Magnit

Magnit (yun. magnetis, Magnetis litpos — aynan Kichik Osiyodagi qad. shahar Magnesiya nomidan) — magnitlangan ferromagnit yoki ferromagnit (yaʼni magnitlovchi maydon taʼsiri olinganidan keyin ham katta magnit induksiya xossasini saqlaydigan) materiallardan yasaladigan taqasimon polosa va boshqa shakldagi buyum (jism). Odatda, Magnit havo tirqishida, mas, taqasimon Magnit ning qutblari orasida magnit oqimi vujudga keltirishga xizmat qiladi. Havo tirqishi Magnitning magnit induksiyasi (demak, magnitlanganligi)ni kamaytiradi. Magnit temir, nikel va baʼzi metallarni tortish qobiliyatiga ega. Erkin osib qoʻyilgan Magnit (mas, kompasning magnit mili) Yerning magnit maydonida oʻz-oʻzidan shunday joylashib qoladiki, uning qutblarini birlashtiruvchi chiziqlar taxminan meridian boʻylab yoʻnaladi. Shunda Magnitning shim.ga qaragan uchi Shim.qutb, jan.ga qaragan uchi Jan. qutb deb ataladi. Magnitlanish elektr toki bilan vujudga keltiriladigan Magnit elektromagnit deb ataladi. Magnit radioelektronika, radiotexnika, avtomatikada mustaqil doimiy magnit maydoni manbai sifatida keng qoʻllanadi. Oʻta oʻtkazuvchan materialdan yasalgan chulgʻamli solenoid yoki elektromagnit oʻta oʻtkazuvchan Magnit deb ataladi. U moddalarning magnit, elektr va optik xossalarini tadqiq qilishda; plazma, atom yadrolari va elementar zarralarni oʻrganishga doyr tajribalarda keng qoʻllanadi.^[1]

Magnit - bu o'zining magnit maydonining ta'siri tufayli temir va po'lat narsalarni o'ziga jalb qilish va ba'zilarini qaytarish qobiliyatiga ega boʻlgan jism. Magnit maydon chiziqlari magnitning janubiy qutbidan o'tadi va shimoliy qutbdan chiqadi (1-rasm).

Doimiy magnit - uzoq vaqt davomida magnitlanish holatini saqlaydigan yuqori qoldiq magnit induksiyaga ega boʻlgan qattiq magnit materialdan tayyorlangan mahsulot. Doimiy magnitlar turli shakllarda ishlab chiqariladi va magnit maydonning avtonom (energiya iste'mol qilmaydigan) manbalari sifatida ishlatiladi (2-rasm).

Asosan mexanik kuch yaratish uchun mo'ljallangan elektromagnitlarda kuchni uzatuvchi armatura (magnit zanjirning harakatlanuvchi qismi) ham mavjud.

Magnititdan yasalgan doimiy magnitlar tibbiyotda qadim zamonlardan beri qo'llanilgan. Misr qirolichasi Kleopatra magnit tumor kiygan.

Qadimgi Xitoyda "Imperatorlik ichki kasalliklar kitobi" tanadagi Qi energiyasini - "tirik kuch" ni tuzatish uchun magnit toshlardan foydalanishga to'xtaldi.

Magnitlanish nazariyasi birinchi marta fransuz fizigi Andre Mari Amper tomonidan ishlab chiqilgan. Uning nazariyasiga ko'ra, temirning magnitlanishi moddaning ichida aylanadigan elektr toklarining mavjudligi bilan izohlanadi. Amper 1820 yil kuzida Parij Fanlar akademiyasining yig'ilishida tajribalar natijalari to'g'risida birinchi ma'ruza qildi. "Magnit maydon" tushunchasi fizikaga ingliz fizigi Maykl Faraday tomonidan kiritilgan. Magnitlar magnit maydon orqali o'zaro ta'sir qiladi, u magnit kuch chiziqlari tushunchasini ham kiritdi.

Vektor magnit maydoni

Vektor maydoni - bu ko'rib chiqilayotgan fazoning har bir nuqtasini shu nuqtadagi boshlanishi bilan vektor bilan bog'laydigan xaritalash. Masalan, ma'lum bir vaqtda shamol tezligi vektori nuqtadan nuqtaga o'zgaradi va vektor maydoni bilan tasvirlanishi mumkin (3-rasm).

Skalyar magnit maydon

Agar ma'lum fazo mintaqasining har bir M nuqtasi (ko'pincha 2 yoki 3 o'lchovli) qandaydir (odatda haqiqiy) u soni bilan bog'langan bo'lsa, bu mintaqada skalyar maydon berilgan deb aytamiz. Boshqacha qilib aytganda, skalyar maydon Rn ni R ga (fazodagi nuqtaning skalyar funksiyasi) moslashtiruvchi funksiyadir.

Gennadiy Vasilyevich Nikolaev g'alati sabablarga ko'ra fan topa olmagan magnit maydonining ikkinchi turi mavjudligini sodda tarzda aytib beradi, oddiy tajribalarda ko'rsatadi va isbotlaydi. Amper davridan beri uning mavjudligi haqidagi taxmin mavjud. U Nikolaev tomonidan kashf etilgan maydonni skalyar maydon deb atagan, ammo u hali ham uning nomi bilan ataladi. Nikolaev elektromagnit to'lqinlarni oddiy mexanik to'lqinlar bilan to'liq o'xshashlikka keltirdi. Endi fizika elektromagnit to'lqinlarni faqat ko'ndalang deb hisoblaydi, ammo Nikolaev ishonch hosil qiladi va ularning bo'ylama yoki skaler ekanligini isbotlaydi va bu mantiqiy, chunki to'lqin to'g'ridan-to'g'ri bosimsiz oldinga tarqalishi mumkin, bu shunchaki bema'nilik. Olimning fikricha, bo‘ylama soha ilm-fan tomonidan ataylab, balki nazariya va darsliklarni tahrir qilish jarayonida yashiringan.

rasm. 3. Vektor magnit maydoni

Olingan birinchi kesish efirning etishmasligi edi. Nega?! Chunki efir energiya yoki bosim ostida boʻlgan vositadir. Va bu bosim, agar jarayon to'g'ri tashkil etilgan bo'lsa, erkin energiya manbai sifatida foydalanish mumkin!!! Ikkinchi qisqartirish uzunlamasına to'lqinning olib tashlanishi edi, chunki agar efir bosim manbai, ya'ni energiya bo'lsa, unda faqat ko'ndalang to'lqinlar qo'shilsa, unda erkin yoki erkin energiya bo'lishi mumkin emas. olingan, uzunlamasına to'lqin talab qilinadi.

Keyin to'lqinlarning qarshi qo'yilishi efir bosimini chiqarishga imkon beradi. Ko'pincha bu texnologiya nol nuqtasi deb ataladi, bu odatda to'g'ri. U ortiqcha va minus (yuqori va past bosim) ulanishining chegarasida joylashgan bo'lib, to'lqinlarning yaqinlashib kelayotgan harakati bilan siz Bloch zonasi deb ataladigan yoki oddiy muhitning (efir) qo'shimcha energiyasini olishingiz mumkin. vosita jalb qilinadi.

Ish G.V.Nikolaevning "Zamonaviy elektrodinamika va uning paradoksalligining sabablari" kitobida tasvirlangan ba'zi tajribalarni amalda takrorlashga va Stefan Marinovning generatori va motorini iloji boricha uyda ko'paytirishga urinishdir.

G.V. Nikolaevning magnit bilan tajribasi: Biz karnaylardan ikkita dumaloq magnitdan foydalandik

Qarama-qarshi qutbli tekislikda joylashgan ikkita tekis magnit. Ular bir-biriga tortiladi (4-rasm), shu bilan birga, ular perpendikulyar boʻlganda (qutblarning yo'nalishidan qat'iy nazar) hech qanday jozibador kuch yo'q (faqat moment mavjud) (5-rasm).

rasm. 4.

rasm. 5.

Keling, magnitlarni o'rtadan kesib, ularni juft-juft qilib turli qutblar bilan bog'laymiz, asl o'lchamdagi magnitlarni hosil qilamiz (6-rasm).

rasm. 6.

Ushbu magnitlar bir tekislikda joylashganda (7-rasm), ular yana, masalan, bir-biriga tortiladi, perpendikulyar joylashuv bilan ular allaqachon qaytariladi (8-rasm). Ikkinchi holda, bitta magnitning kesilgan chizig'i bo'ylab ta'sir qiluvchi uzunlamasına kuchlar boshqa magnitning yon yuzalarida harakat qiluvchi ko'ndalang kuchlarga reaktsiyadir va aksincha. Uzunlamasına kuchning mavjudligi elektrodinamika qonunlariga ziddir. Bu kuch magnitlar kesilgan joyda mavjud boʻlgan skalyar magnit maydon ta'sirining natijasidir. Bunday kompozitsion magnit sibir koliyasi deb ataladi.

rasm. 7.

rasm. 8.

Magnit quduq - bu vektor magnit maydoni qaytarilganda va skalyar magnit maydon tortadigan va ular orasida masofa paydo boʻlgan hodisa.

Elektromagnit - bu elektr toki o'tganda magnit maydon hosil qiluvchi qurilma. Odatda, elektromagnit inferromagnit yadroning o'rashidan iborat bo'lib, o'rash orqali elektr toki o'tganda magnitning xususiyatlarini oladi.^[2]

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. k m t Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (avgust 2024)