Qora metallar

Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. Iltimos, bu sahifani tekshirib, undagi xatolarni oʻnglang.

Qora metallar (qora metallar) — temir va uning asosidagi qotishmalar (poʻlatlar, ferroqotishmalar, choʻyan). Qora metallarga koʻpincha marganets (92 % metallurgiyada ishlatiladi) va baʼzan xrom^[1][2][3][4] (65 % metallurgiyada ishlatiladi) va vanadiy^[3][4] (90 % poʻlat va choʻyanni legirlash uchun ishlatiladi) kabi metallar kiradi. Bu metallar asosan choʻyan va poʻlat ishlab chiqarishda qoʻllanadi. Qora metallar xalq xoʻjaligida ishlatiladigan metallarning umumiy hajmining 90 % dan ortigʻini tashkil qiladi, ularning asosiy qismini esa turli poʻlatlar tashkil etadi. Temir qotishmalariga turli xil xususiyatlarni beruvchi asosiy element ugleroddir.

• Choʻyanlar - temirning uglerodli qotishmalari boʻlib, uglerod miqdori 2,14 % dan ortiq (baʼzi choʻyanlarda 6 % gacha). Choʻyanlar oq, kulrang va egiluvchanlarga boʻlinadi.
• Poʻlatlar — temirning uglerodli qotishmalari, tarkibida 2,14 % dan kam uglerod boʻladi.
  • kam uglerodli (0,25 % dan kam),
  • uglerodli (0,25-0,6 %),
  • yuqori uglerodli (0,6 % dan ortiq).

Uglerodga qoʻshimcha ravishda, choʻyan va poʻlatlarda boshqa komponentlar ham mavjud

• legirlovchi: kerakli xususiyatlarga ega boʻlgan choʻyan va poʻlatlarni olish uchun — korroziyaga chidamlilik, elastiklik, bolgʻalanuvchanlik, issiqlikka chidamlilik; legirlovchi komponentlarga kremniy, alyuminiy, marganets, molibden, mis, nikel, xrom, vanadiy, volfram va boshqalar kiradi;
• zararli aralashmalar: oltingugurt, fosfor, mishyak, kislorod, azot .

Metallga kerakli shakl va xususiyatlarni berish, bosim bilan, ishlov berish va soʻngra issiqlik bilan ishlov berish orqali erishiladi.

• Rangli metallar

Ferromagnetizm

• Qora metall — jiddiy va uzoq vaqt
• Rossiya qora metallurgiya sanoat portali (Wayback Machine saytida 2022-06-25 sanasida arxivlangan)