die Afrika-wildekat (Felis silvestris lybica), die Sjinese bergkat (Felis silvestris bieti) en die woestynkat (Felis margarita).[6]

Al die katte in die genus het ’n gemeenskaplike voorouer wat moontlik sowat 6–7 miljoen jaar gelede in Asië voorgekom het.[7] Alle huiskatte stam af van die Afrika-wildekat en hulle kan maklik met ander wildekatte gekruis word. Hierdie hibrides (kruisings van verskillende spesies) kan ’n bedreiging inhou vir die voortbestaan van die wildekat.

Geskiedenis en mitologie

[wysig | wysig bron]
Egiptiese beeld van ’n kat in die Louvre.

Omdat katte kultusdiere in antieke Egipte was en in skilderye van tot 3 600 jaar oud uitgebeeld is, is aanvanklik geglo dat die Egiptenare katte die eerste keer mak gemaak het.[8] In 2004 is die oorblyfsels van 'n gedomestikeerde kat en ’n kind van omtrent 9 500 jaar gelede naby mekaar in grafte uit die Nuwe Steentydperk ontdek op die Shillourokambos-opgrawingsterrein in Siprus.[9] Siprus is ’n eiland waar geen lede van die wilde Felis silvestris voorkom nie. Die kat was groot en het meer soos ’n wildekat as vandag se huiskatte gelyk. Hierdie ontdekking, tesame met genetiese toetse, dui daarop dat katte waarskynlik in die Midde-Ooste mak gemaak is, min of meer in die tyd toe landbou ontwikkel het, en dat hulle van daar na Siprus en Egipte gebring is.[10]

Die Noorse godin Freya se wa is deur katte getrek.

Katte het moontlik reeds in die laat Ystertydperk in Brittanje beland[11] en het in die tyd van die ontdekkingstogte deur die res van die wêreld versprei toe hulle op seilbote aangehou is om knaagdiere te vang en as gelukbringers.[12]

Die kat beklee al lank 'n belangrike plek in die mitologie: Freyja, die Noorse godin van vrugbaarheid, liefde en skoonheid, ry deur die wolke in 'n wa wat deur katte getrek word. By die Egiptenare was die kat die simbool van vrugbaarheid in die vorm van die kattegodin Bastet (soms Bubastet). Die kat het ’n hoë aansien geniet en mense wat katte in daardie jare doodgemaak of mishandel het, is swaar gestraf. Katte is deur die Egiptenare gemummifiseer.

In verskeie antieke godsdienste is geglo katte is verhewe siele, metgeselle en gidse vir die mens, en dat hulle alles weet, maar stom is sodat hulle nie besluite deur die mens kan beïnvloed nie.

In baie kulture is katte ook die onderwerp van bygelowe. ’n Voorbeeld is die geloof dat swart katte wat oor jou pad kom, ongeluk bring, of dat hekse katte gebruik om hul toorkrag uit te brei. Dit het meegebring dat katte in die Middeleeue op groot skaal uitgeroei is. Dit het gelei tot ’n vermeerdering van rotte en die Swart Dood wat versprei is deur die byt van vlooie van besmette rotte.

In baie lande word geglo katte het nege lewens, maar in Spaans-sprekende streke word geglo hulle het sewe[13] en in Turkye en Arabiese lande is die getal ses.[14] Die mite het ontstaan vanweë die dier se vlugvoetigheid en vermoë om uit gevaarlike situasies te ontsnap. Dit is aangehelp deur die feit dat ’n kat op sy pote land as hy val deurdat hy sy lyf instinktief draai. Katte kan egter steeds beseer word of hulle doodval.[15]

Genetika

[wysig | wysig bron]
Katte met blou oë en ’n wit pels loop ’n hoë risiko van genetiese doofheid.[16]

Die huiskat en sy naaste wilde verwante is tweekernige organismes wat 38 chromosome[17] en rofweg 20 000 gene het.[18]

Sowat 250 oorerflike afwykings is by katte geïdentifiseer, waarvan baie soortgelyk is aan dié by mense.[19] Vanweë die groot ooreenkoms tussen die metabolisme van soogdiere kan baie van hierdie katsiektes gediagnoseer word met genetiese toetse wat vir mense ontwikkel is.[19][20]

’n Voorbeeld van ’n mutasie wat alle katte, ook die groot spesies, deel, is ’n mutante chemoreseptor in hul smaakkliere wat voorkom dat hulle soet goed proe. Dit kan verduidelik hoekom katte gewoonlik nie van soet kossoorte hou nie.[21] In sommige katrasse is doofheid algemeen, soos by die meeste wit katte met blou oë.[16] Die gene wat daarvoor verantwoordelik is, is onbekend, maar die siekte word ondersoek in die hoop dat dit lig kan werp op die oorsake van oorerflike doofheid in die mens.[22]

Anatomie

[wysig | wysig bron]
Diagram van ’n mannetjieskat se anatomie.

Huiskatte is net so groot soos ander katte in die genus Felis. Hulle weeg gewoonlik tussen 4 en 5 kg,[23] hoewel sommige rasse soos die Maine Coon swaarder as 11 kg kan weeg. Hulle is tussen 23 en 25 cm hoog en 46 cm lank plus sterte van gemiddeld 30 cm.[24]

Katte het 7 nekwerwels soos die meeste soogdiere, 13 borswerwels (mense het 12), 7 lendewerwels (mense het 5), 3 heiligbeenwerwels soos die meeste soogdiere (mense het 5) en ’n wisselende getal stertbeenwerwels (die mens het 3 tot 5 werwels behou wat die stuitjie vorm).[25]

Aan die ruggraat is 13 ribbes, die skouer en die bekken.[25] Anders as by mense se arms is die kat se voorbene aan die skouer vas deur middel van ’n vrybewegende sleutelbeen, wat hulle toelaat om hul lywe deur enige opening te wriemel waardeur hul kop kan pas.[26]

Die kat se kopbeen.

Die kat se kopbeen is ongewoon onder soogdiere deurdat hulle baie groot oogholtes en ’n spesiale, kragtige kakebeen het.[27] In die kakebeen is tande wat aangepas is om prooi dood te maak en uitmekaar te skeur. Wanneer hulle hul prooi oorrompel, byt hulle dit dood met hul lang oogtande en ruk die rugmurg af, wat verlamming en eindelik die dood veroorsaak.[28] In vergelyking met ander katagtiges sit die huiskat se oogtande naby mekaar – dit is so aangepas vanweë hul voorliefde vir klein knaagdiere.[28] Die kies- en voorkiestande word soos ’n skêr gebruik om die vleis in klein stukkies te skeur. Dit is belangrik aangesien katte nie vleis behoorlik kan kou nie.[27]

Katte, nes honde, loop op hul tone, met die bene van hul voete wat die onderste deel van die sigbare been uitmaak.[29] Katte kan baie presies loop omdat hulle die agterpote presies op dieselfde plek sit as die voorpote en so voetspore en geluide tot die minimum beperk. Anders as die meeste soogdiere beweeg katte die twee bene aan een kant van die lyf voor hulle die pote aan die ander kant beweeg. Dit stem ooreen met die stap van ’n kameel en kameelperd. As die kat vinniger loop en begin draf, sal die bene diagonaal beweeg nes by ander soogdiere: die diagoneel teenoorgestelde voor- en agterbeen sal gelyk beweeg.[30]

Nes ander lede van die Felidae-familie, kan katte hul naels terugtrek.[31] In die gewone, ontspanne posisie word die naels bedek met ’n stuk vel en pels. Dit hou die naels skerp omdat dit minder slyt weens kontak met die grond, en dit laat die kat sagter loop.[32] Katte kan die naels aan een of al die pote willekeurig ontbloot om boom te klim, hulself te verdedig, te jag of vir ekstra klouvermoë op gladde oppervlakke. Die meeste katte het vyf kloue aan hul voor- en vier aan hul agterpote.[33] Die vyfde klou aan die voorpote sit die naaste aan die middel van die poot. Daar is ook, nog nader aan die middel, ’n uitsteeksel wat soos ’n sesde "vinger" lyk. Dit kan ook aan die pote van die meeste groot katte en honde gevind word. Dit het geen funksie wanneer die kat normaalweg loop nie, maar word vermoedelik gebruik om te keer dat hy gly wanneer hy spring. Sommige katrasse kan meer tone, tot agt of selfs tien, aan elke poot hê.[33]

Fisiologie

[wysig | wysig bron]
Normale fisiologiese waardes[34]
Liggaamstemperatuur 38,6 °C
Hartklop 120–140 slae per minuut
Asemhaling 16–40 teue per minuut
’n Blou Britse korthaarkat.

Omdat katte so algemeen aangehou word, was dit nog altyd maklik om hul fisiologiese kenmerke goed te bestudeer. Dit stem in die algemeen ooreen met dié van ander vleisetende soogdiere, maar daar is ongewone uitsonderings wat moontlik toegeskryf kan word aan die kat se afstamming van spesies wat in die woestyn voorkom.[35] Hulle kan byvoorbeeld baie hoë temperature uithou: mense begin gewoonlik ongemaklik voel wanneer hul veltemperatuur hoër as 44,5 °C styg; katte wys geen ongemak tot hul vel ’n temperatuur van sowat 52 °C bereik nie,[27] en kan temperature van tot 56 °C uithou as hulle toegang tot water het.[36]

Katte behou hitte deur die bloedvloei na hul vel te verminder en verloor hitte deur uitaseming. Hulle sweet nie en hyg net by baie hoë temperature.[37] Dis ook ongewoon dat ’n kat se temperatuur nie deur die dag wissel nie; dit is deels vanweë die kat se gebrek aan ’n sirkadiese siklus (24 uur-siklus); dit kan ook verduidelik hoekom hulle bedags én snags bedrywig is.[38] Katte se uitwerpsel is gewoonlik baie droog en hul urine baie gekonsentreerd; dit is aanpassings wat katte toelaat om soveel moontlik vloeistof te behou.[35] Hul niere is so doeltreffend dat hulle kan oorleef op ’n dieet van slegs vleis, sonder dat hulle toegang tot water het,[39] en hulle kan selfs rehidreer deur seewater te drink.[38][40]

Katte moet vleis eet; hul fisiologie is ontwikkel om vleis te verteer en nie plante nie.[35] In teenstelling met rotte, wat 4% proteïen in hul dieet nodig het, benodig katte 20% proteïen.[35] Katte is buitengewoon afhanklik van die aminosuur arginien en ’n gebrek daaraan veroorsaak gewigsverlies en selfs die dood.[41] Nog ’n ongewone eienskap van katte is dat hulle die aminosuur tourien vervaardig, waarsonder hulle kan blind word.[35] Omdat hulle hul hele prooi eet, kry hulle minerale in deur die bene te eet en ’n dieet wat net uit vleis bestaan, kan ’n kalsiumtekort tot gevolg hê.[35]

’n Kat se spysverteringstelsel is ook aangepas by die eet van vleis: dit is baie korter as by planteters en het lae vlakke van die ensieme wat nodig is om koolhidrate te verteer.[42]

Sintuie

[wysig | wysig bron]

Katte kan besonder goed in die donker sien – teen ’n sesde van die ligsterkte wat vir menslike sig nodig is.[27] Dit is deels danksy ’n laag weefsel bekend as "tapetum lucidum" wat lig wat deur die retina beweeg, terugkaats in die oog.[43] Nog ’n aanpassing is die kat se groot pupille. Anders as by sommige groot katte soos tiere is katte se pupille skreefvormig. Hierdie pupille kan lig fokus sonder distorsie.[44] In die donker kan die pupille vergroot tot dit feitlik die hele sigbare deel van die oog bedek.[45] Huiskatte kan egter nie kleur goed onderskei nie Hulle het net twee tipes reseptorselle wat geoptimiseer is vir sensitiwiteit vir blou en geel-groen.

Katte se snorbaard is baie sensitief vir aanraking.

Katte kan uitstekend hoor en kan ’n baie wye spektrum van frekwensies waarneem. Hulle kan hoër klanke as mense en honde hoor; frekwensies van 55 Hz tot 79 kHz, dus ’n speling van 10,5 oktawe. Die mens kan net van 31 Hz tot 18 kHz en honde van 67 Hz tot 44 kHz hoor (albei ’n speling van sowat 9 oktawe.[46][47]) Katte gebruik nie hul goeie gehoor om te kommunikeer nie, maar dit is waarskynlik belangrik wanneer hulle jag omdat baie spesies knaagdiere ultrasoniese klanke voortbring.[48] Hul gehoor is ook baie sensitief en dit word verhoog deur die groot, beweeglike ore wat klanke versterk en die kat help om sy rigting met behulp van klanke te vind.[49]

Hulle kan ook baie goed ruik, wat deels te danke is aan hul goed ontwikkelde olfaktoriese bol in die brein en ’n groot oppervlak van reukslymvlies; laasgenoemde bedek ’n oppervlak van sowat 5,8 cm2, wat twee keer so groot as by mense en amper so groot as by honde is.[50] Katte is baie sensitief vir feromone (chemiese afskeidings),[51] wat hulle gebruik om te kommunikeer deur die sproei van urine en die afmerking van ’n gebied met die reukkliere.[52] Hulle reageer sterk op plante met nepetalokton, veral kattekruid, want hulle kan die stof waarneem teen minder as een deeltjie per miljard.[53] Die reaksie word ook deur ander plante ontlok, soos duiwelsklou. Die rede kan wees dat die plante ’n reuk afgee wat soos feromone ruik en die kat se seksuele en sosiale gedrag stimuleer.[54]

Katte het min smaakknoppies in vergelyking met die mens. Weens ’n mutasie in ’n vroeë voorouer, is een van die twee gene wat vir die proe van soet smake verantwoordelik is by die kat afwesig.[21] Hul smaakknoppies reageer wel goed op aminosure en bitter en suur smake.[55] Om te help met navigasie en sensasie het die kat tientalle snorbaarde aan die gesig. Hulle verskaf inligting oor die breedte van openinge en die ligging van voorwerpe in die donker, beide deur aanraking en die aanvoeling van lugstrome; hulle bring ook ’n knipreaksie van die oë mee om die oë te beskerm.[27]

Gedrag

[wysig | wysig bron]

Katte wat vry rondloop, is bedags en snags aktief, hoewel hulle neig om snags effens meer aktief te wees.[56][57] Die tyd van aktiwiteit is taamlik aanpasbaar, wat beteken huiskatte kan soggens en saans aktiewer wees om aan te pas by die huismense se aktiwiteit.[58]

Katte bespaar energie deur baie te slaap, veral as hulle ouer word. Die duur van die slaap wissel; gewoonlik is dit 12–16 uur per dag. Tydens die slaap is daar periodes van vinnige oogbewegings en spierrukkings, wat dit laat lyk of hulle droom.[59]

Interaksie

[wysig | wysig bron]
Katte intimideer hul teenstanders deur hul rug krom te maak, hul hare te laat rys, na die kant te draai en te sis.

Hoewel wildekatte alleenlopers is, is die sosiale gedrag van huiskatte meer uiteenlopend, van katte wat alleen woon tot kolonies rondloperkatte wat gewoonlik om ’n voedselbron gesentreer is. In so ’n groep is een kat gewoonlik die dominante een.[60] Elke kat in ’n kolonie het gewoonlik ’n spesifieke gebied, met die seksueel aktiewe mannetjies wat die grootste gebied het. Dit is dikwels tot tien keer groter as wyfiekatte s’n en kan met verskeie wyfiekatte se gebiede oorvleuel.[52] Die gebiede word afgemerk deur urine te sproei, deur afskeidings van gesigskliere aan voorwerpe teen kophoogte te smeer en deur hul uitskeiding.[52] Tussen hierdie gebiede is daar neutrale gebiede waar katte mekaar nie as ’n bedreiging sal beskou nie. Vreemde katte sal egter verjaag of aangeval word. Al bly katte saam in so ’n kolonie, sal hulle alleen jag en het hulle geen gemeenskaplike oorlewingstrategie nie.[55]

Huiskatte gebruik verskeie geluide vir kommunikasie: hulle spin, sis en grom en het verskeie maniere van miaau.[3] Rondloperkatte is egter gewoonlik stil.[61] Katte se liggaamstaal, onder meer die posisie van die ore en stert, ontspanning van die hele lyf en knie met hul pote, dui alles op hul bui. Veral die stert en ore is belangrik om boodskappe oor te dra; ’n stert wat omhoog gehou word, is gewoonlik ’n vriendelike manier van groet[62][63] en dui ook aan dat ’n kat ’n minder dominante posisie in die sosiale hiërargie het.[63]

Dit kan ook ’n aanduding wees dat hulle iets van hul eienaar verwag, veral as die stert effens bewe. ’n Stert wat penorent staan met die punt na vore gebuig, kan ’n aanduiding wees van plesier, vreugde, afwagting of spanning. In ’n ontspanne posisie sal die stert horisontaal gehou word met die punt effens na onder gedraai. As die stert vinnig heen en weer geruk word, is die kat waarskynlik geïrriteerd of aggressief.

Ook die gesig kan aandui hoe die kat voel. As die kat iemand stip aankyk, is dit gewoonlik ’n dreigement. Die ore kan ook plat en na die kant getrek word. Ore wat na voor gedraai is, is dikwels ’n aanduiding van nuuskierigheid.

As die kat ontspanne is, kan die oë half toe wees sodat die ooglede sigbaar is, of hy kan knipoog. Dit kan ook op vriendelikheid en minsaamheid dui en kan met die mens se glimlag vergelyk word. Die mens kan dié tekens maklik namaak en hy word dikwels daarvoor beloon deurdat die kat dieselfde doen. Ook gaap is nie ’n teken van moegheid nie, maar dat die kat nie aggressief is nie.

Aanraking met die neus is ook ’n gewilde vorm van groet tussen katte en kan gevolg word deur mekaar skoon te lek.[64] Veral ouer katte kan egter aggressief wees teenoor nuwe aankomelinge in die huis.

Versorging

[wysig | wysig bron]
Die haakvormige papille op ’n kat se tong dien as ’n soort borsel en help om die hare skoon te maak en koeke uit te kam.

Katte is bekend daarvoor dat hulle skoon is en spandeer ure daaraan om hul pels te lek. Die haakvormige papille op die tong help hulle om hul pels skoon te lek en koeke uit te kam omdat dit as ’n soort borsel dien. Sommige katte, veral dié met lang hare, kry soms haarballe van al die hare wat hulle oplek en bring dit dan op. Dit kan voorkom word deur middels wat die hare makliker deur die spysverteringstelsel help beweeg of deur die pels dikwels te borsel.[65]

Gevegte

[wysig | wysig bron]

By huiskatte is mannetjies meer geneig om te baklei as wyfies.[66] By rondloperkatte is die grootste oorsaak van gevegte die wedywering tussen twee mannetjies om met ’n wyfie te paar; die geveg sal meestal deur die swaarder kat gewen word.[67] Nog ’n rede hoekom katte sal baklei, is omdat dit moeilik is om in byvoorbeeld ’n klein huis ’n gebied af te baken.[66] Wyfies sal baklei oor hul gebied of om hul kleintjies te beskerm. Deur katte te steriliseer en kastreer kan die gedrag verbeter of stopgesit word, wat daarop dui dat dit verband hou met sekshormone.

Wanneer hulle baklei, laat katte hulself groter, indrukwekkender en gevaarliker lyk deur hul rug krom te maak en hul hare te laat rys.[62] Die ore sal dikwels plat en na agter gevou word om skade aan die binne-oor te voorkom asook moontlik om enige geluide agter hulle te hoor terwyl hulle op die gevaar voor hulle fokus. Hulle sal gewoonlik kragtige houe met die voorpote na die gesig gee en hul teenstanders byt. Ernstige beserings is egter skaars; die verloorder hardloop gewoonlik weg met net ’n paar skrape aan die gesig of ore. Katte sal ook soms in ’n verdedigende posisie op die grond gaan lê om die teenstander met die kragtige agterpote op sy sagte maag te skop.[68]

Jag- en eetgewoontes

[wysig | wysig bron]
’n Kat en muis.

Katte maak jag op klein diertjies soos knaagdiere en voëls.[69] Hulle gebruik twee maniere van jag: óf hulle bekruip prooi óf lê dit voor tot dit naby genoeg is om te gryp. Die meeste katte hou ook daavan om vanuit ’n hoë posisie te jag – óf omdat hulle nie so maklik gesien kan word nie óf omdat hulle hul prooi kan bespring, soos wat ’n luiperd uit ’n boom doen, terwyl hulle hul lyf in die regte posisie draai danksy hul goeie balanssin en buigbaarheid.[70] Hulle doen dieselfde as hulle van ’n hoë plek afval, mits daar genoeg tyd is.

Huiskatte sal kos kies na gelang van die temperatuur, reuk en tekstuur. Hulle hou nie van koue kos nie en verkies klam kos wat ryk aan aminosure is, nes rou vleis.[71][72] Hulle kan hul neus optrek vir nuwe geure en leer gou om kos te vermy wat in die verlede sleg geruik het.[72] Hulle kan ook suikerryke kos en melk ignoreer omdat hulle nie laktose goed kan verteer nie en dit diarree kan veroorsaak.[72][73] Hulle kan ook vreemde eetgewoontes ontwikkel. Sommige katte hou daarvan om aan goed te kou. Dit is meestal wol, maar kan ook plastiek, papier, foelie en selfs kole wees. Dit word "pika" genoem en kan gevaarlik wees, afhangend van die hoeveelheid of giftigheid van die voorwerp.[74][75]

Katte kan nie hul lippe om ’n voorwerp vou vir ’n suigaksie nie, maar lek vloeistof op teen sowat vier keer per sekonde.[76]

Speel

[wysig | wysig bron]

Huiskatte, veral klein katjies, is bekend vir hul liefde om te speel. Dit neem die vorm van ’n jagtog aan en is belangrik om katjies te leer om hul prooi te bekruip, vang en dood te maak.[77] Hulle hou ook van speelgevegte, met mekaar en met mense. Dit berei hulle voor vir ware gevegte en leer hulle om ’n moontlike vrees te oorkom om teenstanders of prooi aan te val.[78]

Omdat speel vir hulle so baie soos jag is, hou hulle van speelgoed wat soos prooi lyk, soos harige voorwerpe wat vinnig beweeg, maar hulle kan gou belangstelling verloor as hulle baie met ’n spesifieke ding speel.[79] Hulle is meer geneig om met speelgoed te speel as hulle honger is.[80] Hulle hou ook daarvan om met ’n tou te speel, maar dit kan gevaarlik wees as hulle daaraan kou of daarin verstrengel raak.

Voortplanting

[wysig | wysig bron]
’n Pasgebore katjie.
Wanneer katte paar, byt die mannetjie die agterkant van ’n wyfie se nek terwyl sy die regte posisie inneem.

Wyfies kom ’n paar keer per jaar op hitte, van die lente tot die laat herfs. Hitteperiodes kom elke twee weke voor en duur van vier tot sewe dae.[81] Verskeie mannetjies sal gelok word deur ’n wyfie op hitte. Hulle sal oor haar baklei en die een wat wen, wen die reg om met haar te paar. Sy sal eers die mannetjie verwerp, maar hom eindelik toelaat. Die mannetjie se penis het ’n band van 120–150 stekels[82] van sowat 1 mm lank wat na agter wys en wanneer die penis ná die tyd uitgetrek word, skraap die stekels teen die wand van die wyfie se vagina, wat ’n teken is vir ovulasie. Dit help ook om ander sperma uit die vagina te skraap en gee die laaste mannetjie wat met haar paar, dus ’n groter kans om haar te bevrug.

Nadat sy gepaar het, sal die wyfie haar vagina was. As ’n mannetjie dan met haar wil paar, sal sy hom aanval. Ná sowat 20 tot 30 minute, nadat die wyfie haar gewas het, sal die siklus van voor af begin.[81] Omdat ’n wyfie met verskeie mannetjies sal paar terwyl sy op hitte is, kan die katjies in een werpsel verskillende pa's hê.[81]

Katte is 64–67 dae lank dragtig, met ’n gemiddeld van 66 dae.[83] Daar is gewoonlik drie tot vyf katjies in ’n werpsel en die eerste werpsel is gewoonlik kleiner as latere werpsels. Die katjies drink ses tot sewe weke lank aan die ma en is geslagsryp binne vyf tot tien maande (wyfies) of vyf tot sewe maande (mannetjies), hoewel dit kan wissel van ras tot ras.[81] Wyfies kan twee tot drie werpsels per jaar hê en kan dus tot 150 kleintjies hê in die sowat tien jaar wat sy vrugbaar is.[81]

Katte kan op sowat 12 weke van die ma weggeneem word en na ’n nuwe huis gaan.[84] Hulle kan op sewe weke al gesteriliseer of gekastreer word om ongewenste voortplanting te keer.[85] Dit voorkom ook aggressie, die sproei van urine by mannetjies en ’n gekerm by wyfies. Gewoonlik word dit egter later gedoen, van drie tot ses maande oud.[86]

Siektes

[wysig | wysig bron]

Die mees algemene siektes onder katte is aansteeklike siektes. Jong diere is baie vatbaar vir herpes-infeksies van die lugweë en die parvovirus (katgriep). Vir volwasse katte is die katleukemie- (FeLV), katvigs- (FIV) en peritonitis-virus (FIP) ’n ernstige probleem. Danksy inenting is hondsdolheid nie meer volop nie.

Katte is ook vatbaar vir parasiete, soos die ronde- en lintwurm (inwendige parasiete) en vlooie en myte (uitwendige parasiete).

Chroniese nierversaking is onomkeerbaar. Die meeste katte kry dit weens ouderdom (sowat 30% van katte ouer as 15 jaar kry dit). Dit kan ook by jonger katte voorkom, meestal weens genetiese redes. Ook infeksies soos chroniese tandinfeksies kan nierversaking veroorsaak. Endokriene siektes wat voorkom, is diabetes mellitus en hipertiroïdisme. Die mees algemene gewas is kwaadaardige limfoom. Fibrosarkome kan ontstaan weens ’n reaksie op inenting.

Die spektrum van siektes by katte is wyd en stem baie ooreen met dié by mense. Nog algemene katkwale is nekletsels (FORL), blaasaandoenings, obstruktiewe kardiomiopatie, eosinofiliese granuloom en asma.

Katte en mense

[wysig | wysig bron]

Katte is ’n algemene troeteldier en daar is wêreldwyd meer as 500 miljoen van hulle.[8] Die verhouding tussen opregte en ander katte verskil van land tot land, maar in die algemeen is opregte katte minder as 10% van die totale getal.[87]

Katrasse

[wysig | wysig bron]
’n Opregte sjokoladebruin Persiese kat.

Die konsep van katteling het in die laat 19de eeu in Brittanje ontstaan.[12] Die huidige lys van katrasse is taamlik lank: die Cat Fanciers' Association in Amerika erken 41 rasse, waarvan 16 natuurlike rasse is wat waarskynlik ontstaan het voor die mens met katte begin teel het, terwyl die ander in die laaste helfte van die 20ste eeu ontwikkel is.[88] Die eienaars en telers ding mee om te sien wie se katte die naaste aan die teelstandaard, of "ideale definisie", van die ras is.

Katte is te kry in ’n verskeidenheid kleure en patrone. Elke ras het spesifieke toelaatbare kleure, patrone en fisieke eienskappe. Van die rasse wat natuurlik ontstaan het, is:

  • Manx of stompstertkat van die Eiland Man – ’n stewige kat wat op die Eiland Man ontstaan het en wat hoofsaaklik gekenmerk word deur die afwesigheid van ’n stert van normale lengte.
  • Siamese kat – een van die eerste Oosterse tipe katte wat erken is. Hulle het ’n lang lyf en elegante postuur. Hulle word veral uitgeken aan die spesifieke patroon, wat kleurpunte genoem word.
  • Chartreux is ’n natuurlike Franse ras wat uitgeken word aan sy grootte, blou-grys kleur en dubbele pels.
  • Turkse angora wat in die Ankara-streek van Turkye ontstaan het. Dit het ’n halflang pels sonder ’n onderlaag.
  • Abessiniese kat wat in Ethiopië ontstaan het en ’n kenmerkende patroon van fyn strepies het.
  • Birmaanse kat, ’n effekleurige kat uit Birma.
  • Russiese bloukat wat hoofsaaklik een kleur, ’n grys-blou, het.
  • Skotse vouoorkat, ’n stewige kat met ore wat vorentoe gevou is.

Patrone

[wysig | wysig bron]

Verskeie patrone van die pels is moontlik. Van die algemeenstes is:

’n Tweekleurige kat met blou (grys) en wit.
Tweekleurig
Katte kan verskeie patrone in twee kleure hê: van waar die lyf een kleur en die bors ’n ander kleur is tot die "van"-patroon (van die Vanmeer in Turkye) waar net die stert en voorkop ’n ander kleur is, soos die Turkse van. Tussen dié twee uiterste voorbeelde is verskeie variasies moontlik.
Gestreepte kat met die kenmerkende M-teken op die voorkop.
Gestreep
Die kat kan verskeie kleure en patrone hê. Dit kan breë strepe of fyn strepies hê, of ’n marmerpatroon.
Skilpaddop-en-wit wyfiekat.
Skilpaddop
Dit is ’n kat met rooi (of room) en swart (of blou) wat oor die hele lyf voorkom. Dele van die pels kan ook wit wees.
Kleurpunte
Die patroon word gewoonlik met Siamese katte verbind, maar kom ook in baie ander katrasse voor. Die lyf is lig van kleur en die punte (ore, gesig, pote en stert) is ’n donkerder kleur. Die naam hang af van die kleur van die punte. So is daar bloupunt-, sjokoladepunt-, robbruinpunt- en ander kleurpuntkatte.
Gerook
Die onderste agtste van elke haar is wit of roomkleurig, en die res ’n donkerder kleur.

Soorte lyf

[wysig | wysig bron]

Katte kan verskeie lyfsoorte hê, wat wissel tussen dié uiterstes:

Oosters
Nie ’n spesifieke ras nie, maar enige kat met ’n lang, slank lyf, amandelvormige oë, en ’n groot neus en ore. Voorbeelde is die Siamees en Oosterse korthaarkat.
Stewig
Enige kat met ’n kompakte bou, ronde oë, kort neus en klein ore. Voorbeelde is die Persiese kat en eksotiese korthaarkat.

Mense en gesondheid

[wysig | wysig bron]

’n Allergiese reaksie kan by mense veroorsaak word deur katte se skilfers en speeksel.[89] Algemene toestande is hooikoors, asma of ’n veluitslag. Sommige mense kan by ’n sekere kat aanpas en sonder probleme saam in ’n huis bly terwyl hulle steeds allergies is vir katte in die algemeen.[90] Sommige eienaars neem teenallergie-medisyne daarvoor of bad hul katte gereeld, wat die hoeveelheid skilfers verminder.[91] Daar was ook al pogings om hipo-allergeniese katte te ontwikkel wat minder geneig sal wees om ’n allergiese reaksie by mense te veroorsaak.[92]

Katte kan ook ’n positiewe uitwerking op mense se gesondheid hê, soos die verlaging van bloeddrukvlakke.[93] Verder kan hulle emosionele steun gee en gevoelens van depressie, angstigheid en eensaamheid verlig.[94]

Volgens ’n Switserse studie in 2003 kan katte dieselfde positiewe uitwerking op hul eienaars se sielkundige toestand hê as ’n menslike maat. Hoewel katte nie positiewe gevoelens aanhelp nie, keer hulle negatiewe gevoelens af, het die navorsers bevind.[95]

Krap van meubels

[wysig | wysig bron]
’n Kat se klou.

’n Natuurlike gewoonte van katte is om hul naels aan meubels en matte te haak en die naels dan agtertoe te trek. Hulle merk daarmee hul gebied en dit gee hulle oefening en help die naels skoon- en skerpmaak.[96] Dit kan voorkom word deur vir die kat ’n krappaal te koop sodat hulle dit, eerder as meubels en matte, gebruik. Sommige krappale is met mat oorgetrek, maar maak dit moeilik vir die kat om te onderskei tussen die krappaal en ’n mat op die vloer. Daarom werk houtpale of pale wat met iets soos sisaltou oorgetrek is, beter.

Katte se naels kan ook geknip word indien nodig. Hul naels kan ook uitgesny word, maar dit is ’n omstrede prosedure wat tot pyn, infeksies en verlamming kan lei.[97] Baie veeartse weier om dit te doen.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Oldest Known Pet Cat? 9500-Year-Old Burial Found on Cyprus". National Geographic News (in Engels). National Geographic Society. 8 April 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Junie 2018. Besoek op 27 Januarie 2012.
  2. ↑ Driscoll, Carlos A.; Clutton-Brock, Juliet; Kitchener, Andrew C.; O'Brien, Stephen J. (10 Junie 2009). "The Evolution of House Cats". Scientific American (in Engels). New York: Nature Publishing Group. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Januarie 2014. Besoek op 26 Augustus 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 Moelk, Mildred (April 1944). "Vocalizing in the House-Cat; A Phonetic and Functional Study". The American Journal of Psychology. The American Journal of Psychology, Vol. 57, No. 2. 57 (2): 184–205. doi:10.2307/1416947. ISSN 0002-9556. JSTOR 1416947.
  4. ↑ Johnson, Warren; O’brien, Stephen J. (1997). "Phylogenetic reconstruction of the felidae using 16S rRNA and NADH-5 mitochondrial genes". Journal of Molecular Evolution. 44 (0): S98–S116. doi:10.1007/PL00000060. PMID 9071018.
  5. ↑ "ITIS Standard Report Page: Felis". ITIS Online Database (in Engels). 'op. cit. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Desember 2018. Besoek op 14 Desember 2011.
  6. ↑ Stefoff, Rebecca (November 2003). Cats. New York: Benchmark Books. p. 34. ISBN 0-7614-1577-7.
  7. ↑ Johnson, Warren E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E.; O'Brien, S. J. (2006). "The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment". Science. 311 (5757): 73–77. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146.
  8. ↑ 8,0 8,1 Wade, Nicholas (29 Junie 2007). "Study Traces Cat's Ancestry to Middle East". New York Times (in Engels). New York: New York Times Company. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Mei 2020. Besoek op 2 April 2008.
  9. ↑ "Meet Helen and Aphrodite, Cyprus's Indigenous Cats". China Daily (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2019. Besoek op 3 November 2009.
  10. ↑ Driscoll CA, Menotti-Raymond M, Roca AL (2007). "The Near Eastern origin of cat domestication". Science. 317 (5837): 519–23. doi:10.1126/science.1139518. PMID 17600185.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  11. ↑ O'Connor, T. P. (2007). "Wild or domestic? Biometric variation in the cat Felis silvestris Schreber". International Journal of Osteoarchaeology. 17 (6): 581–595. doi:10.1002/oa.913.
  12. ↑ 12,0 12,1 Mason, I. L. (1984). Evolution of Domesticated Animals. Prentice Hall Press. ISBN 0-582-46046-8.
  13. ↑ Nora Sugobono (7 Maart 2010). "Las vidas del gato" (in Spaans). El Comercio. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Oktober 2013. Besoek op 19 Maart 2010.
  14. ↑ Tim Dowling (19 Maart 2010). "Tall tails: Pet myths busted". The Guardian (in Engels). London, UK. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 April 2010. Besoek op 18 Maart 2010.
  15. ↑ The ASPCA Warns About High-Rise Falls by Cats. About.com
  16. ↑ 16,0 16,1 Strain GM (1996). "Aetiology, prevalence and diagnosis of deafness in dogs and cats". Br. Vet. J. 152 (1): 17–36. doi:10.1016/S0007-1935(96)80083-2. PMID 8634862.
  17. ↑ Nie W, Wang J, O'Brien PC (2002). "The genome phylogeny of domestic cat, red panda and five mustelid species revealed by comparative chromosome painting and G-banding". Chromosome Res. 10 (3): 209–22. doi:10.1023/A:1015292005631. PMID 12067210.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  18. ↑ Pontius JU, Mullikin JC, Smith DR (2007). "Initial sequence and comparative analysis of the cat genome". Genome Res. 17 (11): 1675–89. doi:10.1101/gr.6380007. PMC 2045150. PMID 17975172.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  19. ↑ 19,0 19,1 O'Brien SJ, Johnson W, Driscoll C, Pontius J, Pecon-Slattery J, Menotti-Raymond M (2008). "State of cat genomics". Trends Genet. 24 (6): 268–79. doi:10.1016/j.tig.2008.03.004. PMID 18471926.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  20. ↑ Sewell AC, Haskins ME, Giger U (2007). "Inherited metabolic disease in companion animals: searching for nature's mistakes". Vet. J. 174 (2): 252–9. doi:10.1016/j.tvjl.2006.08.017. PMC 3132193. PMID 17085062.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  21. ↑ 21,0 21,1 Li, Xia; Li, Weihua; Wang, Hong; Cao, Jie; Maehashi, Kenji; Huang, Liquan; Bachmanov, Alexander A.; Reed, Danielle R.; Legrand-Defretin, Véronique (2005). "Pseudogenization of a Sweet-Receptor Gene Accounts for Cats' Indifference toward Sugar". PLOS Genetics. Public Library of Science. 1 (1): 27–35. doi:10.1371/journal.pgen.0010003. PMID 16103917.
  22. ↑ Saada AA, Niparko JK, Ryugo DK (1996). "Morphological changes in the cochlear nucleus of congenitally deaf white cats". Brain Res. 736 (1–2): 315–28. doi:10.1016/0006-8993(96)00719-6. PMID 8930338.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  23. ↑ Masuda, R.; Lopez, J. V.; Slattery, J. P.; Yuhki, N.; O'Brien, S. J. (1996). "Molecular Phylogeny of Mitochondrial Cytochrome b and 12S rRNA Sequences in the Felidae: Ocelot and Domestic Cat Lineages". Molecular Phylogenetics and Evolution. 6 (3): 351–365. doi:10.1006/mpev.1996.0085. PMID 8975691.
  24. ↑ "Domestic Cat". Animal Bytes] (in Engels). SeaWorld Parks and Entertainment. 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2013. Besoek op 14 Desember 2011.
  25. ↑ 25,0 25,1 Walker, Warren F. (1982). Study of the Cat with Reference to Human Beings (4th Revised uitg.). Thomson Learning. ISBN 0-03-057914-7.
  26. ↑ "Cat Skeleton" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Februarie 2008. Besoek op 12 Desember 2006.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 *Case, Linda P. (2003). The Cat: Its Behavior, Nutrition, & Health. Ames, Iowa: Iowa State University Press.
  28. ↑ 28,0 28,1 Smith, Patricia; Tchernov, Eitan (1992). Structure, function and evolution of teeth. Freund Publishing House Ltd. p. 217. ISBN 9652222704.
  29. ↑ Lacquaniti F, Grasso R, Zago M (1 Augustus 1999). "Motor Patterns in Walking". News Physiol. Sci. 14 (4): 168–174. PMID 11390844.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  30. ↑ Christensen, Wendy (2004). Outwitting Cats. Globe Pequot. p. 23. ISBN 1-59228-240-7.
  31. ↑ Russell, Anthony P.; Bryant, Harold N. (2001). "Claw Retraction and Protraction in the Carnivora: The Cheetah (Acinonyx Jubatus) as an Atypical Felid". Journal of Zoology. 254 (1): 67–76. doi:10.1017/S0952836901000565.
  32. ↑ Armes, Annetta F. (22 Desember 1900). "Outline of Cat Lessons". The School Journal. E.L. Kellogg & Co. LXI: 659. Besoek op 12 November 2007.
  33. ↑ 33,0 33,1 Danforth CH. (1947). "Heredity of Polydactyly in the Cat" (PDF). J. Hered. 38 (4): 107–112. PMID 20242531.
  34. ↑ Kahn, Cynthia M.; Line, Scott (2007). Hollander, Joseph Lee (red.). The Merck/Merial Manual for Pet Health. Merck. ISBN 0-911910-99-9.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 35,5 MacDonald ML, Rogers QR, Morris JG (1984). "Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore". Annu. Rev. Nutr. 4: 521–62. doi:10.1146/annurev.nu.04.070184.002513. PMID 6380542.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  36. ↑ Subcommittee on Dog and Cat Nutrition (2006). Nutrient Requirements of Dogs and Cats. Washington, DC: National Academies Press. p. 292. ISBN 0-309-08628-0.
  37. ↑ Adams T, Morgan ML, Hunter WS, Holmes KR (1970). "Temperature regulation of the unanesthetized cat during mild cold and severe heat stress". J Appl Physiol. 29 (6): 852–8. PMID 5485356.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  38. ↑ 38,0 38,1 Committee on Animal Nutrition (1986). Nutrient Requirements of Cats (2nd uitg.). National Academy Press. ISBN 0-309-07483-5.
  39. ↑ Prentiss, Phoebe G. (1959). "Hydropenia in cat and dog. Ability of the cat to meet its water requirements solely from a diet of fish or meat". Am J Physiol. 196 (3): 625–632. PMID 13627237.
  40. ↑ Wolf, A. V. (28 Februarie 1959). "Potability of sea water with special reference to the cat". Am J Physiol. 196 (3): 633–641. PMID 13627238.
  41. ↑ Morris JG, Rogers QR (1 Desember 1978). "Arginine: an essential amino acid for the cat". J. Nutr. 108 (12): 1944–53. PMID 722344.
  42. ↑ Zoran DL (2002). "The carnivore connection to nutrition in cats" (PDF). J. Am. Vet. Med. Assoc. 221 (11): 1559–67. doi:10.2460/javma.2002.221.1559. PMID 12479324. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 26 Mei 2010. Besoek op 28 Januarie 2012.
  43. ↑ Ollivier, F. J.; et al. (2004). "Comparative morphology of the tapetum lucidum (among selected species)". Veterinary Ophthalmology. 7 (1): 11–22. doi:10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x. PMID 14738502.
  44. ↑ Malmström T, Kröger RH (2006). "Pupil shapes and lens optics in the eyes of terrestrial vertebrates". J. Exp. Biol. 209 (Pt 1): 18–25. doi:10.1242/jeb.01959. PMID 16354774.
  45. ↑ Hammond, P.; Mouat, G.S.V. (1985). "The relationship between feline pupil size and luminance". Experimental Brain Research. 59 (3): 485–490. doi:10.1007/BF00261338.
  46. ↑ Heffner, Rickye S (1 November 2004). "Primate hearing from a mammalian perspective" (PDF). The Anatomical Record. Part A, Discoveries in Molecular, Cellular, and Evolutionary Biology. 281 (1): 1111–1122. doi:10.1002/ar.a.20117. PMID 15472899. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 19 September 2006.
  47. ↑ Heffner, Henry E. (Mei 1998). "Auditory awareness". Applied Animal Behaviour Science. 57 (3–4): 259–268. doi:10.1016/S0168-1591(98)00101-4.
  48. ↑ Blumberg, M.S. (1992). "Rodent ultrasonic short calls: locomotion, biomechanics, and communication". Journal of Comparative Psychology. 106 (4): 360–365. doi:10.1037/0735-7036.106.4.360. PMID 1451418.
  49. ↑ Sunquist, Melvin E.; Sunquist, Fiona (2002). Wild Cats of the World. University of Chicago Press. p. 10. ISBN 0-226-77999-8.
  50. ↑ Moulton, David G. (1 Augustus 1967). "Olfaction in Mammals". Amer. Zool. 7 (3): 421–429. doi:10.1093/icb/7.3.421.
  51. ↑ M. Miyazaki, T. Yamashita, Y. Suzuki, Y. Saito, S. Soeta, H. Taira, and A. Suzuki (2006). "A major urinary protein of the domestic cat regulates the production of felinine, a putative pheromone precursor". Chem. Biol. 13 (10): 1071–1079. doi:10.1016/j.chembiol.2006.08.013. PMID 17052611.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 Sommerville, B. A. (1998). "Olfactory awareness". Applied Animal Behaviour Science. 57 (3–4): 269–286. doi:10.1016/S0168-1591(98)00102-6.
  53. ↑ Grognet, Jeff (Junie 1990). "Catnip: Its uses and effects, past and present". The Canadian Veterinary Journal. 31 (6): 455–456. PMC 1480656. PMID 17423611.
  54. ↑ Tucker, Arthur (1988). "Catnip and the catnip response". Economic Botany. 42 (2): 214–231.[dooie skakel]
  55. ↑ 55,0 55,1 Bradshaw, John W.S. (1 Julie 2006). "The Evolutionary Basis for the Feeding Behavior of Domestic Dogs (Canis familiaris) and Cats (Felis catus)". Journal of Nutrition. 136 (7): 1927S–1931. PMID 16772461.
  56. ↑ Germain, E.; Benhamou, S.; Poulle, M.-L. (2008). "Spatio-temporal sharing between the European wildcat, the domestic cat and their hybrids". Journal of Zoology. 276 (2): 195–203. doi:10.1111/j.1469-7998.2008.00479.x.
  57. ↑ Barratt, David G. (1 Junie 1997). "Home Range Size, Habitat Utilisation and Movement Patterns of Suburban and Farm Cats Felis catus". Ecography. 20 (3): 271–280. doi:10.1111/j.1600-0587.1997.tb00371.x. JSTOR 3682838.
  58. ↑ Randall, Walter; Johnson, R. F.; Randall, S; Cunningham, J. T. (1985). "Circadian rhythms in food intake and activity in domestic cats". Behavioral Neuroscience. 99 (6): 1162–1175. doi:10.1037/0735-7044.99.6.1162. PMID 3843546.
  59. ↑ Jouvet, Michel (1979). "What does a cat dream about?". Trends in Neurosciences. 2: 280–282. doi:10.1016/0166-2236(79)90110-3.
  60. ↑ Baron, Alan; Stewart, C. N.; Warren, J. M. (1 Januarie 1957). "Patterns of Social Interaction in Cats (Felis domestica)". Behaviour. 11 (1): 56–66. doi:10.1163/156853956X00084. JSTOR 4532869.
  61. ↑ Jensen, Per (2009). The Ethology of Domestic Animals. "Modular Text" series. Wallingford: CABI. ISBN 1-84593-536-5.
  62. ↑ 62,0 62,1 "Cat Guide: Body Language" (in Engels). Animal Planet. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Augustus 2009. Besoek op 26 Augustus 2009.
  63. ↑ 63,0 63,1 Cafazzo, S; Natoli, E (2009). "The social function of tail up in the domestic cat (Felis silvestris catus)". Behav. Processes. 80 (1): 60–6. doi:10.1016/j.beproc.2008.09.008. PMID 18930121.
  64. ↑ Crowell-Davis, SL; Curtis, TM; Knowles, R. J. (2004). "Social organization in the cat: a modern understanding" (PDF). Journal of Feline Medicine and Surgery. 6 (1): 19–28. doi:10.1016/j.jfms.2003.09.013. PMID 15123163. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 20 Julie 2011. Besoek op 21 Mei 2008.
  65. ↑ Ewing, Tom (2006). "A Hairy Dilemma: When Hair Balls Aren't Harmless". Cat Watch (in Engels). Cornell Feline Health Center, Cornell University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Oktober 2013. Besoek op 25 Augustus 2009.
  66. ↑ 66,0 66,1 Lindell, Ellen M. (Desember 1997). "Intercat aggression: A retrospective study examining types of aggression, sexes of fighting pairs, and effectiveness of treatment". Applied Animal Behaviour Science. 55 (1–2): 153–162. doi:10.1016/S0168-1591(97)00032-4.
  67. ↑ Akihiro Yamane, Teruo Doi and Yuiti Ono "Mating behaviors, courtship rank and mating success of male feral cat (Felis catus)" Journal of Ethology, Volume 14, Number 1, p35-44 (1996) doi:10.1007/BF02350090
  68. ↑ Aggression Between Family Cats Geargiveer 14 Desember 2004 op Wayback Machine The Humane Society of the United States 2002
  69. ↑ Woods M, McDonald RA, Harris S. (2003). "Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain". Mammal Review. 23 (2): 174–188. doi:10.1046/j.1365-2907.2003.00017.x.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  70. ↑ "Falling Cats" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 24 Oktober 2005.
  71. ↑ Zaghini, G; Biagi, G (2005). "Nutritional peculiarities and diet palatability in the cat". Vet. Res. Commun. 29 Suppl 2: 39–44. doi:10.1007/s11259-005-0009-1. PMID 16244923.
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Bradshaw, JW; Goodwin, D; Legrand-Defrétin, V; Nott, HM (1996). "Food selection by the domestic cat, an obligate carnivore". Comp. Biochem. Physiol. A Physiol. 114 (3): 205–9. doi:10.1016/0300-9629(95)02133-7. PMID 8759144.
  73. ↑ Kienzle, E. (1994). "Blood sugar levels and renal sugar excretion after the intake of high carbohydrate diets in cats" (PDF). Journal of Nutrition. 124 (12 Suppl): 2563S–2567S. PMID 7996238.
  74. ↑ Bradshaw, John W. S. (April 1997). "Factors affecting pica in the domestic cat". Applied Animal Behaviour Science. 52 (3–4): 373–379. doi:10.1016/S0168-1591(96)01136-7.
  75. ↑ "Pica: The Un-finicky Feline – Chewing or Eating Cords, Fabric, Houseplants, etc". Behavior.VetMed.UCDavis.edu. University of California School of Veterinary Medicine. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 September 2009. Besoek op 6 September 2009.
  76. ↑ Wade, Nicholas (11 November 2010). "For Cats, a Big Gulp With a Touch of the Tongue". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2019. Besoek op 12 November 2010.
  77. ↑ Poirier, F. E.; Hussey, L. K. (1 Julie 1982). "Nonhuman Primate Learning: The Importance of Learning from an Evolutionary Perspective". Anthropology & Education Quarterly. 13 (2): 133–148. doi:10.1525/aeq.1982.13.2.05x1830j. JSTOR 3216627.
  78. ↑ Byers, John A.; Bekoff, Marc (1998). Animal play: evolutionary, comparative, and ecological perspectives. Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 135. ISBN 0-521-58656-9.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  79. ↑ Hall, Sarah L. (2002). "Object play in adult domestic cats: the roles of habituation and disinhibition". Applied Animal Behaviour Science. 79 (3): 263–271. doi:10.1016/S0168-1591(02)00153-3.
  80. ↑ Hall, Sarah L. (Junie 1998). "The influence of hunger on object play by adult domestic cats". Applied Animal Behaviour Science. 58 (1–2): 143–150. doi:10.1016/S0168-1591(97)00136-6.
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 81,3 81,4 "Prolific Cats: The Estrous Cycle" (PDF). Veterinary Learning Systems. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 6 Desember 2019. Besoek op 19 Junie 2009.
  82. ↑ Aronson, L. R.; Cooper, M. L. (1967). "Penile spines of the domestic cat: their endocrine-behavior relations" (PDF). Anat. Rec. 157 (1): 71–8. doi:10.1002/ar.1091570111. PMID 6030760. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 20 Junie 2017. Besoek op 28 Januarie 2012.
  83. ↑ Tsutsui, T.; Stabenfeldt, G. H. (1993). "Biology of ovarian cycles, pregnancy and pseudopregnancy in the domestic cat". J. Reprod. Fertil. Suppl. 47: 29–35. PMID 8229938.
  84. ↑ Behrend, Katrin; Wegler, Monika (1991). The Complete Book of Cat Care: How to Raise a Happy and Healthy Cat. Hauppauge, NY: Barron's Educational Series, Inc. p. 28. ISBN 0-8120-4613-7.
  85. ↑ Olson PN, Kustritz MV, Johnston SD (2001). "Early-age neutering of dogs and cats in the United States (a review)". J. Reprod. Fertil. Suppl. 57: 223–32. PMID 11787153.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  86. ↑ Root Kustritz, Margaret V. (2007). "Determining the optimal age for gonadectomy of dogs and cats" (PDF). J Am Vet Med. 231 (11): 1665–75. doi:10.2460/javma.231.11.1665. PMID 18052800.
  87. ↑ Richards, James R. ASPCA Complete Guide to Cats.
  88. ↑ Lipinski, Monika J.; Froenicke, Lutz; Baysac, Kathleen C.; Billings, Nicholas C.; Leutenegger, Christian M.; Levy, Alon M.; Longeri, Maria; Niini, Tirri; Ozpinar, Haydar (Januarie 2008). "The ascent of cat breeds: Genetic evaluations of breeds and worldwide random-bred populations". Genomics. 91 (1): 12–21. doi:10.1016/j.ygeno.2007.10.009. PMC 2267438. PMID 18060738.
  89. ↑ Erwin EA, Woodfolk JA, Custis N, Platts-Mills TA (2003). "Animal dangers". Immunol Allergy Clin North Am. 23 (3): 469–81. doi:10.1016/S0889-8561(03)00004-3. PMID 14524386.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  90. ↑ "Dealing with cat allergies" (PDF). animaltrustees.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 Junie 2007. Besoek op 28 Januarie 2012.
  91. ↑ Avner, D. B.; Perzanowski, M. S.; Platts-Mills, T. A.; Woodfolk, J. A. (1997). "Evaluation of different techniques for washing cats: quantitation of allergen removed from the cat and the effect on airborne Fel d 1". Journal of Allergy and Clinical Immunology. 100 (3): 307–312. doi:10.1016/S0091-6749(97)70242-2. PMID 9314341.
  92. ↑ Miller, Henry (2005). "Cat and Mouse in Regulating Genetic 'Enhancement'". Nature Biotechnology. 23 (2): 171–172. doi:10.1038/nbt0205-171. PMID 15696141.
  93. ↑ Allen, K.; Blascovich, J.; Mendes, W. B. (2002). "Cardiovascular reactivity and the presence of pets, friends, and spouses: the truth about cats and dogs". Psychosom Med. 64 (5): 727–739. doi:10.1097/01.PSY.0000024236.11538.41. PMID 12271103.
  94. ↑ Fogle, Bruce (ed.) (1981). Interrelations Between People and Pets. Charles C. Thomas Pub. Ltd. ISBN 0-398-04169-5. {{cite book}}: |first= has generic name (hulp)
  95. ↑ Turner, Dennis C.; Rieger, G.; Gygax, L. (2003). "Abstract: 'Spouses and Cats and Their Effects on Human Mood'". ScientificCommons.org. Berlyn: magazine.One UG. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Julie 2009. Besoek op 25 Junie 2010.
  96. ↑ Landsberg GM (1991). "Feline scratching and destruction and the effects of declawing". Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract. 21 (2): 265–79. PMID 2053250.
  97. ↑ Swiderski J (2002). "Onychectomy and its alternatives in the feline patient". Clin. Tech. Small Anim. Pract. 17 (4): 158–161. doi:10.1053/svms.2002.36604. PMID 12587280.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kat&oldid=2698391"