Хаҗи

Хаҗи (гарәп. حَاج‎) ― Мәккәгә хаҗга бару йоласын уңышлы тәмамлаган мөселманга бирелүче мактаулы исем ^[1]. Исламда матди хәле яхшы булган һәрбер мөселманның гомерендә бер тапкыр хаҗга баруы фарыз кылынган, ягъни бу вазифа ― мөселманнар өчен диннең 5 баганасыннан берсе. Хаҗи исемен алу дин тотучылар арасында аларның абруен күтәрә ^[2].

Мактаулы исем, гадәттә, кеше исеме алдына куела, мәсәлән, Хаҗи-Морат, Хаҗи-Рамазан), кайвакытта кеше исеме артыннан куела (Әхмәд-Хаҗи, Мөхәммәд-Хаҗи). Вакытлар узу белән диндәге мактаулы исем шәхси исемнәр (Хаҗи, Гаджи, Аджи) һәм фамилияләр (Аджиев, Гаджиев, Хаҗиев) разрядына күчкән. Хаҗ кылган хатын-кызларны хаҗҗә (гарәп. حاجة‎‎), татарларда хаҗия дип йөртәләр ^[3].

Гарәп илләрендә хаҗи сүзе өлкән яшьтәге кешегә ихтирамлы мөрәҗәгать сүзе булып тора. Кайчандыр Госман дәүләте астында булган Балкан илләрендә «Хаҗи» сүзе белән Иерусалимга һәм Изге җиргә барган христианны атыйлар.

Гыйрактагы сугыш вакытында Америка солдатлары, Вьетнамдагы сугыш вакытында вьетнамлыларны «Чарли» яки «Виктор Чарли» дип атаган кебек, гыйраклы баш күтәрүчеләрне һәм төп гарәп халкын билгеләү өчен «Хаҗи» сүзен кулланганнар ^[4][5].

• Хаҗи. // Ислам. Белешмә―сүзлек (төзүчесе Заһид Шәфигый) ― К.: ТКН, 1990, 151нче бит. ISBN 5-298-00949-2.
• Гогиберидзе Г. М. . — (Исламский толковый словарь). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7.