Lissabon Fanlar akademiyasi
 | |
 | |
| Ishga tushgan sanasi | 1979-yil 24-dekabr |
|---|---|
| Joylashuvi | Lissabon, Portugaliya |
| Prezidenti |
Carlos Eduardo do Rego da Costa Salema |
| Direktori |
Maria Salomé Soares Pais Telles Antunes |
| Vebsayti | www.acad-ciencias.pt |
| Til(lar)i | Portugal |
Lissabon Fanlar akademiyasi Portugaliyadagi eng oliy ilmiy muassasa boʻlib, uning asosiy maqsadi ilmiy tadqiqotlar va Portugal madaniyatini tarqatishni ragʻbatlantirishdir.
Akademiyaning boshqaruv organi — Maʼmuriy kengash bo‘lib, uning prezidenti Adriano Xose Alves Moreira va bosh kotibi Antonio Dias Farinya.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lissabon Fanlar akademiyasi 1779-yil 24-dekabrda Mariya I hukmronligi ostida, Maʼrifatchiluk davrida , Qirollik Fanlar akademiyasi (portugalcha: Academia Real das Ciências) sifatida tashkil etilgan. Akademiyaning birinchi prezidenti Joao Karlush de Bragansa va Akademiyaning birinchi kotibi Xose Korreyya da Serra boʻlgan[1].
Dastlab, Akademiya uchta boʻlimdan iborat bo‘lgan — aniq va tabiiy fanlar; tasviriy sanʼat. 1851-yilda birinchi ikkitasi birlashtirildi va Akademiya ikkita — tabiiy va gumanitar fanlardan iborat boʻldi[2].
Oʻz tarixi davomida Akademiyaning rasmiy qarorgohi oltita joyda joylashgan boʻlib, hozirda Bairro Alto tepaligining pastki qismidagi „Lissabon Isoning monastiri“ binosini egallagan.
1910-yil inqilobidan keyin Akademiya Lissabon Fanlar akademiyasi deb nomlangan.
Tashkiliy tuzilma
[tahrir | manbasini tahrirlash]Akademiya kafedralarining har birida bir qancha boʻlimlar (seksiyalar) mavjud boʻlib, ularda jami 30 nafar haqiqiy aʼzo (akademik) va 60 nafar muxbir aʼzo, shuningdek, akademiyaning xorijiy aʼzolari, muxbir aʼzolari va faxriy aʼzolari faoliyat yuritadi.
Tabiiy va aniq fanlar boʻlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Filialning prezidenti — Lissabon Fanlar akademiyasi Maʼmuriy kengashi vitse-prezidenti Eduard Romanu de Arantesh Oliveyra, filialning vitse-prezidenti — Armando Pombeyro, filial kotibi — Britaldo Rodriges, Kotib oʻrinbosari — Mariya Manuela Chaves.
Kafedra quyidagi boʻlimlarni oʻz ichiga oladi:
- Matematika
- Fizika
- Kimyo
- Yer va kosmik fanlar
- Biologiya
- dorishunoslik
- Muhandislik va amaliy fanlar
Gumanitar fanlar kafedrasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lissabon Fanlar Akademiyasi Maʼmuriy Kengashi raisi Adriano Moreira, shuningdek, boʻlim prezidenti, boʻlim vitse-prezidenti — Artur Anselmu, boʻlim kotibi — Antonio Dias Farinha, kotib oʻrinbosari Justino Mendes de Almeidafilialning portugal tilini tartibga soluvchilardan biri hisoblanadi.
Kafedra quyidagi boʻlimlarni oʻz ichiga oladi:
- Adabiyot va adabiy tanqid
- Filologiya va tilshunoslik
- Falsafa, psixologiya va pedagogika
- Tarix va geografiya
- Huquq va siyosatshunoslik
- Iqtisodiyot va moliya
- Sotsiologiya va boshqa ijtimoiy va gumanitar fanlar.
Faoliyat yurituvchilar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bo'limlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Bo'lim | Ism | Tayinlov | Manba |
|---|---|---|---|
| 1.Matematika bo'limi | João Paulo Carvalho Dias | 2007 | |
| José Francisco Rodrigues | 2009 | ||
| João Filipe Queiró | 2015 | ||
| Hugo Beirão da Veiga | 2017 | ||
| Maria Ivette Gomes | 2018 | ||
| 2.Fizika bo'limi | João Bessa e Sousa | 1998 | |
| Filipe Duarte Santos | 1999 | ||
| Rui Vilela Mendes | 2008 | ||
| Paulo Peixeiro de Freitas | 2016 | ||
| António Amorim Barbosa | 2020 | ||
| 3.Kimyoviy bo'lim | Armando Pombeiro | 1988 | |
| José Simões Redinha | 2006 | ||
| João Rocha | 2020 | ||
| José Galhardas de Moura | 2020 | ||
| António Varandas | 2020 | ||
| 4.Yer va kosmik fanlar | Miguel Telles Antunes | 2000 | |
| António Ribeiro | 2000 | ||
| José Pereira Osório | 2013 | ||
| Manuel Lemos de Sousa | 2014 | ||
| Fernando Barriga | 2020 | ||
| 5.Biologiya fanlari | Roberto Salema | 2005 | |
| Maria Salomé Pais | 2005 | ||
| Rui Malhó | 2016 | ||
| Cecília Leão | 2019 | ||
| Maria Helena Santos | 2019 | ||
| 6.Tibbiyot fanlari | José Manuel Toscano Rico | 1988 | |
| José Rueff | 2010 | ||
| Alexandre Castro Caldas | 2017 | ||
| João Queiroz e Melo | 2017 | ||
| Jorge Soares | 2020 | ||
| 7.Muhandislik fanlari va boshqa amaliy fanlar | Maria Manuela Chaves | 2001 | |
| Carlos Salema | 2007 | ||
| Luís Aires-Barros | 2010 | ||
| Henrique Leitão | 2015 |
Fanlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Fanlar | Ism | Tayinlov | Manba |
|---|---|---|---|
| 1.Adabiyot va adabiyotshunoslik | Artur Anselmo | 1999 | |
| Teresa Rita Lopes | 2013 | ||
| Eugénio Lisboa | 2014 | ||
| Hélder Macedo | 2016 | [4] | |
| Manuel Alegre | 2016 | [4] | |
| 2.Filologiya va tilshunoslik | Aires Nascimento | 2013 | |
| José Adriano de Freitas Carvalho | 2016 | ||
| Telmo Verdelho | 2016 | ||
| Carlos Ascenso André | 2020 | ||
| João de Almeida Flor | 2020 | ||
| 3.Falsafa, psixologiya va ta’lim fanlari | António Braz Teixeira | 1997 | |
| Michel Renaud | 2012 | ||
| Manuel Viegas Abreu | 2016 | ||
| Leonel Ribeiro dos Santos | 2017 | ||
| 4.Tarix va geografiya | António Dias Farinha | 1999 | |
| Jorge Barbosa Gaspar | 2013 | ||
| Luís de Oliveira Ramos | 2013 | ||
| Vítor Serrão | 2015 | ||
| Maria Lucinda Fonseca | 2020 | ||
| 5.Huquq va siyosatshunoslik | Mário Júlio de Almeida Costa | 1989 | |
| Adriano Moreira | 2005 | ||
| António Menezes Cordeiro | 2010 | ||
| Rui de Figueiredo Marcos | 2018 | ||
| Maria da Glória Garcia | 2021 | ||
| 6.Iqtisodiyot va moliya | Paulo de Pitta e Cunha | 1995 | |
| José Luís Cardoso | 2004 | ||
| Jorge Braga de Macedo | 2008 | ||
| Manuel Porto | 2008 | ||
| Jaime Reis | 2016 | ||
| 7.Sotsiologiya va boshqa inson va ijtimoiy fanlar | António Valdemar | 2008 | |
| José Barata-Moura | 2013 | ||
| Bernardo J. Herold | 2016 | ||
| António Barreto | 2018 | ||
| António Silva Ribeiro | 2018 |
Akademiyaning institutlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Akademiyada ikkita asosiy institut mavjud:
- Oliy tadqiqotlar instituti (portugalcha: Instituto de Altos Estudos), direktor — Adriano Moreira, tabiiy va gumanitar fanlar sohasida tadqiqot olib boradi.
- Portugal tilining leksikologiya va leksikografiya instituti (portugalcha: Instituto de Lexicologia e Lexicografia da Língua Portuguesa), direktor — Artur Anselmo, portugal tilini saqlash va kengaytirish sohasida ishlaydi. Leksikologiya va leksikografiya instituti tomonidan amalga oshirilgan ishlar qatorida Zamonaviy portugal tili lugʻati (portugalcha: Dicionário da Língua Portuguesa Contemporânea) misol sifatida keltirish mumkin.
Gallereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Saraiva, Luis „The Lisbon Academy of Sciences and the development of mathematics in Portugal in the 19th century - Proceedings of the 2nd ICESHS (Cracow, Poland, September 6–9, 2006)“. 2iceshs.cyfronet.pl. 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-dekabr.
- ↑ „Convento de Nossa Senhora de Jesus da Ordem Terceira de São Francisco / Academia das Ciências de Lisboa“. 2014-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 23-oktyabr.
- ↑ „Efetivos da Classe de Ciências - Academia das Ciências de Lisboa“. 2022-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-dekabr.
- ↑ 4,0 4,1 Manuel Alegre eleito membro da Academia de Ciências de Lisboa, Lux 16.11.2016
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Rasmiy veb-sayt (port. )