oʻt-kir

OʻTKIR ’oʻta kesuvchan’. Goʻsht toʻgʻrashga oʻ t k i r pichoh olib chihdi. Bu sifat ’bir nuqtadan boshqa bir nuqtaga harakatlan-’ maʼnosini anglatuvchi öt- feʼli-ning ’yaxshi kes-’ maʼnosidan eski oʻzbek tilida -kür qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 555; КРС, 602); ke— yinchalik ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi boʻgʻindagi ü unlisi i unlisiga almashgan: öt— + kür = ötkür > otkir.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1. Yaxshi kesadigan; keskir. ◆ Oʻt-kir qaychi. Oʻtkir ustara. Oʻtkir pichoq. nv ◆ Ali tajangning koʻzlari yana oʻynab ketdi. Dani, qoʻlida oʻtkir boltasi boʻlsa-yu, eng adil bir daraxtni kesib, yelkaga olib joʻna-sa! Oybek, „Quyosh qoraymas“ . ◆ Mutalning birinchi harakati boʻshga ketdi-da, chap biqiniga oʻtkir xanjar gʻarchcha botirildi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .
2. Uchi nayzalangan; uchli. ◆ Oʻtkir bigiz. Oʻtkir nayza. Oʻtkir uchli qalam.
3. Taʼm bilish, hidlash, eshitish va boshqa sezgi aʼzolariga kuchli taʼsir etadigan, kuchli. ◆ Oʻtkir ovoz. Tuzi oʻtkir ovqat. Duyosh-ning oʻtkir nuri kuydirmoqda. m ◆ Bu ariq-chalar boʻyida oʻtkir hidli qoramtir yalpiz-lar.. oʻsgan. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ . ◆ Achchiq, oʻtkir tamakidan boshi gir aylanib, koʻzlari yoshlandi-da, yoʻtala-yoʻtala yurib ketdi. Oybek, „Nur qidirib“ . ◆ Och qoringa tushgan oʻtkir may viz ettirib, meʼdani qaynatdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .
4. koʻchma Ruhiy va b. jihatdan taʼsir darajasi, kuchi yuqori; kuchli. ◆ Oʻtkir asar. sh ◆ Oʻtkir hajviy kulgi bilan sugʻorilgan bu gaplar.. "OʻTA" . Sharif Rizayev oʻzining oʻt-kir, tanqidiy, hujumkor maqolalarida es-kilik sarqitlarini.. ayovsiz tanqid qildi. X. Yodgorov, Hayot toʻlqinlari.
5. Qobiliyatli, imkoniyati yuqori dara-jali. ◆ Aqli oʻtkir. Zehni oʻtkir. m ◆ Gilam-larga oʻzgacha joziba bagʻishlagan qizlarning chevar qoʻllari, oʻtkir koʻzlari, nozik didla-ri.. "Saodat" . Nizomiddinovning qulogʻi oʻt-kir edi. Tevarak atrofni butun vujudini quloq qilib eshitar edi. N. Safarov, Olov-li izlar.
6. Kasb-hunar, bilim va shu kabilarda yuqori darajaga ega boʻlgan, yuqori saviyali; kuchli. ◆ Yusufjon aka Fargʻona vodiysining eng oʻtkir oʻyinchi ustozlaridan koʻp raqslarni oʻrgangan edi. T. Obidov, „Yusufjon qiziq“ . ◆ Botirali toʻqay oralab borar ekan, garchand oʻzi oʻtkir ovchi boʻlsa ham, ana shunday ov gashtini oʻylamadi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ -Bu masterovoylaring juda oʻtkir xalq boʻlar ekan-da? — dedi chol. Oybek, Tanlangan asarlar.
7. Oʻtkir (erkaklar ismi).

1. keskir, kesuvchan
2. uchli
3. kuchli
4. qobiliyatli
5. —
6. —
7. —

1. oʻtmas

ЎТКИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

oʻtkir (koʻplik oʻtkirlar)