Oud-Egyptische kunste

De Oud-Egyptisch kunste sloat up de cultuur in het antieke Egypte.

De geschiedenisse van et antieke Egypte bestoat uut drie periodes.

• 't Oud Ryk (3000 - 2150 v.C.)

Faroa Menes verenigt round 3000 v.C. de verschillige klene stoatjes lanks de Neyl tout één ryk en je makt Memfis tout oofdstee.

In die periode zyn de grote piramides gebouwd gewist.

• 't Middnryk (2040 - 1750 v.C.)

D'oofdstee es nu Thebe.

De farao's en de ryke bevolkienge loatn under nu begroavn in rotsgroavn in plekke van piramides (cfr. Tout-anch-Amon).

• 't Nieuw ryk (1540 - 1070 v.C.)

Farao Ramses II lat grote bouwwerkn uutvoern in de steejn Thebe, Luxor, Karnak, Abu-Simbel.

Achter 't Nieuw Ryk verloorn de farao's undern macht. Me spreekn toun van de Loate Periode.

In 525 v.C. wos Egypte deur de Perzn veroverd. Round 300 v.C. kwom Egypte ounder 't gezag van Alexander den Grootn.

De Egyptenoarn anbeedn veel goodn. De bekendste goodn uut de Egyptische mythologie woarn

• Amon-Ra of Amon-Re: uppergod en zunnegod
• Hathor: de moedergodinne
• Osiris stelt d’eirde, et woater, de moane voor
• Isis es de troongodinne en ’t wuuf van Osiris
• Horus, de valkgod, zeune van Isis en Osiris
• Thot, den moangod

D’eeste monumentoale bouwwerkn ter weireld vindn me were in Egypte. D’Egyptenoarn makten under gebouwn zo groot omdan ze gemakt woarn vo d’eeuwigeid. Ze zyn in massievn nateursteen upgetrokkn. Da makt da den bouw vo één zo’n monument enorm veel materioal, werk en tyd (dikkers verschillige tientalln joarn) koste vo ’t ofgewerkt te krygen.

De grafmonumentn èn en groundige evolutie gekend.

• d'oudste grafmonumentn woarn mastaba’s, da woarn simpele doosvormige gebouwn
• de trappiramide bestoat uut verschillige mastaba’s up makoar
• de knikpiramide en nen overgank tusschn trappiramides en echte piramides
• de vieroekige effne piramides

Volgens under functie woarn der doointempels, cultustempels en zunnetempels.

• in nen doointempel ieldn de priesters olle doage nen dooincultus vo den dooin farao
• nen cultustempel wos de plekke up d’eirde woar da de goodn verbleevn en woar da d’oude Egyptenoarn ze anbeedn.
• zunnetempels woarn cultustempels woar de der nen zunnegod anbeedn wos (Ra, Amon-Ra, Aton)

Nen tempel bestoat uut

• e reke sfinxn
• obeliskn (noaldvormige zuuln)
• beeldn van den farao die nerezit
• den ingank mè en oge, zwoare toegangspoorte
• ’t voorof (e toamelik lege zuulnzoale)
• de zuulnzoale, mè styf oge piloarn (hypostyle)
• één of twee voorvertrekkn
• ’t illigdom, mè helegansn an ’t ende ‘t beeld van den god

Bekende Oud-Egyptische tempels zyn:

• Abu Simbel, Zuud-Egypte
• Karnak, Thebe
• Luxor, Thebe
• tempel van Hatsjepsoet in et Deir el-Bahri complex, Thebe
• Tempelcomplex van Dendera
• Dal van de Keuniengn (Thebe)
• Dal van de Keuniginn (Thebe)

De zuuln en kapiteeln woarn ofbeeldiengn van Egyptische plantn of goodn.

• in de vorme van nen papyrusknop of papyrusblomme
• in de vorme van en lotusblomme
• kapiteeln mè goodnkoppn. Oen ze de godinne Hathor voorstelln, noemn me ze hathorische kapiteeln.

Fresco’s zyn beschilderde meurn en plafongs. De kleurstoffe es angebrocht up nen verschn (= fresco) ounderground van natte kolk die de kleurstoffe direct upzuugt.

Reliëfs zyn uutgekapte ofbeeldiengn in ne meur of nen vlakkn steen. De Egyptische reliëfs zyn styf conservatief en ze zyn in drieduusd joar nie vele g’evolueerd.

Stèles zyn rechtupstoande steenn mè en inscriptie of e reliëf, meestol bedoeld lik erdenkiengssteen.

De Egyptenoarn gebruuktn en beeldschrift, de hiëroglyfen. Ollene nen klenen groep van geleerde schryvers verstound da schrift.

Der zyn styf veel en gevarieerde tekstn uut et oude Egypte tout uus gekommn. Je vind ze were up reliëfs, obeliskn, fresco's, stèles en up papyrus, den voorloper van et papier van nu.

• piramidetekstn: graftekstn
• religieuze tekstn: hymnes, mythologische tekstn
• dooinboekn leggn de dooie mienschn uut oe dan ze in et hiernamaals keunn geroakn
• wettekstn
• literaire tekstn: toneelstikkn, drama's, lyrische tekstn, educatieve tekstn, reisveroaln
• foabels, woarzeggeryn, spookveroaln

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Egyptische kunste ip Wikimedia Commons.