Горох

Горох (лат. Písum) чаңгыс чылдыг сиген үнүштерге хамааржыр болгаш бистиң Тывада тарып өстүрүп турар культурлуг үнүш болур. Бүрүлери эжеш, узун чиңге, ораажып үнер, салдарлыг. Өңү сарыг-ногаанзымаар. Ону амгы үеде улус огород, садтарда хөйү-биле тарып, өстүрүп турар.

Горох улус ажыл-агыйынга улуг ажык-дузалыг. Ону янзы-бүрү чемнерге хереглеп турар. Горохта белоктар хөй. Өл белоктар — аминокислоталардан тургустунган, аңаа цистин, лизин, триптофан, аргинин, метионин хамааржыр болгаш олар кижилерниң болгаш дириг амытаннарның организминге эң-не чугула ажыктыг кислоталар болур. Оон аңгыда, горохтуң чеминде витаминнер — С, В1, В2, А, чигир, үс, крахмал, калийлиг дустар, фосфор болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бышкан горохту хайындыргаш, чемге хереглээр, оон ыңай консервалар кылып турар. Горохта белок — 20% чедип турар.

Горохтуң сывын, бүрүлерин, үрезинин хайындыргаш, сидик элбедиринге болгаш бүүрек дашталыр аарыгга удур ажыглап турар. Оон ыңай кештиң кадага болгаш шивишкилерин чымчадырынга, чиңнээринге горохтуң хайындырган далганын ажыглап турар.

1. Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"