Spore (2008 video oyunu)

Spore oyuncuya mikroskobik bir canlıyı bir yaratığa evrimleştirmesine, sonra onun sosyal ve zeki bir canlı yapmasına, gezegenini ele geçirmesini ve en sonunda diğer uzaylı türleriyle etkileşime girebileceği uzaya çıkmasını sağlama imkanı verir. Oyun boyunca oyunun bakış açısı ve tür büyük oranda değişir.

Oyun birbirinden farklı farklı "aşamalar"a bölünmüştür. Bir aşamanın sonucu diğerinin başlangıcını etkiler. Her aşamanın kendine özgü bir oynanışı vardır, oyunun yapımcılarına göre her aşama bir önceki aşamadan 10 kat daha karmaşıktır. Aşamalarda genel olarak oyuncunun dilerse yapabileceği görevler bulunur, oyuncu bir görev yaptığı zaman ödül alır, bu yeni bir yetenek veya para olabilir. Eğer oyuncunun yaptığı her şey yok edilirse canlı en yakın kolonide tekrar doğar veya aşamanın en başına geri döner.

Diğer Maxis yapımı oyunların aksine Spore'da oyunu kazanmak mümkündür. Bunun için galaksinin merkezinde bulunan süper kütleli karadeliğe gitmeli ve "Staff of Life" denen eşyayı almalıdır. Fakat oyun bittikten sonra hâlâ oynamaya devam edebilir. Oyunun ilk 4 aşaması eğer oyuncu oyun içi editörleri pek fazla kullanmazsa genelde 15 saat sürer ama 1 ya da 2 saat de sürebilir. Hiçbir aşamada zaman sınırı yoktur, oyuncu aşamada istediği kadar uzun süre kalabilir ve diğer aşamaya geçecek durumda olduğu zaman geçebilir. Her aşamanın sonunda oyuncunun oyun içindeki davranışları türüne bir karakteristik özellik olarak yansır. Her aşama sonunda oyunun ne kadar agresif veya barışçıl oynandığına göre değişen 3 çeşit karakteristik özellik oyuncuya verilir. Karakteristik özellikler yaratığın diğer aşamaya nasıl başlayacağını ve sonraki oyunda hangi yeteneklere sahip olacağını belirler.

Spore her biri oyuncuya ayrı bir deneyim sunan ve ulaşılması gereken farklı amaçlar içeren değişik aşamalara bölünmüştür. Bu beş aşama Hücre Aşaması, Yaratık Aşaması, Kabile Aşaması, Medeniyet Aşaması ve Uzay Aşamasıdır. Aşamalardaki ana amaç tamamlandıktan sonra oyuncu dilerse diğer aşamaya geçebilir ve şu an olduğu aşamada kalabilir.

Hücre Aşaması (bazen hücresel veya mikrobik aşama da denir) oyundaki ilk aşamadır ve başlamadan önce oyuncuya hücrenin oyuna başladığı gezegene panspermia teorisinde anlatıldığı gibi gezegenin okyanusuna düşen bir meteorun parçalanmasıyla ve içinden bir hücre çıkmasıyla geldiğini gösteren bir ara sahne gösterir, Oyuncu Flow oyununu andıran 3D bir ortamda 2D bir bakış açısından bir basit görünümlü bir mikrobu yönetir. Oyuncu oyuna başlamadan önce etçil mi yoksa otçul mu olacağını seçebilir, ayrıca meteor parçaları da bulabilir veya hücresine zehir, elektrik gibi özellikler ekleyecek vücut parçalarını toplamak için o parçaya sahip olan diğer hücreleri öldürebilir. Hücre bir parça bulduğu zaman oyuncu editöre girmek için çiftleşme çağrısı yapabilir, editörde hücrenin şekli, özellikleri ve dış görünüşü et parçası veya bitki yiyerek kazanılan "DNA Puanı" harcayarak değiştirilebilir.

Hücrenin yemek yeme şekli direkt olarak Yaratık Aşamasını da etkiler ve hücrenin etçil, otçul veya hepçil olmasına göre Yaratık Aşamasında ağızların kilidi açılır. Yaratığın bir beyni oluştuğu zaman diğer aşamaya geçebilir, bu esnada yaratık editörü açılır ve oyuncu yaratığına karaya çıkmadan önce bacak ekleyebilir. Yaratık Aşamasında oyun 2D'dan 3D'ye geçer ve Hücre Aşamasından farklı olarak ve yaratığın uzunluğuna ve şekline büyük değişiklikler yapılabilir.

Yaratık aşamasında oyuncu tek bir kıtada yaşamak üzere bir kara yaratığı oluşturur. Eğer oyuncu başka bir kara parçasına doğru yüzmeye çalışırsa adı bilinmeyen bir yaratık onu yer ve oyuncu bulunduğu kara parçasından ayrılmaması için uyarılır. Oyuncunun bulunduğu gezegenin biyosferi etçil ve hepçil canlıların avlanması için çeşitli canlılar, otçul ve hepçil canlıların yemesi için meyveler barındırır. Oyuncunun yaratığının açlığı da sağlık gibi ölçülen bir değer haline gelir ve bitmesi durumunda sağlık tükenir, sağlığın tükenmesi ise yaratık bir yemek yemediği sürece yaratığın ölmesine yol açar.

Yaratık aşamasında oyuncunun yaratığıyla aynı türde olan canlıların olduğu bir ana yuva vardır. Oyuncu öldüğü zaman burada doğar ve canı azsa iyileşir. Diğer canlı türlerinin yuvaları da dört bir yana dağıtılmıştır. Diğer yuvalarla etkileşime girerken oyuncu arkadaşcıl veya agresif olmayı seçebilir, diğer canlıların oyuncuya olan görüşü de oyuncunun onlara olan davranışına göre değişir. Örneğin diğer canlıların karşısında dans etmek veya şarkı söylemek karşı canlı türünün oyuncuyu bir dost olarak tanımasını sağlar, ama oyuncu karşı canlı türünden canlılara zarar verirse ve öldürürse karşı tür ya kaçacak ya da oyuncuya karşı agresif olacaktır. Oyuncu dost olduğu canlı türlerinin yuvalarında canını doldurabilir ve dost olduğu canlıları yanında bulundurabilir. Nadir bulunan Epik yaratıklar, oyuncunun 20 katı büyüklüğündedir ve düşmancıldırlar. Çoğunlukla Yaratık Aşamasında görülürler. Oyuncu Epik yaratıklarla sosyal etkileşimde bulunamaz. Ayrıca etrafta dost olunabilen veya saldırılabilen Rogue yaratıklar da bulunabilir. Ayrıca, bu aşamada uzay mekikleri belirebilir ve yaratıkları uzay gemisine çekip çalabilirler.

Oyuncun Yaratık Aşamasında ilerlemesi sonraki aşamalarda oyuncunun sahip olacağı özelliklerde etkisi olacak olan, diğer yaratıklarla olan etkileşiminde onları öldürmesine veya dost olmasına göre belirlenir. Başarılı dost olma ve öldürme eylemleri oyuncuya yaratığına yeni parçalar eklemesine yarayan DNA puanları kazandıracaktır. Bir türle tamamen dost olma veya soyunu kurutma da oyuncuya ekstradan büyük bir miktarda DNA puanı kazandırır. Yaratık Editöründe yaratığa yeni parçalar eklemek DNA puanlarına mal olur, daha pahalı parçalar oyuncunun etkileşimdeki yeteneğini artırmanın yanı sıra oyuncuya uçmak, hız ve sağlık gibi şeyleri artırmak gibi özellikler de ekleyebilir. Oyuncu yaratığını tasarlamayı bitirdikten sonra, yeni oluşturduğu yaratık nesli, ana yuvasında görülür, bu sırada da oynayacak olduğu yaratık da yumurtadan çıkar. Oyuncunun yaratığı daha çok canlıyla dost oldukça veya daha fazla canlı öldürdükçe, zekası da artacaktır ve sonunda bir kabile kuracak kadar gelişecektir.

Oyuncunun yaratığının beyni yeteri kadar geliştikten sonra oyuncu Kabile Aşamasına geçebilir. Yaratığın şekli ve dizaynı bu aşamaya geçtikten sonra sabit kalır ve oyuncu birden fazla yaratığı aynı anda kontrol etmeye başlar. Oyuncuya bir kabile binası, 12 kişiye kadar çıkabilen bir yaratık kapasitesi ve oyuncunun geçmişte oynayış stiline göre 6 çeşit olan özelliklerden 2 tane verilir, fakat bu ancak oyuncu önceki aşamaları da oynamışsa olur. Eğer önceki aşamaları oynamak yerine direkt olarak galaksiden oyunu başlatmışsa bu özellikler kapalı olacaktır.

Oyun bu aşamada bir RTS oyununu andırır. Artık bir yaratığı kontrol etmek yerine, oyuncu bir kabiledeki bütün yaratıkları birden kontrol eder ve onlara yemek toplamak, diğer kabilelere saldırmak veya belli bir yere gitmek gibi emirler verebilir. Oyuncu, kabilesine silah, müzik enstrümanları ve iyileştirme veya yemek toplamada kolaylık sağlayacak şeyler gibi aletler verebilir. Bu aşamada DNA puanlarının yerini yemek alır ve bu da yeni kabile üyeleri almak veya binalar inşaat etmek için ya da diğer kabileleri etkilemek için kullanılabilir. Kabile üyeleri ayrıca artık kıyafet giyebilir, bunu yapmak için ise Yaratık Editörünün yerini alan "Dış Görünüş Editörü" kullanılır.

Savaş artık taş balta, mızrak veya meşale gibi silahlar ile daha kolay hale getirilebilir. Sosyalleşmek için ise oyuncu tahta flüt, çıngırak ve didgeridoo'dan oluşan 3 müzik aletini elde etmesi gerekir. Yemek toplamak veya diğer kabile üyelerini iyileştirmek için de değişik aletler kullanılabilir. Bütün aletler, yapılması için yemek gereken bir özel binaya ihtiyaç duyarlar. Kabile üyeleri yemek toplayabilir. Yemekler vahşi hayvanlar veya diğer kabileler tarafından çalınabilir.

Oyuncunun diğer aşamalarda yaptığı yemek yeme seçimleri bu aşamada oyuncunun ne toplayıp yiyebileceğini de belirler. Et için hayvanlar avlanabilir ve balık ve deniz yosunu yemek için mızraklanabilir. Meyveler ağaçlardan veya çalılıklardan toplanır, oyuncu aynı zamanda yumurta için hayvanları evcilleştirebilir, yumurta ise hem otobur hem de etobur yaratıklar tarafından yenilebilir. Yaratık Aşaması'nda oyuncunun yanında bulunan hayvanlar bu aşamada otomatik olarak evcilleşmiş hayvanlar olarak oyuncunun yanına gelir. Epik yaratıklar yuvaları veya kabileleri rahatsız edebilir. Dost olunmuş kabileler oyuncuya belirli aralıklarla yemek getirirler. Oyuncu diğer kabilelerden yemek çalabilir, fakat bu onları kızdıracaktır veya bütün üyeleri ölmüş kabilelerin yemekleri alınabilir.

Oyuncunun kabilesinin yanında bu aşamada toplam 5 kabile daha belirecektir. Her yokedilen veya dost olunan kabile için oyuncunun kabilesine bir totem direği eklenir ve bu da kabilenin toplam maksimum nüfusunu arttırabilir veya farklı aletlerin kullanıma açabilir. Bütün 5 kabile de yokedildikten veya dost olunduktan sonra, oyuncu Medeniyet Aşamasın'a geçiş yapabilir.

Kabile aşamasının sonucu olarak oyuncunun yönettiği yaratık ırkı gezegen üzerindeki baskın ırk olmuş, bunun yanında oyuncunun yaratığının ırkından değişik ülkeler kurulmuştur. Bu aşamaya gelindiğinde oyuncunun sadece bir şehri olan bir ülkesi olur. Amaç bütün gezegene hükmetmektir ve bunu oyuncuya, askerî güç, diplomasi veya din ile yapma özgürlüğü sunulur. Ayrıca oyuna şehir binalarını ve araçları düzenlemek için iki yeni editör eklenir. Oyuncu sahip olduğu şehirlerde 3 çeşit bina (ev, fabrika, eğlence mekanı) ve 3 çeşit araç (kara aracı, hava aracı, su aracı) üretebilir. Binaların amacı şehrin merkezinin etrafına yerleştirerek gelir elde etmektir. Araçlar ise üretildikleri şehrin durumuna göre (askeri, ekonomik, dini) üretilir ve o amaçla kullanılabilir. Diğer aşamalardaki yemek birimi bu aşamada "Sporebucks" denilen para birimine dönüşür ve oyuncu bu parayla bina veya araç satın alabilir. Gelir elde etmek için oyuncu baharat (gerçek hayattaki petrol gibi doğal kaynakları temsil ettiği düşünülüyor) gayzerlerini ele geçirebilir, ticaret yapabilir veya fabrika kurabilir.

Diğer çoğu gerçek zamanlı strateji oyunlarında olduğu gibi burada da bir araç sayısı sınırı vardır. Ev kurdukça bu sınır yükselir. Kurulan binaların hangi binalara komşu olmasına bağlı olarak da gelir yükselebilir veya azalabilir.

Diğer ülkelerin varlığı oyuncuyu oyunda ilerlemek için diğer ülkeleri askerî güç, propaganda ile yıpratmaya veya ülkelerin şehirlerini satın almaya mecbur bırakır. Oyuncu dünya hakimiyetini hangi yöntemlerle sağlayacağını sahip olduğu şehirlerin türlerine göre seçebilir. Askeri şehirler diğer diğer şehirlere saldırarak büyür. Dini şehirler diğer ülkelere propaganda yapmak için özel olarak üretilmiş araçlara sahiptirler ve propaganda ile büyürler. Ticari şehirlerin diğer ülkelerle ticaret yapan araçları vardır ve diğer şehirleri satın alarak büyürler. Dini ve ticari şehirlerin araçlarında herhangi bir silah yoktur, fakat her şehir savunma amaçlı taretlere sahip olabilir. Eğer oyuncu karşı şehre saldıran aracın türünden farklı bir türde şehri ele geçirirse şehrin türünün aynı kalmasını veya aracıyla aynı türe dönüşmesini sağlayabilir. Her 3 tür oynanışta da yeterince geliştikten sonra bir süper silah yüksek bir ücretle kullanıma açık olacaktır. Düşman ülkeler dışında Epik yaratıklar da şehirler için tehdit oluşturabilir.

Uzay Aşaması oyuncunun yaratık ırkının galaksi içinde yolculuk etmeye başlamasıyla oyuncuya yeni hedefler ve yollar sunar. Galaksinin içinde de başka yıldız sistemlerindeki başka gezegenlerde farklı aşamalardaki farklı uzaylı türleri vardır.

Oyuncu, Uzay Aşamasının başında inşa edilmiş bir uzay gemisini kontrol eder. Diğer gezegenlere, uydulara veya yıldızlara tıklayarak gitmek mümkündür, fakat geminin enerjisini harcar. Oyunun ileri kısımlarında oyuncu bir solucan deliği anahtarı alabilir ve bununla kara deliklerle yolculuk yapabilir. Oyunda bir karadeliğin içine girerek diğerinden çıkmak mümkündür. Oyundaki galakside Dünya da dahil yaklaşık 500.000 gezegen ve onları yörüngesinde bulunduran yaklaşık 100.000 yıldız vardır.

Oyuncu katı bir yüzeye sahip olan bütün gezegenleri ziyaret edebilir. Bu gezegenler aynı zamanda terraforme edilebilir ve renklendirilebilir. Diğer gezegenlerde koloniler kurmak oyuncunun medeniyetinin güçlendirir ve gelirini arttırır.

Oyuncu diğer uzaylılarla (oyunda geçen ismiyle imparator) iletişime geçebilir. Oyundaki uzaylıların değişik karakteristik özellikleri ve dünyaya bakış şekilleri vardır. Bu farklılıklar uzaylı ırkının oyuncuyla olan ilişkisini etkileyebilir. Örneğin diplomat veya "kibar" uzaylılar oyuncuyla ittifak kurmaya daha yatkın olurken, dini fanatik veya "diğer türlere güvenmeyen" şeklinde özellikleri olan uzaylılar savaşa meyilli olur. Bir uzaylı türünün verdiği görevi yapmak, ticaret yapmak veya ona yapılan saldırıları kovuşturmak onunla ilişkileri iyileştirir. Oyuncu bir imparatorlukla ittifak kurduktan sonra ondan belli başlı yardımlar isteyebilir. Eğer oyuncu bir imparatorlukla düşman olurlarsa, oyuncu düşman imparatorluğun bölgesine girer girmez düşman donanmasıyla karşılaşır.

Spore'daki ana amaçlardan biri de galaksinin merkezinde bulunan süper kütleli karadeliğe ulaşmaktır ki bu da oyundaki son düşmanı oyuncuya tanıtır, Grox. Grox, 2400 yıldız sistemine hükmeden ve galaksinin merkezi etrafına yerleşmiş özel, saldırgan bir sibernetik bir uzaylı türüdür. Galaksinin merkezine ulaşıldığında bir sinematik video gösterilir ve oyuncu Steve ile tanışır. Sinematik video bittikten sonra oyuncu Staff of Life (Hayat Asası) ile ödüllendirilir.

Oyundaki diğer bir amaç da Grox'un soyunu kurutmaktır ve oyunda bu olduğunda açılan bir başarım vardır.

• Resmî site
• Resmî viki