Nadejda Krupskaya

Nadya, eski aristokrat kökenli bir ailede dünyaya geldi. Rus ordusunda teğmen olan babası Konstantin İgnateviç Krupski (1837-1897) Polonya isyanı sırasında Rus subaylar komitesinde görevliyken mürebbiye Elizabeth Vasilyevna Tistrova (1843-1915) ile evlendi (1863). Konstantin İgnateviç altı yıllık hizmetten sonra devrimci hareketlere katıldığı suçlamasıyla ordudan ihraç edildi. Bundan sonra fabrikalarda ve çeşitli yerlerde çalıştı.

Annesi Elizaveta Vasilyevna Tistrova (1843-1915) ise şehirde yaşayan bir Rus soylusunun kızıydı. Elizeveta Vasilyevna St.Petersburg Bestujev Yüksek Okulu'ndan mezun oldu ve öğretmenlik lisansı aldı.

Nadya, aristokrat kökenli, eğitimli bir ailede dünyaya gelmişti, fakat artık pek de iyi geliri olmayan bir ailede alt sınıf koşullarında yetişti. Yoksulların yaşam koşullarına aşina olması onun devrimci hareketlere katılımında etkili oldu.

Nadya 1887'de Sankt-Peterburg’taki Kız Lisesi (Gymnasium)'nden altın madalya ile mezun oldu.^[1] Okuldan arkadaşı olan Ariadne Tirkova Nadya’yı uzun boylu, sakin ve sadece dersleriyle ilgilenen bir kız olarak tarif etmişti. Nadejda, Lenin ile tanışana kadar hiç kimseye yakınlık göstermemişti.

1889 yılında Sankt-Peterburg Bestujev Yüksek Okulu’na kaydoldu. Buradan öğretmenlik lisansı ile mezun oldu. Babasının ölümünden sonra Krupskaya ve annesi geçimlerini sağlayabilmek için özel dersler verdi. Krupskaya genç yaşlardan itibaren eğitimle ilgilendiğini ifade etmişti. Eğitim konusunda özellikle Tolstoy’un teorilerine önem veriyordu. Bir pedagog olarak öğrencilerin kişisel gelişimlerine önem veren Nadejda özellikle olumlu öğretmen-öğrenci ilişkisinin eğitimdeki önemine dikkat çekti. Krupskaya’nın Tolstoy’un eserlerinden faydalanarak geliştirdiği teorilerin Sovyet eğitim sisteminin gelişiminde büyük katkısı oldu.

Okuldan mezun olduktan sonra politika ve eğitim konularında pek çok tartışma ortamına katıldı. Bu ortamlarda Marksist ideolojiyle tanıştı ve sefalete karşı daha iyi, adil bir yaşam için Marksizm’in gerekliliğini savunmaya başladı. Marksist eserleri inceledi. Fakat Çar hükümeti bu tür eserleri yasakladığı için bunlara ulaşmak pek de kolay olmuyordu. Nadya da herkes gibi bu kitaplara devrimciler sayesinde ve yeraltı kütüphanelerinde ulaşma imkanı buluyordu.

1894 yılında Sankt-Peterburg'da Marksist bir öğrenci çevresinde işçileri eğitirken Lenin ile tanıştı. Lenin o dönemde avukat olarak M. F. Wolkenstein avukatlık bürosunda çalışıyordu. Birlikte politik toplantıları ziyaret etmeye başladılar. 1896 yılında Krupskaya "yasadışı ajitasyon" nedeniyle iki yıl hapse mahkûm edildi. Mahkûmiyeti 6 ay hapis ve 3 yıl sürgün cezasına dönüştürüldü. Oldukça kötü iklim koşullarının olduğu Ufa'ya gönderildi. Vladimir İliç Ulyanov'un eşi olarak sürgününü Şusenskoye'de tamamlamaya yönelik başvuruda bulundu. Oysa Ulyanov Sibirya'ya sürgüne gitmeden önce Krupskaya'nın evlenme teklifini kabul etmemişti. Krupskaya'nın başvurusu Vladimir Ulyanov ile hemen evlenmesi ve Ulyanov'un sürgün süresi bittikten sonra Ufa'ya dönmesi koşuluyla kabul edildi. Bunun üzerine annesi Elizaveta Krupskaya ile birlikte Sibirya'ya giden Krupskaya, orada 1898'de kilise töreniyle Ulyanov'la evlendi. Hükûmetin verdiği günlük 17 kapek parayla geçimlerini sağladılar ve 16 yaşındaki Pasha Jashenko'yu ev işlerini görmek üzere yanlarına aldılar. Serbest kaldıktan sonra 1901 yılında Lenin ile birlikte Münih'e gitti. Burada Lenin'in baş editörü ve yöneticisi olduğu İskra gazetesinde sekreter olarak görev yaptı. Bir süre sonra beraber Londra'ya gittiler.

Krupskaya lüksten nefret eden, gereksiz harcamalardan kaçınan mütevazı bir kişiliğe sahipti. Basedow hastalığına (toksik guatr) yakalanmıştı. Çocuğunun olmamasının sebebinin bu hastalık olduğu belirtilmektedir. Krupskaya Lenin’i anlattığı kitabında O'nun çok iyi bir eş olduğunu, hastalandığı dönemlerde kendisine her açıdan destek olduğunu, ev işlerinde kendisine yardımcı olmaktan hiç çekinmediğini söylemiştir.

Krupskaya siyasi hayatta aktif olarak yer aldı. Londra'da RSDİP Kongresi'nin hazırlanması ve yürütülmesinde görev aldı. 1905 yılında RSDİP Merkez Komitesi sekreteri oldu. 1903 yılında Lenin ile birlikte Rusya’ya dönseler de 1905 yılındaki başarısız devrim girişiminden sonra Fransa’ya gittiler. Krupskaya Paris’te Longjumeau Parti Okulu'nda öğretmen olarak çalıştı. Lenin’in sekreteri olarak Rusya’daki parti örgütleriyle bağlantı kurulmasında ona yardımcı oldu. Bolşevik basında aktif rol aldı.

1917 Ekim Devrimi'nden sonra, Eğitim Halk Komiserliği’nde çalışmaya başladı. 1920’de Eğitim Komitesi başkanı seçildi. Stalin döneminde 1929 yılından ölümüne kadar Eğitim Halk Komiseri (bakan) yardımcısı olarak görev yaptı.

Krupskaya özellikle proleter gençlik hareketinin örgütlenmesiyle ilgilendi. Genç neslin hem temel ve teorik, hem de pratik eğitim almalarında ve sağlıklı gelişimlerinde etkili olacak Komsomol ve Pioner örgütlerinin kurulmasına öncülük etti. Çocuklara ve gençlere yönelik basın organlarının kurulmasında Lenin'in kızkardeşi Maria Ulyanova ile birlikte önemli görevler üstlendi. Bu bağlamda Pionerskaya Pravda adlı çocuk gazetesinin ve Komsomolskaya Pravda adlı gençlik gazetesinin kurucuları arasında yer aldı. Bu gazetelerde çocuklara yönelik pek çok makale yazdı. Sovyet iktidarıyla birlikte daha çok eğitim, edebiyat ve kültür sorunlarıyla ilgilenerek Sovyet eğitim sisteminin gelişimi ve kütüphaneciliğin yaygınlaşmasında birincil öneme sahip kişi oldu.

1920 yılında Eğitim Halk Komiserliği Merkez Siyasi Eğitim Komitesi Başkanı seçildi. Bu görevi sırasında “Çocukların dostu olan bir toplum” oluşturulması kampanyası başlattı. Öncü çocuk birliği olan Pioner'i kurarak izciliğin görev ve sorumluluklarını, çocukların gelişimindeki önemini belirledi. Çocukların sosyalist felsefenin ilkeleriyle gelişimi konusunda çalışmalar yaptı.

Lenin'in ölümünden sonra XIV. Parti Kongresi'nde Stalin'e karşı muhalefeti destekledi. Ancak daha sonra Merkez Komitesi plenumunda konuşarak muhalif cepheden ayrıldığını belirtti.^[2]

1924 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi üyesi, 1927 yılında Merkez Komite Denetim Komisyonu üyesi, 1931 yılında da Yüksek Sovyet meclisi üyesi olarak siyasi faaliyetlerde bulundu.

Krupskaya çarlık döneminde 5 yıl eğitimci olarak çalışmıştı. İşçiler için akşam dersleri veren bir fabrikanın sınıfında görevliydi. Yasal olarak okuma-yazma ve aritmetik dersleri veriyordu. Fakat işçiler arasında devrimci fikirlerin yayılmasında da etkili oldu. Bulunduğu bölgede 30 bin fabrika işçisi daha iyi ücret için greve gidince Krupskaya ve diğer eğitimciler görevden alındı.

Krupskaya Bolşeviklerin iktidar olmasıyla da Sovyet kamu eğitim sisteminin en önemli kurucusu oldu ve yeni eğitim sisteminin temel görevlerinin belirlenmesine katkıda bulundu. Gençlik örgütü ve eğitim sorunları ile ilgili pek çok kitap ve makale yazdı.

Çarlık dönemindeki imkânsızlıkları bilen Krupskaya Sovyet eğitimcilerin çok büyük ve zor sorumluluklarının olduğunun farkındaydı. Çarlık döneminde Rus arşivine ve kısıtlı sayıdaki kütüphanelere sadece belirli üyeler girebiliyordu. Bunlar soylular ya da yüksek dereceli memurlardı. Ayrıca kütüphanelerde bulunan eserler genelde Ortodoks edebiyata yönelikti. Dolayısıyla okur-yazar oranı da oldukça düşüktü. Krupskaya Sovyetler Birliği'nde kütüphaneciliğin de yaygınlaştırılması çalışmalarını başlattı, eğitim ve kültür seviyesini hızla yükseltebilmek için halkın kitaplara ücretsiz ve kolay ulaşabilmesi gerektiğini belirtti. Bu amaçla kitap ve kütüphane için daha fazla fon ayrılması için çaba gösterdi.

Krupskaya Lenin hakkında çok sayıda eser yazdı. Komünist eğitim, pedagoji ve tarih konusunda çalışmalar yaptı. Penza’da Lermontov ve Belinski müzelerini açtı. SSCB’nin daha pek çok yerinde müze açılması için faaliyetlerde bulundu.

1930 yılında Merkez Komitede yaptığı konuşmada sınıf mücadelesinin güçlendirilmesi gerektiğini belirtti. İdari-komuta sisteminin kurulmasına karşı direniş gösterdi. Parti ve işletmelerde daha demokratik bir idari sistemin uygulanması gerektiğini savundu. Çarlık döneminden kalma çocuk işçiliği ve çocukların sömürülmesine karşı şiddetle mücadele etti.^[3]

Ölene kadar SBKP Merkez Yürütme Kurulu ve Merkez Komitesi üyesi olarak görev aldı. Basın çalışmalarını sürdürdü. 1937'de SSCB Yüksek Sovyeti başkan yardımcısı seçildi. Pedagojik Bilimler doktora unvanını aldı. Yosif Stalin’in sert politikasına destek vermemekle birlikte Sovyetler Birliği’nin kalkınmasındaki rolünü kabul etti.

Nadejda Konstantinovna Krupskaya 27 Şubat 1939'da Moskova'da öldü. Naaşı önemli Sovyet politikacılarının gömüldüğü Kızıl Meydan'daki Nekropol'e defnedildi.

Sovyet yönetimi Krupskaya'nın onuruna bir astroide adını verdi (2071 Nadejda).

Parti içinde kod adı balık olan ve yeraltı mücadelesinde görünmeyen mürekkeple şifreli mektuplar yazmak konusunda uzmanlaşmış olan Krupskaya'ya Lenin benim küçük ringa balığım diye seslenirdi.

Otobiyografisi'nde kendi yaşamını şöyle özetler:

"Bir gün, öğrencilerin politik tartışmalarına tesadüfen katılmıştım. Bu olayla gözlerimi açtım. Kurslara gitmekten vazgeçip, Marksist eserleri okumaya başladım. Yaşamı, sadece işçilerin devrimci eyleminin değiştirebileceğini kavradım... 1917’yi kapitalizmin ölüm saati olarak düşündüm. Aynı şeyi Sovyetler'in 2. Kongresi'nde toprağın ve üretim araçlarının mülkiyetinin halka verildiği zaman da düşünmüştüm. Nihai amacın başarılmasından önce, daha kaç adım atılması gerekiyordu? Son adımı görecek kadar yaşayabilecek miydim? Önemli olan bunu düşlemek ve bilmek değil, tersine bu düşün gerçekleşmesinin olanaklı ve elimizde olmasıydı. Onun gerçekleşmesini önleyebilecek hiçbir gücün olmadığı herkesçe açıktı. Kapitalizm can çekişiyordu. (...) Lenin 1894'te Petersburg’a geldiğinde, çalışmalar daha bir canlılık kazandı ve örgüt daha güçlü bir hale geldi. Lenin’le aynı bölgede çalıştık ve hemen arkadaş olduk... Sürgünde Lenin’le evlendim. Ondan sonraki yaşamım, onun damgasını taşır. Ona çalışmalarında yapabileceğim yardımın en iyisini yaptığıma inanıyorum... İşçi sınıfının güçlenmesini, partinin büyümesini, dünyadaki en büyük devrime hazırlanmasını, yeni sosyalist bir sistemin doğuşunu, tamamen yeniden kurulan bir yaşamı görmek kaderimmiş. Hiç çocuğum olmadığı için üzülmüştüm, kendimin olmasa da şimdi birçok çocuğum -Genç Komünistler Birliği üyeleri ve genç öncüler- var. Hepsi Leninist olmak istiyor. Otobiyografimi yazmamı genç öncüler istemişti. Otobiyografimi onlara, sevgili çocuklarıma adıyorum."

 

Nadejda Krupskaya tarafından yazılan eser. Kitapta Vladimir Lenin'den alıntılar yapan Krupskaya, sosyalizm döneminde halk eğitiminin nasıl olacağı yönünde bilgiler vermekte, bununla birlikte kapitalist toplumlarda eğitimin zorunlu olarak herkese ulaşamadığından bahsetmektedir.^[4]

Eser iki bölümden oluşmaktadır. "Lenin ve Halk Eğitiminin Sorunları" adını taşıyan birinci bölüm; "Lenin ve Halk eğitim Sorunları" adıyla 1924 yılında Viyana'da kitapçık olarak basılıp dağıtılan Almanca metinden,^[5] ikinci bölüm ise 1959 yılında Leipzig'de basılan "Genel Eğitim Veren Politeknik Okul Üzerine" adlı kitapçıkta yer alan makalelerden oluşur. İkinci bölümü oluşturan 6 makalenin isimleri şöyledir;^[6]

1. Sosyalist Okul Sorunu Üzerine
2. Öncü Birlik Hareketinin Politeknik Eğitim Mücadelesindeki Rolü
3. Okul Politeknik Okul Olmak Zorundadır
4. Politeknik Eğitim Üzerine^[7][8]
5. Halk Eğitim Sisteminin Sosyalist Temeli
6. Halk Ekonomisinin Yeniden İnşası ve Politeknik Eğitim

Sovyetler Birliği'nde halk eğitimi konularından sorumlu olan^[9][10] ve eğitim konularını kapsayan konularda 150'den fazla makalesi bulunan^[11] Nadezhda Krupskaya, bu esere konu olan makalelerinde halk eğitimi ve politeknik eğitime dair konulardaki farklı yönleri ve bu eğitimlerdeki detaylarını konu almakta, bununla birlikte sosyalist toplumun inşasında pedagojik eğitim, aydınlanma, yeni nesillerin eğitilmesi ve yetiştirilmesi çalışmalarını anlatmıştır. Kitap, halk eğitiminin önemini vurgularken, Karl Marx, Friedrich Engels ve Vladimir Lenin'in halk eğitimine dair düşüncelerini de aktarmıştır.^[12]

• Krupskaya, N. (1995) İşte Lenin!. İstanbul: İnter Yayınları. ISBN 975-7349-35-6
• Krupskaya, N. (1995) Lenin'den Anılar. İstanbul: İnter Yayınları. ISBN 975-7349-31-3
• Krupskaya, N. (1979) Eğitim Üzerine. Ankara: Ser Yayınevi.
• Krupskaya, N.; Pieck, W; Zetkin, K. (1996) Kadın Sorunu Üzerine Seçme Yazılar. Clara Zetkin Üzerine. İstanbul: İnter Yayınları. ISBN 975-7349-41-0
• Dridzo, Vera (2008) Nadejda Konstantinovna.Çeviren ve Hazırlayan Zeynep Ceren Pehlivan. Belge Yayınevi ISBN 975-344-391-9.

• Inessa Armand

• Nadezhda Krupskaya
• Krupskaya Internet Archive 25 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.