Yel Ana
Yel Ana - Türk, Altay, Tatar ve Macar mitolojilerinde Rüzgâr Tanrıça. Cel (Çel, Şil, Cil) Ana da denir. Macarlar Szélanya (Yel Ana) adı da verirler.
Diğer dillerde
[değiştir | kaynağı değiştir]- Azerice Yel Ana
- Özbekçe: Yel Ona
- Tatarca: Җил Әни / Ана veya Cil Ana
- Kazakça: Жел Ана
- Çuvaşça: Ҫил Анне veya Ҫил Абай
- Başkurtça: Εл Апай
- Yakutça: Тыал Ий̃э
- Türkmence: Ýel Ene veya Yel Eje
- Osmanlıca: يل آنا
- Kırgızca: Жел Эне
- Hakasça: Чил Ине veya Чил Иӌе
- Balkarca: Джел Ана
- Macarca: Szélanya
Moğol kültüründeki Салхи Ээж (Calhu Eezh) (Buryatça: Һалхин Эхэ (Halkhun Ehe), Oyratça: Салькн Эк (Salvkın Ek), Altayca: Салкын Эне (Salvkın Ene), Tuvaca: Салгын Ава(Salgın Ava) adlı varlıklar ile büyük benzerlikler gösterir. Bu sözcükler birebir Yel Ana ile aynı anlamı taşır.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskiden yaşamsal unsurlardan birisi sayılan havanın hareketli hali olan yel için algılanan canlılık içeriği daha sonra ruh, cin gibi kavramları da çağrıştırmaya başlamıştır. Macarlara göre dünyanın sonundaki büyük bir dağda bulunan bir mağarada yaşar ve bu mağaranın etrafında güçlü fırtınalar döner.[1] Bu mağarayı koruyan Yel Ana kendisi güçlü bir kasırga olup eser. Divayev'in verdiği bilgiye göre Özbekler; "Çal Mama! Çal Mama!" yani Yel Ana diye bağırarak kendisinden güçlü rüzgârları dindirmesini isterler.[2]
Türk kültüründe yel kavramı
[değiştir | kaynağı değiştir]"Yel/ Yil" sözcüğü, Türk boylarının birçoğunda rüzgâr anlamının yanında "kötü ruh, zarar verici varlık" anlamında da kullanılır. Örneğin Hakas ve Teleğütlerde "Çil" şekliyle "kötü ruh"ları ifade eder. Bu anlayış, Anadolu'da olduğu gibi, Azerbaycan'da da insan organlarına yayılan ağrı ve sızıları anlatır. Bu ağrı, sızı ve hastalıkların, belli bir şeytanî güçten kaynaklandığı düşünülür. İnsan vücudunu saran kötü ruhlar, orada ağrı meydana getirirler.[3]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir](Yel/Yil/İl/Zel/Cel) kökünden türemiştir. Esinti anlamı vardır. Havanın yer değiştirmesi nedeniyle meydana gelen akım. Ruh, can, gizem gibi anlamlarla aynı kökten kaynaklanır. Rüzgâr, esinti demektir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 608)
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 610)
İç bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hungarian Mythology Origins 10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |