Parfenon

Parfenon (amuižgrek.: Παρθενών Parfenon «neižne», «puhtaz») oli Amuižen Grekanman Afiniden Akropolin päine greciizman pühäpert'. Om saudud lidnan da kaiken Attikan koskmatoman Afina-neiččen-kaičijan oiktastuseks (amuižgrek.: Ἀθηνᾶ Παρθένος).

Pühäpert' sijadase mramorižel stilobatal (ühthižel alusel korktemb man pindad) 69,5 m pitte i 30,9 m levette. Pertin südäin 59 × 21,7 metrad om peittud kolonniden taga 10,4 m kortte. Kaik oli 48 kolonnad — kahesa molembil ocseinil i 17 kül'gseinil. Katuz kogoni mramorižiš paloišpäi mugažo.

Kaks' zalad oma pühäpertiš erigoittud tulendoidenke: päivnouzmaine zal (cell) Afinan kuvapatshanke i penemb surudel päivlaskmaine zal (opistodom) nellänke surenke kolonnanke südäimes. Zalad ühtenzoittas kahtel penel uksel.

Sauvuz om sätud sijaližes penteližes mramoraspäi vll 447−438 EME enččiden mugoižiden sijas. Paneg mäni sauvondsegoiteseta, vaiše kinktas pandud blokoišpäi. Elokaz sauvomine jätkustui grekiž-persižiden sodoiden lopindan jäl'ghe. Projektirui Iktin, sauvoi Kallikrat. Pühäpert' om čomitadud vll 438−431 EME Fidijan ohjandusel Periklan ohjastusen aigan.

Sauvuz radnikoiči oikti tuha vot, sid' ližasaudihe da kävutihe hristanuskondan pühäpertikš i mečetikš.

Nügüd'aigan Parfenon om muretud poleks: lämoipalo tegihe koumanden voz'sadan keskes, se mureni katust i travi mramorad, vn 1894 manrehkaiduz mureni seinid. Vedadas kaivandusid i tarkoiktoid restavracijan radoid vspäi 1834.

Sauvusen udessündutadud kopijad oma olmas Regensburgas (Saksanma, 1842, hoštusen Val'halla-zal) i Našvill-lidnas (AÜV, 1897, läz naturaline suruz Afinan kuvapatshanke), mugažo miniatür kaičese Tokion «Tobu World Square»-puištos (Tobu-mail'man torg) 1:25 masštabanke.

Parfenon Vikiaitas