Derby (bóng đá)

Trận đấu derby (tiếng Anh là "local derby" hay "derby game") là cụm từ ám chỉ những trận thi đấu giữa các đối thủ trong cùng một vùng, một địa phương.

Theo một câu chuyện dân gian kể lại thì thuật ngữ này bắt nguồn từ thị trấn Ashbourne, Derbyshire, nước Anh. Ở đó, từ thế kỷ 12, thường diễn ra trận bóng Royal Shrovetide. Trong trận đấu đó hai đội bóng từ hai đầu thị trấn sẽ gặp mặt và thi đấu với nhau. Trận đấu thường diễn ra hết sức căng thẳng, quyết liệt. Mỗi đội phải tìm mọi cách để đưa bóng vào khung thành đối phương. Hai khung thành chỉ cách nhau 3 dặm và một trong số các luật chơi là cấm các hành vi bạo lực không cần thiết. Các trận đấu như vậy thường được tổ chức vào các ngày hội trên khắp nước Anh và thậm chí đến nay hàng năm vẫn còn diễn ra ở Ashbourne.

Bắt nguồn từ một cuộc đua ngựa Với một câu chuyện như vậy, nếu có bằng chứng rõ ràng để chứng minh thì hẳn mọi người sẽ cảm thấy rất thuyết phục. Tuy nhiên chẳng có gì ngoài những chuyện kể dân gian để minh chứng cho mối liên hệ trên đây giữa thuật ngữ chúng ta đang tìm hiểu với một sự kiện hấp dẫn như thế. Thực tế thì nguồn gốc của cụm từ này chẳng được ly kỳ đến thế. Derby là tên của một cuộc đua ngựa diễn ra tại nước Anh trước đây. Cuộc đua do Bá tước vùng Derby sáng lập vào năm 1780. Từ đó, bắt đầu vào khoảng năm 1840 thì từ "derby" được trở thành một danh từ trong tiếng Anh để chỉ bất cứ cuộc thi đấu thể thao nào. Và một "local derby" đơn giản chỉ là một cuộc thi đấu thể thao giữa các đối thủ cùng một địa phương.

Rất nhanh chóng thuật ngữ này được sử dụng để nói đến các trận đấu bóng đá. Lần đầu tiên nó xuất hiện là trong một câu trích dẫn trên tờ báo DailyExpress ra tháng 10/1914: "A local Derby between Liverpool and Everton" (trận Derby giữa Liverpool và Everton). Những trận đấu giữa hai câu lạc bộ cùng một địa phương kiểu như vậy thường diễn ra hết sức quyết liệt; và chính cặp đấu giữa hai đội bóng được đề cập trong câu trích dẫn trên đây chính là một trận derby điển hình của thành phố cảng Liverpool, nước Anh. Ngoài ra chúng ta còn phải kể đến những cặp đấu như Manchester United – Manchester City (Manchester, nước Anh), Chelsea - Arsenal (London, nước Anh), AC Milan – Inter Milan (Milan, Italia), AS Roma – Lazio (Roma, Italia), Juventus - Torino (Turin, Italia) Real Madrid – Atletico Madrid (Madrid, Tây Ban Nha), Barcelona - Espanyol (khu tự trị xứ Catalan, Tây Ban Nha), Borussia Dortmund - Schalke 04 (vùng Ruhr, Đức) và trận derby của thành phố Buenos Aires (Argentina) với hai đối thủ Boca Juniors và River Plate.

Những trận derby mang tính quốc gia giữa những đội bóng dành nhiều chức vô địch nhất ở giải đấu quốc nội cũng xuất hiện ở 5 giải đấu hàng đầu châu Âu. Điển hình là Juventus - Inter Milan (Italia), Manchester United - Liverpool (Anh), Barcelona - Real Madrid (Tây Ban Nha), PSG - Olympique Marseille (Pháp), Bayern Munich - Borussia Dortmund (Đức).

Tiêu biểu là trận đấu giữa Thể Công và Công An Hà Nội, derby thành Vinh giữa SLNA và QK4.

Ở V-League 2011, đã có trận derby giữa Hà Nội ACB và Hà Nội T&T. Trong mùa giải sau đó, đã có trận derby thủ đô Hà Nội giữa Hà Nội T&T và Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội, Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội và CLB Viettel, và cũng có trận derby Thành phố Hồ Chí Minh giữa Navibank Sài Gòn và Sài Gòn Xuân Thành, CLB Sài Gòn và CLB Thành phố Hồ Chí Minh. Năm 2015, QNK Quảng Nam thăng hạng V-League và từ đó hình thành trận Derby xứ Quảng với SHB Đà Nẵng.