Vyaçeslav Molotov

Kirov Oblastının Kukarka şehrinde doğdu. Babası bir tezgahtardı. Lise eğitimini Kazan’da tamamladı ve 16 yaşında Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne (RSDİP) katıldı. Siyasi faaliyetlerde kullanmak üzere Rusça çekiç isminden türetilmiş Molotov ismini aldı. Molotov bu ismi hem fabrika imalatını çağrıştırdığı için Rus işçiler tarafından kolay benimsenmesi için hem de asıl soyadı olan Skryabin'i telaffuz ederken yaşadığı sorunu aşmak için tercih etmiştir.^[1] 1909’da öğrenciler arasında gizli örgüt kurmak suçundan yakalanarak 2 yıl sürgüne mahkûm edildi ve Sibirya'ya sürüldü. 1911 yılında Sankt-Peterburg’da Politeknik Enstitüsünün Ekonomi Bölümüne yazılsa da derslere devam edemedi.

RSDİP-Bolşevik kanadının yasadışı yayınlanan Pravda gazetesinin yazı kurulunda yer aldı. Molotov 1913 yılında tekrar yakalanarak İrkutsk’a sürgüne gönderildi. 1915'te ise tekrar St. Petersburg’a döndü. 1916 yılında ismi Petrograd olarak değişen kentteki Bolşevik Partisi İl komitesi üyesi oldu.

1917 Şubat Devrimi patlak verdiğinde şehirde bulunan az sayıdaki Bolşevikten biriydi. Onun yönetiminde artık yasal olan Pravda gazetesi Geçici Hükûmete karşı eleştirel yaklaşarak sol bir eğilim benimsemiştir. Lenin'in Nisan Tezlerinden çok önce gösterdiği bu tutum önemlidir. Stalin ve Matvei Muranov’un sürgünden dönmesiyle beraber sorumluluklarını bu ekibe devretti ve gazete Molotov’un çizgisinden uzlaşma çizgisine döndü. Ancak Bolşevik Parti lideri Lenin’in sürgünde bulunduğu İsviçre’den Mühürlü Tren ile dönüşüyle beraber Molotov çizgisi tekrar hakim oldu. Lenin Rusya Devrimi ile ilgili düşüncelerini Nisan Tezleri adlı eserinde ayrıntılandırmıştır. Bu düşünce ayrılığına rağmen Molotov, Stalin’in en yakın çalışma arkadaşlarından birisi oldu. Molotov 26 Temmuz 1917 günü toplanan RSDİP 6. Kongresi delegelerindendir ve burada silahlı ayaklanmadan yana görüş bildirdi. Ekim Devrimini gerçekleştiren Askeri Devrimci Komite içinde yer aldı.

Molotov İç Savaş sırasında Ukrayna Cephesinde bulundu ve 1920 yılında Ukrayna Bolşevik Partisinin Merkez Komitesinin sekreteri oldu. 1921’de ise Moskova’ya çağrılarak Merkez Komitesi ve Örgüt Bürosu (Orgburo) üyesi yapıldı. Lenin’in 1924 yılındaki ölümünden sonra Stalin yanlısı kanatta yer aldı. Partide Voroşilov, Kaganoviç, Grigori Ordjonikidze ve Kirov ile beraber Stalinci merkezi oluşturdular. Bu ekip zaman içinde partideki sağ ve sol sağma eğilimlerini tasfiye edecek ve Troçki, Lev Kamenev, Zinoviev ve Buharin gibi liderlere parti yönetiminden el çektirilecektir. Molotov 1930’lu yıllarda başbakan olarak ülkede gerçekleştirilen kolektivizasyon politikasında önemli rol almıştır. Milyonlarca zengin kulak köylüsü arazilerinin kamulaştırılmasından dolayı bu siyasetten etkilenmiştir. Korkunç sosyal etkilerine rağmen bu hamle sayesinde yıllarca süren savaşlarda harap olan ülkenin hızla sanayileşmesi sağlanmış ve yaklaşan dünya savaşına hazırlık yapılmıştır. Molotov beş yıllık plan kapsamında gerçekleştirilen sanayi hamlesinde de önemli rol oynamıştır. Ayrıca Molotov 1934’te Sergei Kirov’un bir suikast sonucu öldürülmesini izleyen tasfiye hareketlerini desteklemiş ve onay vermiştir. Büyük insan kayıplarına rağmen Molotov’un başbakanlığı sırasında gerçekleştirilen sanayi hamlesi sayesinde o yıllarda yükselen Hitler’in Nazi Almanyasına karşı ayakta kalabilecek bir altyapı oluşturulmuştur.

 

1939 yılında görevden alınan Maksim Litvinov’un yerine Dışişleri Komiseri olur. Stalin’in yayılan Nazi etkisine karşı önerdiği savunma paktı İngiltere ve Fransa tarafından reddedilince Hitler ile anlaşmanın yollarını arar ve temasların sonucunda Molotov-Ribbentrop Paktı olarak adlandırılacak antlaşma Ağustos 1939’da imzalanır. Antlaşma uyarınca Sovyetleri Birliği Baltık ülkelerinde serbesti kazanacak ve bu ülkeler ilhak edilecektir. Saldırmazlık Antlaşmasının imzalanmasından sonra özellikle İngiltere ve Fransa’nın 1938 Münih Antlaşmasında sergiledikleri uzlaşmacı tavırdan da yüreklenen Hitler 1 Eylül’de Polonya’ya saldıracak ve II. Dünya Savaşı’nı başlatacaktır. Alman işgali tamamlanıp Polonya hükûmeti ülkeden kaçınca Sovyetler Birliği artık sınır komşusu olduğu Nazi Almanya'sını olabildiğince sınırlarında uzak tutabilmek için Polonya topraklarına girer. Ayrıca Ekim Devrimi yıllarında Sovyet iktidarına karşı düşmanca tutumlarını bu ülkedeki Bolşevikleri toplu şekilde öldüren Mannerheim yönetimine de Fin-Sovyet sınırının Sovyetler lehine düzeltilmesi yönünde ihtar verir.

Fin yönetiminden red yanıtı alındıktan sonra Fin-Sovyet 1940 Kış Savaşı başlar. Bu savaş sırasında Fin askerler savaşın sorumlusu olarak gördükleri Molotov’a atfen icat ettikleri patlayıcı ev yapımı bombaya Molotov kokteyli adını verirler.^[2] 1941 yılı Haziran ayında Nazilerin Barbarossa Harekatı kapsamında Sovyetler Birliği'ne saldırmasıyla birlikte Molotov-Ribbentrop Antlaşması hükümsüz kalmış olur. Sovyet yönetiminin hep beklediği ancak Hitler’in eline propaganda malzemesi vermemek için sonuna dek antlaşmayı gerekçe göstererek yapılan uyarılara rağmen önleyici olarak bile saldırılmamıştır ve sonuçta bu saldırı Stalin’in eline büyük koz vermiştir. Savaş anayurt savunması savaşına dönüşmüş, o zamana dek işbirliği taleplerini yanıtsız bırakan İngiltere ve ABD, Sovyetler Birliği'ni derhal destekleme kararı almıştır.

Molotov, artık işgalci konumuna düşmüş olan Almanların saldırısı hakkında Sovyet halklarına ilk resmi konuşmayı yapar ve halka moral verir.^[3] Daha sonra izleyen haftalarda Stalin halka hitap etmiş ve düşmanın sonunda mutlaka yenileceğini söylemiştir.^[4] 1941 kışında Naziler Moskova önlerindeyken yaşanan şiddetli savaş sırasında hükûmetin Kuibshev'e gitmesine rağmen Stalin ile beraber Moskova'yı terk etmemiştir. Savaş sırasında tank üretiminden sorumlu olmuş ve başarılarından dolayı Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edilmiştir. Molotov savaş boyunca müttefik ülkelerde çeşitli toplantılara katılmış savaşın sürdüğü sırada tehlikeli yolculuklar yapmıştır. Diplomasi alanında hiçbir zaman bir uzman olmadığında ısrar eden Molotov hakkında anlatılanlar ve özellikle deneyimli siyasetçilerden örneğin Churchill’den aldığı övgüler onun diplomasi alanında oynadığı rolün önemini açıklar. Savaş sonunda kurulan Birleşmiş Milletlerin San Francisco'daki kuruluş toplantısına girişinde salondaki diğer ülke temsilcilerince dakikalarca ayakta alkışlanır.

Savaştan sonra Marshall Planını başlarda olumlu bulsa da ABD'nin bu yardım sayesinde egemenliğini pekiştirmeye çalıştığını görerek reddetti. Georgi Malenkov ve Lavrentiy Beria'nın yükselmesiyle beraber onun yıldızı sönmeye başladı. 1949 yılında Dışişleri Bakanlığı'na Andrey Vişinski atandı. Bunu eşinin ihanetten tutuklanması izledi. Ancak 1953 yılında Stalin öldükten sonra tekrar Dışişleri Bakanlığına getirildi. Kısa süreliğine iktidara geçen Beria'nın tasfiye edilmesinden sonra Malenkov yönetiminin köşe taşlarından birisidir.

Molotov ve eski Bolşevikler 1956’daki Kruşçev’in 20. Kongre'de Stalin’i amansızca eleştirmesinden sonra tasfiye edilirler. Kruşçev’i tasfiye etmek için hamle yapan Molotov ve ekibi Prezidyum’da çoğunluğu sağlamalarına rağmen Merkez Komitesinde çoğunluğu sağlayamayıp sonuçta partiden atılmalarına dek varacak süreçte tasfiye edilirler.

1963 yılında emekli edildikten sonra sosyal hayatta pek görülmeyen Molotov dönemin tövbekar liderlerine karşın hayatının hiçbir aşamasında yaptıklarından pişman olmadığını ve doğru bildiği doğrultuda Bolşevik Parti ile birlikte ilerlediklerini anlatır. Yaşayan en yaşlı Bolşevik olarak 1984 yılında tekrar Parti’ye kabul edilir.

1986 yılında Moskova’da öldüğünde Bolşevik Partisinin bütün yönetimlerini görmüş ve Ekim Devrimi’ne katılmış olarak hayattaki tek kişiydi. Mezarı ünlü Moskova Novodeviçi Mezarlığındadır.

1921 yılında Polina Semyonova ile evlenir. 1949 yılında Polina, Politbüro kararıyla tutuklanarak sürgüne gönderilir.^[5][6] Eşinin partiden çıkartılmasına dair 1939 yılında yapılan oylamada çekimser oy kullanan Molotov, 1949 yılındaki oylamada olumlu oy kullanacak ve partinin isteği üzerine eşinden boşanacaktır. Polina, Stalin'in ölümünden sonra sürgünden dönecektir. Tek kızları olan Svetlana (1929-1989) ise tarihçidir.

Gösterdiği başarılar nedeniyle çok sayıda ödüle layık görülmüştür:

• Sovyetler Birliği Kahramanı
• Lenin Nişanı (4 kez) (9 Mart 1940, 30 Eylül 1943, Kasım 1945, 9 Mart 1950)
• Onur Rozeti Nişanı
• Moskova Savunması Madalyası^[7]
• Zafer Madalyası^[8]

• Maddenin Rusça Vikipedi sayfası 14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Maddenin İngilizce Vikipedi sayfası 27 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Molotov Anlatıyor / Stalin'in Sağkoluyla Yapılan 140 Görüşme, ISBN 9944-1-2217-3
• Stalin's Letters to Molotov, 1925-36 (İngilizce) ISBN 0-300-06861-1

 

Wikimedia Commons'ta Vyaçeslav Molotov ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.