Deutsche Eishockey Liga

Deutsche Eishockey Liga (homiylik sabablari uchun „PENNY Deutsche Eishockey Liga“ deb ataladi) (nemischa talaffuzi: [ˌdɔʏtʃə ˈʔaɪshɔkiː ˌliːɡaː] ; oʻzbekcha: Nemis xokkey ligasi) yoki DEL, Germaniya professional xokkey ligasi va nemis xokkeyining eng yuqori divizionidir. Deutsche Eishockey Ligasi 1994-yilda tashkil etilgan. U Eishockey-Bundesliga oʻrniga tashkil etilgan va natijada Germaniyaning yangi oliy ligasiga aylangan. Eski Bundesligadan farqli oʻlaroq, DEL Germaniya xokkey federatsiyasi boshqaruvi ostida boʻlmagan. DEL Shvetsiya, Finlandiya va Shveysariya ligalari ortidan Yevropaning birinchi xokkey divizionlaridan biri sifatida qaraladi. Uchta nemis klubi har mavsum Chempionlar xokkey ligasida Yevropa sahnasida DELni namoyish etishadi. Ammo hali hech bir nemis klubi bu musobaqada gʻolib chiqmagan.

2016—2017-yilgi mavsumda liga Shveysariya Milliy A ligasidan keyin Yevropadagi eng yaxshi qoʻllab-quvvatlanadigan xokkey ligasi boʻldi. Ushbu mavsumdagi har bir oʻyinga oʻrtacha 6 198 tomoshabin tashrif buyurdi^[1]. Deutsche Eishockey Ligasi oʻn beshta jamoalarni oʻz ichiga oladi. Deutsche Eishockey Liga oʻz uy oʻyinlarini turli xil maydonlarda, jumladan bir nechta yirik, zamonaviy arenalarda (masalan, Berlin, Mannheim, Cologne va Dusseldorfda) va eskiroq, kichikroq maydonlarda (masalan, Bietigheim, Schwenningen va Straubing) va „Kölner Haie“ (inglizcha: Cologne Sharks), „Düsseldorfer EG“ va „Eisbären Berlin“ (Berlin Polar Bear) klublarining uy oʻyinlariga muntazam ravishda 15 000 dan ortiq muxlislarni jalb qiladi. „Adler Mannheim“ (Mannheim Eagles) xokkey klubi 2019-yilgi DEL pley-off bosqichidagi har bir uy oʻyinida, shu jumladan, „Red Bull München EHC“ xokkey klubiga qarshi final seriyasidagi barcha uchta uchrashuvining har bir uy oʻyiniga muntazam ravishda 12 000 dan ortiq muxlislarni jalb qilgan edi. DELdagi eng katta olomonni jalb qilishiga va NHL jamoalari bilan mavsumoldi oʻyinlarida oʻtkazishiga qaramay, „Kölner Haie“ xokkey klubi 2002-yildan beri chempionlikni qoʻlga kirita olmadi.

DEL qishki oʻyinlarida, NHL qishki klassikasi kabi, oʻyinlar kattaroq ochiq maydonlarda oʻtkaziladi. DEL qishki oʻyini anʼanaviy ravishda har ikki yilda bir marta oʻtkaziladi. DEL qishki oʻyinlari 2013-yildan buyon toʻrt marta oʻtkazildi. Jumladan bu oʻyinlar Cologne va TSG Hoffenheim klublari uyida oʻtkazildi. Ularning har biri 30 000 dan ortiq tomoshabinni jalb qildi. Davom etayotgan COVID-19 pandemiyasi sababli 2021-yilgi DELqishki oʻyinlari qoldirilganidan soʻng, DEL qishki oʻyini 2022-yilning dekabr oyida Colognedagi RheinEnergieStadionida qayta boshlandi.

DEL oʻzining oʻyin kunidagi atmosferasi, shuningdek, NHL isteʼdodlarini, shu jumladan „EHC Red Bull“ xokkey klubi jamoasidan Dominik Kahunni tarbiyalab bergani bilan mashhurdir. Pyeongchangdagi 2018-yilgi Qishki Olimpiada oʻyinlarida kumush medalni qoʻlga kiritgan Germaniya erkaklar milliy xokkey terma jamoasining aksariyati DELda oʻynagan edi. Bu jamoa shuningdek, Chempionlar Xokkey Ligasi finaliga chiqqan birinchi nemis jamoasi boʻldi. Xokkey Germaniyada sport turi sifatida oʻsib bormoqda. 2018-yilgi Olimpiada muvaffaqiyatiga asoslanib, futbol yoki gandbol sport turilariga muqobil ravishda xokkey ham Germaniyada rivojlanmoqda.

2021—2022-yilgi mavsumdan DEL2 bilan koʻtarilish va quyi ligaga tushirishning yangi tizimi boshlandi. Bu tizimda oxirgi oʻrindagi DEL klubi DEL2 chempionlari bilan almashtiriladi. „SC Bietigheim Steelers“ xokkey kjlubi 2021—2022-yilgi DEL mavsumi uchun DEL2 ga birinchi marta koʻtarilish va tushib ketish oldidan DEL2 chempioni sifatida qoʻshildi. 2021—2022-yilgi mavsum yakuniga koʻra, „Bietigheim“ xokkey klubi yuqori ligadagi oʻrnini saqlab qoldi, „Krefeld Pinguine“ xokkey klubi esa turnir jadvalida quyi ligaga tushib ketdi. „Löwen Frankfurt“ (Frankfurt Lions) xokkey klubi 2022—2023-yilgi mavsumda DEL2 chempioni sifatida koʻtariladi.

DEL pley-off bosqichi NHLga oʻxshash formatda mavsum chempionlarini aniqlaydi. Har bir jamoa (eng yaxshi 10 ta jamoani aniqlash uchun) saralashdan pley-offga chiqishdan oldin oddiy mavsum chempionlarini aniqlash uchun 52 ta oʻyin oʻtkazadi. Eng yaxshi 6 ta jamoa chorak final bilan xayrlashadi. 6-10-oʻrinlarni egallagan jamoalar esa pley-offdan oldingi (wildcard) raundda raqobatlashadilar. Toʻgʻridan-toʻgʻri nokaut tizimida har bir turdan keyin ballar qayta hisoblab chiqiladi. Aprel oyining oxiri yoki may oyining boshlarida boʻlib oʻtadigan DEL finali NHLga oʻxshashdir.

2021—2022 va 2020—2021-yilgi mavsumi uchun COVID-19 pandemiyasi sababli DEL pley-off oʻyinlarida NHLning qisqartirilgan versiyasi ishlatilgan. „Eisbären Berlin“ xokkey klubi 2022-yilgi finalda „EHC Red Bull München“ xzokkey klubiga qarshi eng yaxshi 5 formatida 3:1 hisobida gʻalaba qozondi. „Berlin“ xokkey jamoasi, shuningdek, pandemiya sababli 2020—2021-yilgi mavsumda DEL Shimoliy va Janubiy mintaqaviy ligaga boʻlinganidan soʻng, 2021-yilda „Wolfsburg“ xokkey klubini 2:1 hisobida magʻlub etib, chempionlikni qoʻlga kiritdi.

„Eisbären Berlin“ va „Adler Mannheim“ xokkey klublari DELning eng muvaffaqiyatli klublari boʻlib, ular soʻnggi uchta final oʻyinlarida raqiblari ustidan gʻalaba qozonishgan („Mannheim“ 2019, „Berlin“ 2021 va 2022). „Mannheim“ xokkey klubi soʻnggi yillarda juda koʻp muvaffaqiyatlarga erishdi (2015 va 2019-yilgi chempion, 2021-yilgi muntazam mavsumning chempioni), garchi „Red Bull München EHC“ xokkey klubi 2016 va 2018-yillar oraligʻida ketma-ket uchta chempionlikni qoʻlga kiritgan boʻlsa-da, bu klub 2019-yil finalida ham beshta oʻyinda „Mannheim“ xokkey klubiga yutqazgan. „Manheim“ xokkey klubi ham mavsum qisqartirilishidan oldin 2020-yilgi turnir jadvalida birinchi oʻrinda edi. „ERC Ingolshtadt“ (2014-yilgi chempion, 9-pogʻonada) va „Grizzlys Wolfsburg“ (2021-yil ikkinchi oʻrin) ham soʻnggi oʻn yillikda chuqur pley-off oʻyinlaridan bahramand boʻlishdi.

Liganing eng katta raqobatchilari qatoriga"Kölner Haie" va „Dusseldorfer SG“, „Cologne“ va „Adler Mannheim“, „Eisbären Berlin“ va „EHC Red Bull München“ xokkey klublari kiradi. „München“, „ERC Ingolshtadt“, „Augsburger Panther“, „Straubing Tigers“ va „Nurnberg Ice Tigers“ xokkey klublari oʻrtasidagi Bavariya derbilari ham shiddatli kurashlarga boy. Geografik jihatga koʻra, Nurnberg/Straubing va Augsburg/Ingolshtadt oʻrtasida sezilarli raqobat bor, ammo Munich/Augsburg bahsi 2019-yil yarim final seriyasidan keyin kuchliroq raqobatga aylandi. DEL tarixidagi eng uzun oʻyin ham ushbu ikkala klub oʻrtasida (3-oʻyinda 104 daqiqa) boʻlib oʻtgan. Unda „Augsburger Panther“ xokkey klubi gʻalaba qozondi (Chunki DELda gʻolibni aniqlash uchun ikkita oʻyinda uchta qoʻshimcha vaqt kerak edi).

Eishockey-Bundesliga 1957-yilda Germaniya Federativ Respublikasida xokkey boʻyicha elita musobaqasi sifatida tashkil etilgan boʻlib, bu pozitsiyada hozirda Oberliga oʻrnini egalladi. Oʻz navbatida uning oʻrnini Deutsche Eishockey Liga egalladi, u endi oʻz logotipida 1-Bundesliga nomini ham olgan.

DEL 1994—1995-yilgi mavsumda Eishokey-Bundesliganing 1 va 2 divizionlari jamoalaridan tashkil topgan. Oldingi ligalarning ahvoli chidab boʻlmas darajada edi. 1 va 2-divizion jamoalarining koʻpchiligi katta qarzga botgan. 2-divizion kam sonli homiylar va tomoshabinlarni jalb qilgan edi. Natijada, koʻplab klublar quyi ligaga tushishga yoki chekinishga majbur boʻlishdi. Muxlislar va korporativ homiylar eʼtiborni 1-Bundesliga jamoalariga qaratib, elita jamoalarni quyi ligaga tushib ketmaslik uchun xokkeychilarga katta mablagʻ sarflashga majbur qilishdi. Bu avvalgi ikki yilga nisbatan byudjetni 25 foizga oshirdi.

Bundesliganing soʻnggi mavsumida, 1993—1994, 2-Bundesligada faqat 11 ta jamoa oʻynashni xohlardi. Bundan tashqari, mavsum davomida va undan keyin ligada bor-yoʻgʻi ikkita jamoa oʻzaro toʻqnash keldi. Bu esa Germaniyadagi xokkeyning obroʻsiga katta putur yetdi. Bu jiddiy homiylarni jalb qilishni qiyinlashtirdi. 1994-yil yanvar oyida 1 va 2-Bundesliganing qolgan 21 ta jamoasidan 20 tasi yangi tashkilot, DELni yaratish uchun ovoz berdi.

Tashkil etilgandan soʻng, „DEL Betriebsgesellschaft mbH“ aʼzolari ham birlashgan tashkilot tomonidan boshqariladigan birinchi nemis professional sport ligasi edi. DEL ortidagi maqsad Shimoliy Amerika NHL modeliga asoslangan ligani yaratish edi, unda jamoalar quyi ligaga tushib qolish tashvishisiz barqaror oʻynashi va barqaror ligani yaratishi mumkin edi. DELdagi klublar uzoq muddatli barqarorlikni taʼminlash uchun ishlab chiqilgan qoidalarga rioya qilishlari kerak edi. Yangi tashkilotga eski 1-Bundesliganing 12 klubi va 2-Bundesliganing oltita klubi taʼsischi aʼzolar sifatida birlashdi. Yangi liga darhol yangi liga logotipida koʻzga koʻringan Krombacher Brewery zavodi bilan korporativ homiylikni oʻrnatdi.

Qattiq moliyaviy nazorat orqali eski Bundesliga muammolaridan qochish umidi amalga oshmadi. DELning dastlabki mavsumida, 1994-yil 18-dekabrda Bundesliganing soʻnggi chempioni „EC Hedos München“ xokkey klubi oʻz nomini oʻzgartieishga qaror qildi. Ammo bu munozarali edi, chunki DEL prezidenti Franz Hofherr ularning litsenziyasini tasdiqlagan va ularning moliyaviy holatini tasdiqlagan edi. Hofherr „Mad Dogs“ning sobiq prezidenti boʻlgan va u ularning umidsiz moliyaviy ahvoli haqida bilgan boʻlishi kerak edi.

Bosman qarori, 1995-yildagi Yevropa sudining xokkeydagi ishchi kuchi harakati toʻgʻrisidagi qarori ligaga katta taʼsir koʻrsatdi. Eski Bundesliga milliy xarakterga ega boʻlib, nemis klublari asosan nemis oʻyinchilaridan foydalangan holda Germaniya chempionligi uchun kurash olib borishdi. Hukmron Yevropa Ittifoqi xokkeychilari „chet ellik“ oʻyinchilar kvotasidan chiqarildi. Qaror qabul qilingandan keyin 1995—1996-yilgi mavsumda DEL jamoalarida 97 nafar Yevropa Ittifoqi oʻyinchisi faoliyat olib borgan edi. Bu xarajatlarni sezilarli darajada pasaytirdi, bu esa kichikroq jamoalarga yanada samaraliroq raqobatlashish imkonini berdi. Biroq, oʻyinchilarning tez-tez harakatlanishi muxlislar tomonidan ijobiy baholanmadi, natijada tomoshabinlar soni kamayib ketdi.

DEB bilan kelishuvdan soʻng liga oʻzini „DEL – Die 1“ deb oʻzgartirdi. Bundesliga" 1999—2000-yilgi mavsumda 2-chi xokkey Bundesligasiga tushib ketish va yuqori ligaga koʻtarilish tizimini yaratdi.

2004—2005-yilgi mavsum NHL lokavti tufayli muhim edi. DELda mavsumni oʻynash uchun NHLning 26 nafar oʻyinchisi keldi, jumladan Jamie Langenbrunner, Erik Cole, Stephane Robidas, Doug Weight, Marco York va Germaniya terma jamoasining bir nechta oʻyinchilari – Jochen Hecht, Olaf Kölzig va Marco Sturm.

DEL mustaqil ravishda boshqariladigan liga boʻlib, u uning 14 aʼzosi jamoasi tomonidan boshqariladi. Har bir jamoa ligada qolish uchun DELning asosiy talablarini bajarishi kerak:

• Aʼzolik uchun yozma ariza;
• Yangi jamoalar uchun „On ice qualification (tarjimasi Muz saralash toʻgʻrisida)“ (2-Bundesligada chempionlik);
• DEL standartlariga javob beradigan stadion;
• Moliyaviy taʼminot;
• Oddiy kompaniyani shakllantirish (DEL franchayzalardan iborat);
• Yosh futbolchilar uchun rivojlanish dasturi;
• Litsenziyani sotib olish (hozirda litsenziya toʻlovi €800.000,00 qilib belgilangan)

DEL har mavsumda faqat bitta 2-Bundesliga jamoasini ligaga qabul qilishi mumkin, agar ligadagi jamoalar soni 14 tadan pastga tushmasa, bu holda ikkita klub qabul qilinishi mumkin. 2006—2007-yilgi mavsumdan beri hech bir DEL jamoasi avtomatik ravishda quyi ligaga tushib qolishi mumkin emasligi va jamoa faqat liga qoidalariga rioya qilmaslik tufayli ligadagi maqomini yoʻqotishi mumkinligi belgilangan (yuqoriga qarang).

ESBG 2 Bundesliga yoki Oberligaga ketishni istagan har qanday DEL jamoasini qabul qilishni kafolatlaydi. Biroq, jamoa litsenziya sotib olishi kerak (2-Bundesliga uchun litsenziya toʻlovlari hozirda 100 000,00 yevro qilib belgilangan).

DEL, DEB va ESBG (2 Bundesliga) oʻrtasidagi munosabatlarni tartibga solish uchun Kooperationsvertrag deb ataladigan narsa mavjud. Ushbu hamkorlik shartnomasi 2005-yil dekabr oyida imzolangan va 2011-yilgacha amal qilgan. Ushbu shartnoma uch tashkilot oʻrtasidagi vakolatlar va moliyaviy masalalar boʻyicha koʻp yillik kelishmovchiliklarga barham beradi^[2][3].

2007-yil noyabr oyida DEL siyosatdagi yana bir oʻzgarishlarni eʼlon qildi. Liga 2008—2009-yilgi mavsumda boshlangan 16 ta jamoaga ruxsat berish uchun kengaytirildi, natijada ular barcha talablarni bajarsa va DELga qoʻshilishdan manfaatdor boʻlsa, 2-Bundesligadan yuqori ligaga toʻgʻridan-toʻgʻri koʻtariladi. Agar shunday boʻlmasa yoki hozirgi DEL jamoasi ligadan isteʼfoga chiqsa, tanlov jarayoni 16 ta jamoaga erishish uchun qoʻshilish huquqiga ega boʻlgan klub yoki klublarni aniqlaydi.

Oʻsha mavsumda, shuningdek, har bir DEL klubiga shartnoma boʻyicha Yevropa Ittifoqiga kirmaydigan oʻndan ortiq oʻyinchiga ega boʻlishiga ruxsat berilishi kerak edi.

Bundan tashqari, oʻyin jadvalining yangi formati har bir jamoa uchun oddiy mavsumdagi oʻyinlar sonini 52 tagacha chekladi. Bunga har bir jamoa boshqa oʻn bitta jamoaga qarshi toʻrtta oʻyin va qolgan toʻrttaga qarshi ikkita oʻyin oʻtkazish orqali erishiladi. Qaysi jamoalar oʻynashini aniqlash uchun oʻtgan mavsumning yakuniy natijalaridan foydalaniladi.

DEL, shuningdek, reklamani yana bir bor qayta kiritdi. Birinchi va ikkinchi oʻrinni egallagan jamoalar ligadagi oʻrin uchun 2-Bundesliga chempioniga qaysi jamoa duch kelishini aniqlash uchun yettitadan eng yaxshisi seriyasini oʻynaydi. Biroq, bu oʻyinlar boʻyicha bahslar davom etmoqda, chunki ikkinchi divizion jamoalarida atigi besh nafar xorijlik oʻyinchi boʻlishi mumkin va shuning uchun har birida oʻn ikkita import oʻyinchisi boʻlgan DEL jamoalari bilan solishtirganda tafovut yuzaga keladi^[4]. Hozircha ESBG bu oʻyinlarda 2-Bundesliganing hech bir jamoasi ishtirok etmasligini va shuning uchun DEL bilan hech qanday koʻtarilish va tushib ketish sodir boʻlmasligini eʼlon qildi^[5].

2022—2023-yilgi DEL mavsumi aʼzolari.

Tashkil etilganidan beri DELda 33 ta klub oʻynagan, hozirda 15 tasi oʻynamoqda. 1994-yilgi turnir jadvali Bundesliga va 2 Bundesliga.

• ¹ 2001-yilda Starbulls Rosenheim DEL litsenziyasini "Iserlohn Roosters" klubiga sotdi.
• ² 2002-yilda Munich Barons "Hamburg Freezers" klubi arenasiga koʻchib oʻtdilar.
• ³ 1999-yilda Landshut Cannibals oʻzlarining DEL litsenziyasini Munich Barons klubiga sotdilar.
• ⁴ 1995-yilda Maddogs Munich muntazam mavsum davomida yigʻildi.
• ⁵ 2012-yilda EHC München oʻz nomini Red Bull München EHC ga oʻzgartirdi.
• ⁶ 2012-yilda DEG Metro Stars oʻz nomini Dusseldorfer EG ga oʻzgartirdi.
• 1995 va 1996-yilgi mavsumda 16 ta klub pley-off yoʻllanmasini qoʻlga kiritgan.
• 1998-yilgi mavsumda 14 ta klub pley-off bosqichiga yoʻllanma oldi.
• ⁷ 2020-yilgi mavsum koronavirus pandemiyasi tufayli muddatidan oldin yakunlandi, bu esa pley-offning bekor qilinishiga olib keldi. Jamoalar muntazam mavsumdagi oʻrinlari boʻyicha roʻyxatga olingan^[10].
• ⁸ 2021-yilgi pley-off oʻyinlari qisqartirilgan formatda oʻtkazildi, unda dastlabki bosqich yoʻq va faqat sakkizta pley-off jamoasi ishtirok etdi.

• Germaniya chempionlari
• DEL2
• Oberliga

• Meltzer, Bill. NHL.com saytida „Uchta Yevropa chempioni, uch xil yoʻl“ Olingan 08-18-06.
• DEL rasmiy sayti (olmoncha)
• Germaniya xokkey federatsiyasining rasmiy sayti – DEB (olmoncha)
• Xokkey arenalari – DEL Arenalari
• Xokkey boʻyicha Internet maʼlumotlar bazasi – turnir jadvali va statistikasi
• Xokkey arxivi – jadvallar va natijalar bilan xalqaro xokkey veb-sayti (fransuzcha)