valeur

Tayon-bodje latén « valeo » çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -eur » des viebes.

1. awè l' valixhance d' ene sacwè, poleur amoenner ostant ki.
   • Taiss k' åy ki ça våt åk, ene viye pîce come ça !
   • Djel vå bén.
   • Dji n' vå pus çou k' dj' a stî.
   • I gn a pont po les valeur.
   • Ça n' våt k' on dmêy euro.
   • Ça n' våt nén ddja ene mastoke.
   • Våt mia rire ki braire, li mawe est pus bele.
   • I våt mia po tertos k' il evåyexhe ôte på.
   • Dji vå co mi ome. (= dji so co capåbe po l' årtike)
   • On s' våt bén sins s' convni.
   • On s' våt bén k' on n' si convént nén.
   • Ça n' våt nén li dmoraedje e dandjî. (= on-z åreut bén toirt di s' è priver)
   • Våt mia ça k' ene djambe cassêye et les bokets pierdous.
   • Våt mia on moxhon è s' mwin ki deus dsu l' håye.
   • Våt mî k' il evåye ki l' bon tins.
   • I n' våt nén l' coide pol pinde.
   • Våt todi mia esse sô k' sot, on-z est pus rade rifwait.
2. (viebe å prono) : Loukîz a : « si valeur ».

1. èn nén valeur li pwin k’ on magne
2. èn nén valeur les cwate fiers d' on tchén ou li meyeu n’ våt nén les cwate fiers d' on tchén
3. èn nén valeur l' aiwe k’ on cût ses oûs : èn valeur vormint rén. Loukîz a: rénnvåt, Sinonimeye:ome ou cmere ki n' våt rén.
4. si fé valeur: si vanter, si mete èn avant.
   • Vos m' avoz dit k' vos savîz scrire, kécfeye bourdîz vs; vos vos fjhîz valeur, motoit ? — Lorint Hendschel.
   • Il ont l' toûr po s' fé valeur divant les djins. — Motî Gilliard (fråze rifondowe).
5. våt mia bele panse ki bele mantche : i våt mia bén magnî k' esse bén moussî
6. fé valeur: fé respecter
   • I fåreut k' nos fjanxhe valeur nos droets sol måjhon.

• vali (alofôme) (pôreut vali, pôreut nén vali, fåreut vali)
• valixhant
• valixhance
• rivaleur

valeur femrin

1. çou k' ene sacwè våt.
   • C' est tos béns ki pierdèt d' leu valeur.
   • C' est des cwårs ki n' ont pupont d' valeur.
   • On sait comprinde li valeur di s' patreye ;
     S' on-z est voltrûle, on sait mori por leye— Louis Lagauche, "L' inmant", Dizo s’ bleû cîr, (1947), p. 123 (fråze rifondowe).
2. ene sacwè k' a del valeur.
   • Ele meteut ses valeurs dins on cofe al banke.
3. (pus stroetmint) valeur moråle d' ene sakî.
   • I m' fjha do må cwand djha k' ele esteut målureuse,
     Pask' on l' voleut foirci do tchoezi po galant
     Èn ome k' a del valeur, la k' sereut plin d' aidants,
     Mins k' catche motoit drî zels ene åme tote viermouyeuse. — Louis Lagauche, "Mayon" (1923), p. 44 (fråze rifondowe).
   • Nos peres k’ ont sepou rascoyî
     Li rnon ki nos rhåsse pal djoû d’ ouy,
     Ont tant d’ valeur divant mes ouys,
     Ki dji vôreu les rabressî. — Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.33, “Walon d’vant tot !” (fråze rifondowe).

• valixhance