İkinci Polonya Cumhuriyeti
İkinci Polonya Cumhuriyeti, I. Dünya Savaşı'nın sonu olan 1918 yılından II. Dünya Savaşı'nın başlangıcı olan 1939 yılına kadar Orta ve Doğu Avrupa'da siyasal varlığını sürdürmüş bir devlettir. 1939 yılında Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği'nin işgali sonucunda sınırları Nazi Almanyası, Sovyetler Birliği ve Slovak Cumhuriyeti arasında paylaştırıldı. İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin Çekoslovakya, Weimar Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Romanya Krallığı ve Sovyetler Birliği ile sınırı vardı. Sürgündeki Polonya hükûmeti, önce Paris'te ve daha sonra 1940'taki Fransa'nın düşüşünde Londra'da kuruldu.
Polonya | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1918-1939 | |||||||||||
 1930'da İkinci Polonya Cumhuriyeti | |||||||||||
 1930'da İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin idari birimleri | |||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Varşova | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Lehçe (resmî) Ukraynaca[1] · İbranice Belarusça[1] · Rusça Litvanca[1] · Almanca[2] | ||||||||||
| Resmî din | Çoğunluk: %64.8Roma Katolikliği Azınlık: %11.8 Ortodoks Hristiyan %10.5 Yunan Katolikliği %9.8 Yahudi %2.6 Protestan %0.5 Diğer Hristiyanlar %0.02 Diğer | ||||||||||
| Demonim | Polonyalı, Leh | ||||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||||
| Devlet Başkanı | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Yasama organı | Sejm | ||||||||||
• Üst meclis | Senato | ||||||||||
• Alt meclis | Sejm | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
• Toplam | 387.000 km2 | ||||||||||
| Nüfus | |||||||||||
• Sayılan | 25.694.700 | ||||||||||
| Para birimi | Marka (1924'e kadar) Złoty (1924'ten sonra) | ||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Polonya Litvanya Slovakya Belarus Ukrayna Rusya | ||||||||||
Pek çok bölgesel çatışmanın, en önemlisi de Polonya'nın galip olarak ayrıldığı Sovyet-Polonya Savaşı'nın ardından 1922'de devletin sınırları kesinleştiğinde, Polonya'nın komşuları Çekoslovakya, Weimar Cumhuriyeti, Danzig Serbest Şehri, Litvanya, Letonya, Romanya Krallığı ve Sovyetler Birliği idi. Gdynia şehrinin her iki yanında Danzig Koridoru olarak bilinen kısa bir kıyı şeridi üzerinden Baltık Denizi'ne erişimi vardı. Mart ve Ağustos 1939 arasında Polonya, o zamanki Macaristan'ın Alt Karpatya valiliğiyle de sınır paylaştı. 1938'de İkinci Cumhuriyet Avrupa'nın en büyük altıncı ülkesiydi. 1921 nüfus sayımına göre nüfus sayısı 27,2 milyondu. 1939'da, II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden hemen önce, bu sayı tahminen 35,1 milyona ulaşmıştı. Nüfusun neredeyse üçte biri azınlık gruplarından geliyordu: Nüfusun %13,9'unu Rutenler; %10'unu Aşkenaz Yahudileri; %3,1'ini Belaruslular; %2,3'ünü Almanlar ve %3,4'ünü de Çekler ve Litvanlar oluşturuyordu. Aynı zamanda ülke sınırları dışında kayda değer bir sayıda Leh yaşıyordu.
Cumhuriyet, ılımlı ekonomik gelişmeyi sürdürdü. İki savaş arası dönemde Polonya'nın kültürel merkezleri (Varşova, Kraków, Poznań, Vilnius ve Lviv) uluslararası alanda tanınan üniversitelerin ve diğer yüksek öğrenim kurumlarının odak noktası haline gelerek büyük Avrupa şehirleri arasında yer aldı. Polonyalı Yahudiler, İkinci Cumhuriyet lideri Józef Piłsudski'nin siyasete dönüp 1926'da darbe yapmasından sonra bile onun en büyük destekçileri arasında yer alsa da, onun 1935'teki ölümünün ardından, Cumhuriyeti yöneten Piłsudski'nin albayları, Yahudi (ve az ölçüde Ukraynalı) vatandaşlarına karşı açıkça ayrımcılık yapmaya başladı, Yahudilerin mesleklere girişini kısıtladı ve Yahudilerin işlerine sınırlamalar getirdi.
Ad
değiştirDevletin resmi adı Polonya Cumhuriyeti idi. Lehçede, Rzeczpospolita Polska (RP) olarak bilinir. Rzeczpospolita terimi, Polonya-Litvanya Birliği (bazı kaynaklarda Birinci Polonya Cumhuriyeti olarak da kabul edilir. (Pierwsza Rzeczpospolita)) dahil olmak üzere çeşitli Polonya devletlerine atıfta bulunan cumhuriyetin geleneksel adıdır ve bu terim daha sonra mevcut Üçüncü Polonya Cumhuriyeti'nde de kullanılmaya devam edilmiştir. Polonya'yı ifade etmek için, bölgesel olarak kullanılan diğer resmi dillerden Almancada Republik Polen, Ukraynaca'da Польська Республіка (latinize: Polʹsʹka Respublika), Belarusça'da Польская Рэспубліка (latinize: Poĺskaja Respublika) Litvancada Lenkijos Respublika terimleri kullanılır.
14 Kasım 1918[3] ile 13 Mart 1919[4] tarihleri arasında devlet, Lehçede Rzeczpospolita Polska yerine Republika Polska olarak anılıyordu. Her iki terim de Cumhuriyet anlamına gelir; ancak republika genel bir terimdir, Rzeczpospolita ise tarihsel olarak yalnızca Polonya devletlerini ifade eder. Ayrıca, 8 Kasım 1918 ile 16 Ağustos 1919 tarihleri arasında Polonya Devleti Hukuk Dergisi, ülkeden Polonya Devleti (Lehçe: Państwo Polskie) olarak söz ediyordu.[5]
II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ve daha sonraki Polonya Halk Cumhuriyeti ve daha sonra Üçüncü Polonya Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, tarihi devlet İkinci Polonya Cumhuriyeti olarak anılır. Polonya dilinde ülkeye İkinci Cumhuriyet anlamına gelen II Rzeczpospolita (Druga Rzeczpospolita) adı verilmektedir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c "Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych (Dz.U. z 1924 r. nr 73, poz. 724)." 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ "Ustawa Konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz.U. z 1920 r. nr 73, poz. 497)." 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.
- ^ Monitor Polski, no. 203, 1918 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Monitor Polski, no. 59, 1919 15 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Journal of Laws, no. 66, position 400 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 31 July 1919.
| Polonya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |