Torbalı
| Torbalı | |
|---|---|
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Adem Çelik |
| • Belediye başkanı | Övünç Demir (CHP) [1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 577 km² |
| Rakım | 19 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 178.772 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 194.285 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 35860 |
| İl alan kodu | 232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Torbalı, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin kuzeyinde Buca ve Kemalpaşa, doğusunda Bayındır ve Tire, güneyinde Selçuk, batısında Menderes ilçeleri bulunmaktadır. İlçede Akdeniz iklimi görülür. 2023 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçede 214.059 kişi yaşamaktadır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İsmini antik çağın ünlü şehirlerinden biri olan Metropolis diğer adıyla Triyanna ya da Tripolisten aldığı rivayet edilen Torbalı, tarihin bilinen devirlerinden beri çeşitli uygarlıkların merkezi durumundadır.
Torbalı, Küçük Menderes havzasının verimli toprakları üzerine kurulmuştur. Ephesos (Selçuk), Smyrna (İzmir), Kolophon (Değirmendere), Nation (Ahmetbeyli) ve Nif (Kemalpaşa) antik kentleri arasında kalan bölgede, MÖ 3000 yıllarında ilk yerleşim gerçekleşmiştir.
Metropolis kentiyle birlikte yöreye gelişmiş, MÖ 7. yüzyılda Lydia zamanında en parlak çağını yaşamış, daha sonra da sırasıyla Neolitik, Kalkolitik, Tunç Çağları ile Frigya, Lydia, Pers, Roma ve Bizans dönemlerini, 1071-1317 tarihlerinde Selçuklular ve Aydınoğuları, daha sonraları Osmanlı dönemini yaşamıştır.
Torbalı'nın Türk egemenliğinde bir yönetim birimi statüsü kazanması 1390 yılında Yıldırım Beyazıt'ın Şehzadesi Ertuğrul Bey'in vali olarak Aydın'a atanmasıyla başlamış, Torbalı o dönemde İzmir Sancağına bağlı bir yerleşim birimi olarak kayıtlara geçmiştir.
1425 yılından sonra ise Osmanlı yönetimi altına girmiştir.
Birinci Dünya Savaşı'nı müteakiben 15 Mayıs 1919 - 7 Eylül 1922 yılları arasında 40 aya yakın süre işgal altında kalan Torbalı, Kurtuluş Savaşı'nın kazanılması ve Cumhuriyetin ilanı ile birlikte İzmir'in Sancağı olarak kurulmuş, bundan sonra İzmir'e bağlı bir nahiye olmuştur.
Torbalı'nın 200 hanesinde 87'si, Yunan işgali sırasında, Aydın'dan çekilen Yunan kuvvetleri tarafından 1922 Eylül'ünde yakılmıştır ve yağma edilmiştir. Bu esnada 25 erkek ve kadın Yunanlarca öldürülmüş ve tüm işgal boyunca Torbalı merkezden 50'den fazla şahıs öldürülmüştür. Ayrıca çevre mıntıkadan toplanan 23 kişi de Torbalı Demiryolları hangarında Yunanlarca yakılarak öldürülmüştür.[4]
Torbalı 26 Haziran 1926 tarih ve 387 sayılı Teşkilatı Mülkiye Kanunu ile, ilçe haline getirilmiş, 1927 yılında ise belediyelik olmuştur.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Torbalı, İzmir ilinin güneydoğusunda yer alır. İl merkezine uzaklığı 45 km'dir. İlçenin kuzeyinde Buca ve Kemalpaşa, doğusunda Bayındır ve Tire, güneyinde Selçuk, batısında Menderes ilçeleri bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü 577 km²'dir.[2] 60 mahallesi bulunmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[5] | 21.105 | 1.771 | 19.334 |
| 1935[6] | 16.364 | 2.007 | 14.357 |
| 1940[7] | 21.226 | 4.416 | 16.810 |
| 1945[8] | 22.670 | 4.851 | 17.819 |
| 1950[9] | 30.309 | 6.038 | 24.271 |
| 1955[10] | 33.772 | 6.607 | 27.165 |
| 1960[11] | 37.027 | 8.010 | 29.017 |
| 1965[12] | 43.762 | 11.712 | 32.050 |
| 1970[13] | 50.321 | 16.086 | 34.235 |
| 1975[14] | 56.122 | 17.237 | 38.885 |
| 1980[15] | 56.261 | 15.422 | 40.839 |
| 1985[16] | 62.963 | 18.300 | 44.663 |
| 1990[17] | 71.172 | 21.167 | 50.005 |
| 2000[18] | 93.216 | 38.099 | 55.117 |
| 2007[19] | 119.506 | 62.080 | 57.426 |
| 2008[20] | 121.963 | 110.498 | 11.465 |
| 2009[21] | 124.581 | 113.211 | 11.370 |
| 2010[22] | 127.642 | 116.326 | 11.316 |
| 2011[23] | 133.089 | 121.984 | 11.105 |
| 2012[24] | 138.040 | 127.101 | 10.939 |
| 2013[25] | 144.293 | 144.293 | veri yok |
| 2014[26] | 150.127 | 150.127 | veri yok |
| 2015[27] | 156.983 | 156.983 | veri yok |
| 2016[27] | 164.981 | 164.981 | veri yok |
| 2017[27] | 172.359 | 172.359 | veri yok |
| 2018[27] | 178.772 | 178.772 | veri yok |
| 2019[27] | 185.908 | 185.908 | veri yok |
| 2020[27] | 194.285 | 194.285 | veri yok |
| 2021[27] | 201.476 | 201.476 | veri yok |
Not: 2008 yılında bazı belde ve köyler mahalle statüsüne geçtiğinden şehir nüfusu artıp kır nüfusu azalmıştır. 2013 yılında ise Büyükşehir yasası nedeniyle köylerin tamamı mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe ekonomisinde sanayi ve tarım çok önemli bir yer tutmaktadır. Seracılık, sebzecilik ve hayvancılık ileri düzeydedir. Torbalı ilçesi 1989 yılından itibaren İzmir'in en büyük sanayi merkezine dönüşmüştür. Alfemo, Merinos, JTI gibi firmalar ilçede fabrika açmış, ayrıca Tukaş, Chevrolet, Dr. Oetker ve Philsa firmaları ise merkezlerini bu ilçeye taşımışlardır. Sanayi üretiminin bölgede çoğalması ile daha önce tarım ve hayvancılık için kullanılan araziler yüzde binler ile ifade edilebilen değer artışları sayesinde sahiplerine büyük kazançlar sağlamıştır. Öncelikle ilçe nüfusu 10 yıllık bir süre içerisinde 24.000'den 140.000'lere tırmanmıştır. İlçe halkının yanı sıra İzmir ve diğer ilçelerden binlerce insan da bu kuruluşlarda çalışmaktadır.
2015 verilerine göre, "Ege'nin 100 büyük sanayi kuruluşu" listesindeki on beş şirket ile "Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu" listesindeki beş şirket Torbalı merkezlidir.[28]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 1977 | Aydın Sezer | Cumhuriyet Halk Partisi | 51,45 |
| 1984 | Nazif Haluk Alpsu | Bağımsız | 29,33 |
| 1989 | Ertan Ünver | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | 41,78 |
| 1994 | Hasan Karatoklu | Doğru Yol Partisi | 33,06 |
| 1999 | 26,15 | ||
| 2004 | Ramazan İsmail Uygur | Cumhuriyet Halk Partisi | 26,52 |
| 2009 | 48,76 | ||
| 2014 | Adnan Yaşar Görmez | Adalet ve Kalkınma Partisi | 34,84 |
| 2019 | Ramazan İsmail Uygur | Cumhuriyet Halk Partisi | 52,49 |
| 2021 | Mithat Tekin | Cumhuriyet Halk Partisi | Meclis Oylaması ile seçilmiştir[29] |
| 2024 | Övünç Demir | Cumhuriyet Halk Partisi | 45,75 |
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçede 46 ilköğretim okulu, 9 ortaöğretim kurumu bulunmakta; 21.309 öğrencinin eğitim gördüğü bu okullarda 1.193 öğretmen görev yapmaktadır.
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçede 1 devlet hastanesi, 2 özel hastane, 17 sağlık ocağı, 3 sağlık evi, 1 ana çocuk sağlığı merkezi, 1 verem savaş dispanseri hizmet vermektedir.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Torbalı, İzmir'e 45 km uzunluğunda çift hatlı demiryolu ile bağlıdır. İzmir-Aydın Otoyolu karayolu ulaşımını hızlandırmıştır. Adnan Menderes Havalimanı'na ve Ege Serbest Bölgesi'ne 30 km uzaklıktadır. Karabel Geçidi üzerinden, Kemalpaşa-Ankara karayoluna bağlantısı vardır. Bu olanaklar, son yıllarda, ilçeyi sanayi yatırımları açısından önemli bir çekim noktası haline getirmiştir. Banliyö treni hattı İZBAN, 6 Şubat 2016'da Torbalı'ya uzatılmıştır.[30]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "TORBALI NÜFUSU, İZMİR". www.nufusune.com. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024.
- ^ Anadoluʼda Yunan zulüm ve vahşeti : Matbuat müdüriyet-i umûmiyesince resmî vesîkalara dayanarak kaleme alınmış garbî Anadoluʼdaki son Yunan fecâyiine aittir. 1. Baskı. Mustafa Zahit Öner. İstanbul. 2020. s. 338. ISBN 978-625-7760-27-0. OCLC 1236894121.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Torbalı Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Torbalı Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "63 ili geride bırakan ilçe". Milliyet. 11 Haziran 2016. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016.
- ^ "Torbalı Belediye Başkanlığına Mithat Tekin seçildi". TRT Haber. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2021.
- ^ "İZBAN Torbalı'ya ulaştı". Hürriyet. İzmir. 6 Şubat 2016. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Torbalı Belediyesi16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- T.C. Torbalı Kaymakamlığı1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
