Stilianos Zaucis
| Stilianos Zaucis | |
|---|---|
| Basileopatōr ("imparatorun babası") | |
| Görev süresi 891/893-896 | |
| Hükümdar | VI. Leon |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 899 |
| Çocuk(lar) | Zoi Zaucena |
Stilianos Zaucis (Yunanca: Grekçe: Στυλιανὸς Ζαούτζης, fakat İoannis Skilicis'de Ζαουντζᾶς[1]), Ermeni asıllı Bizans devlet adamıdır.
Bizans imparatoru I. Basileios'un (h. 867-886) hükümdarlık döneminde yükselişe geçmiş, kızı Zoi Zaucena'nın Basileios'un halefi İmparator VI. Leon (h. 886-891) ile samimi bir ilişki içinde olduğu dönem daha da ön plana çıkmıştır. Leon'un hükümdarlık döneminin ilk yarısında Stilianos Zaucis birinci bakandı ve benzersiz basileopatōr ("imparatorun babası") unvanını kazanmıştı. Onun itibarı ve etkisi 895'ten sonra azaldı, ancak 898'de Bizans imparatoru, Zoi ile evlendiğinde Leon'un kayınpederi oldu. 899'da Zoi ile aynı yıl öldü. Akrabalarının darbe girişimi sonrasında Zaucis ailesi, Stilianos'un vesayetinde toplanan önemli güçten yoksun bırakıldılar.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kökeni ve ilk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Zaucis Ermeni asıllı olup Makedonya themasında doğmuştur. Tarihçi Nicholas Adontz, Zaucis'in dönemin Makedonya Stratigos'u kendi oğluyla da aynı isimi taşıyan Tzantzes'un oğlu olabileceği teorisini kurgulanmış ancak sonuçta kanıtlanamamıştır.[1][2] Steven Runciman'a göre Zaucis soyadı, Ermenice Zaoutch, "zenci" kelimesinden türemiştir ve Zaucis'ın özellikle koyu tenini yansıtmaktadır. Aynı şekilde Zaucis, Bizanslılar arasında "Etiyopyalı" olarak biliniyordu.[3] Tam olarak ailesi kim olursa olsun, etnik ve coğrafi kökeni, İmparator I. Basileios ile aynı olması Basileios'un iktidar döneminde onun yüksek makamlara yükselişinde muhtemelen önemli bir rol oynamıştır.[2]
882 yılının sonlarında, Basileios'un en büyük oğlu Konstantinos'un ölümünden sonra velihat olan ikinci oğlu genç Leon, Martinakes ailesi üyesi Theofano ile evlendi. Gelin, imparatoriçe Eudokia İngerina'nın seçimiydi ve Leon bundan memnun değildi, onun yerine Stilianos Zaucis'in güzel kızı Zoi Zaucena ile beraberliği tercih ediyordu. Zoi'nin gerçekten onun metresi olup olmadığı kesin değildir; Leon'un kendisi sonraki anlatımlarda bunu gayretli bir şekilde reddeder.[4][5] Bu noktada Zaucis, Bizans İmparatoru'nun paralı muhafız alayının hetaireia kıdemsiz komutanı mikros hetaireiarches makamındaydı.[6][7] Leon'un babası Basileios ile ilişkileri her zaman gergindi ve Theofano bu ilişki nedeniyle onu bilgilendirince, Basileios söylendiğine göre öfkelendi, Leon'a kanı akıncaya kadar vurdu ve Zoi'yi Theodoros Gouzouniates isimli birisiyle evlendirdi.[8] Üstelik, 883 yılında, Leon, Basileios'a karşı komplo kurmakla suçlandı ve hapsedildi; sadece patrik Fotios ve Stilianos Zaucis'in müdahalesi ile de kör edilmediği düşünülmektedir.[9][10] Bu olay Zaucis'in Basileios ile olan kendi durumuna ya da kariyerine zarar vermemiş gibi görünmektedir, Basileios'un iktidarının sonunda protospatharios ve megas hetaireiarches (hetaireia'nın kıdemli komutanı) idi.[1]
Önem kazanması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Serbest bırakılıp, unvanlarının geri verildiği Temmuz 886 sonlarına kadar Leon, hapiste üç yıl geçirdi. Zaucis, Bizans imparatoruna kişisel olarak yalvararak Leon'un serbest bırakılmasında önemli bir rol oynadı.[11] O tarihlerde Basileios hastalıklıydı, 12 Ağustos 886 günü bir av sırasında ciddi şekilde yaralandı. Zaucis'in ava katılımı bir komplo şüphesini artırdı ancak Basileios hayatta olduğu dokuz gün boyunca Zaucis'i cezalandırmadığı için, suç ortaklığı genellikle kabul görmez.[12][13] Basileios'un ölümüyle, Leon imparator olarak tac giymesine rağmen patrikios ve magistros unvanları ile Logothetis tu dromu makamı ile ödüllendirilen Zaucis, hükûmeti etkili bir şekilde kontrolü altına aldı, devlet politikalarını sevk etti.[1] Patrik I. Efthimios'un hagiografisi Vita Euthymii'de anlatılan bir hikâyeye göre, Basileios'un kendisi Zaucis'i naip (epitropos) atadı, fakat diğer kaynaklar, gücünün yükselişinin daha kademeli olduğunu gösterir.[14] Gücünün bir göstergesi Leon'un fermanlarının çoğunun kendisine yönlendirmesidir ve 893'te himayesinde bulunan Antonios Kauleas'ı Konstantinopolis Patriği'ni seçtirmesidir.[15] [16] Aynı dönem (886 ile 893 arası), İmparator VI. Leon'un kendisi Zaucis'in emirleriyle Konstantinopolis'te inşa edilen bir kilisede vaaz vermiştir.[17]
Zaucis yükseliş 891-893 yılında, basileopatōr ("imparatorun babası") unvanı almasıyla en yüksek noktaya ulaştı.[18] Bu yeni ve esrarengiz unvana yükselmesi, tartışmanın konusu oldu çünkü unvanın ne yaratılmasının sebepleri ne de tam işlevi bilinmemektedir. Yükselişinin başlangıcı, kızı Zoi'nin nihai olarak Leo'nun imparatoriçesi olarak imparatorluk tahtına çıkmasıyla olan ilişkisini engellemektedir. Basileios'a karşı Zaucis'un verdiği desteğe karşılık duyduğu şükran rol oynamış olabilir ve ortak bir teori, bu makam imparatora bir takım vasilik imkanı sağladığı yönündedir.[19] Makam, Zaucis'i Bizans İmparatorluğu'nun sivil üst düzey yetkilisi olduğunu teyit etmektedir. Fakat Zaucis, geleneksel olarak zayıf bir imparator üzerinde tamamen güçlü bir naip olarak görülmesine rağmen, bu Vita Euthymii'de verilen anlatım yüzünden az bir zaman geçerli olabilir, ancak ikisi arasındaki gerçek ilişki tamamen farklı olabilir. Kaynakların daha dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi, modern bilimin Leon'un hükûmette aktif bir şekilde yer aldığını ve Zaucis'in baş bakan olarak efendisine sadık ve yaltaklanan birisi olduğunu sonucuna varmıştır.[20][21]
Bizans İmparatorluğu'nun birinci bakanı olarak kayıtların değerlendirilmesi zordur. Kariyeri hakkındaki kaynaklardan, Vita Euthymii Zaucis'un ölümünden sonra derlenmiştir ve çok düşmancadır ki hükümdarlık döneminin başarısızlıkları ya da sevilmeyen kararlarından sorumlu arayarak Leon'u utançtan kurtarmak ister.[22]. Vita Euthymii'de verilen anlatım, Zaucis ile Bizans İmparatoru üzerinde aşırı nüfuzlu Leon'un ruhani önderi Sinkellos Efthimios arasındaki şiddetli rekabet ile daha da zenginleştirilmiştir.[23] Böylece Vita Euthymii, Zaucis'i, başarılı general olan Nikiforos Fokas'ın ordudan görevden alınmasının yanı sıra Bulgaristan ile 893'te meydana gelen düşmanlıklardan sorumlu olmakla suçlar: himayesinde bulunan iki kişi, Bulgar mallarının ana pazarını Konstantinopolis'ten Selanik'e taşıdılar ve sonra Bulgar tüccarlara fahiş ücretler almaya başladılar. Zaucis'in ısrarıyla Leon, tüccarların şikayetlerini reddettiğinde, Bulgar Çarı I. Simeon, Bizans'a saldırmak için bir bahane buldu.[1][24] Bununla birlikte, son zamanlarda akademisyen Paul Magdalino tarafından yapılan göre bu Leon'un kararıdır ve hamisi Aziz Dimitrios Selanik'te zengin olmayı amaçladığı için ona özel bir iyilik göstermiştir.[25]
Gözden düşmesi ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tüm bu yaşananlar, Zaucis'in yönetiminin dış ve askeri işlerde etkisiz kaldığı algısının kalıcı olmasına neden oldu.[26] Bu, Leon'un Zoi ile olan ilişkisinin sürdürülmesine rağmen, Zaucis ile imparator arasındaki ilişkinin gerginleşmesinin nedeni olabilir: Zaucis'in oğlu tarafından 894/895 yılında Leon'u öldürmekle ilgili olduğu iddia edilen bir komplo hikâyesi, ikisi arasında bir çatlak olduğunu ve Zaucis'in kendisinin bu komploya katılmamasına rağmen, kısa bir süre sonra aralarında büyük bir tartışma çıktı.[27] Uzlaşmalarına rağmen, Zaucis'un himayesinde bulunan iki kişinin rüşvet almak suçlamasıyla Leon tarafından cezalandırılmaları Zaucis'in duruşunun gerilediğini gösterir.[28] Yine de, Aralık 865 ya da 866'da Theofano'nun ölümünün ardından ve 898 başında Zoi'nin ilk kocası Gouzouniates'inde ölümünün ardından, 898 yazının sonlarında, Leon, en sonunda Zoi ile evlenebildi ve onu Augusta'lığa yükseltti. Bununla birlikte, ertesi yıl hem Zoi hem de Stilianos öldü.[29] Onların ölümlerinden sonra Leon, Eudokia Baïana'yı karısı olarak seçerek yine evlenmek istedi. Onun hamiliğinden yararlanan, İmparatoriçe'nin yeni akrabalarına karşı pozisyonlarını kaybetmekten korkan Zaucis'in çok sayıda akrabası Leon'u devirmek için bir araya geldiler. Liderliği, Zoi'nin yeğeni olan Basileios çekiyordu. Ancak komplo, hadım hizmetli Samonas tarafından açığa çıkarıldı ve komplo bastırıldı. Zaucis akrabaları sürgün edildi ya da manastırlarla kapatıldı böylece ailenin gücü yok oldu.[1][30] [31] Samonas, imparatorluğun hizmetine alındı ve gözden düştüğü 908 yılına kadar hızla terfi ettirilerek parakoimomenos oldu.[32]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f Kazhdan 1991, s. 2220
- ^ a b Tougher 1997, ss. 89-90
- ^ Tougher 1997, s. 90.
- ^ Garland 1999, s. 110.
- ^ Tougher 1997, ss. 35, 56-57.
- ^ Tougher 1997, s. 91.
- ^ Bury 1911, ss. 106-107.
- ^ Tougher 1997, ss. 56-57, 90.
- ^ Antonopoulou 1997, ss. 5-6.
- ^ Tougher 1997, ss. 57-59, 90-91.
- ^ Tougher 1997, ss. 58-60, 91.
- ^ Garland 1999, s. 111.
- ^ Tougher 1997, ss. 61-62, 91.
- ^ Tougher 1997, ss. 92-94.
- ^ Kazhdan 1991, ss. 1498, 2220.
- ^ Tougher 1997, s. 38.
- ^ Homily translated in Mango 1986, ss. 203-205
- ^ Tougher 1997, s. 94.
- ^ Tougher 1997, ss. 99-100.
- ^ Antonopoulou 1997, ss. 70-71.
- ^ Tougher 1997, ss. 100-104.
- ^ Tougher 1997, ss. 94, 97.
- ^ Tougher 1997, ss. 102-103.
- ^ Tougher 1997, ss. 95-96.
- ^ Tougher 1997, ss. 96-97.
- ^ Treadgold 1997, ss. 463-466.
- ^ Tougher 1997, ss. 105-106.
- ^ Tougher 1997, ss. 105, 108-109.
- ^ Antonopoulou 1997, ss. 6-7.
- ^ Tougher 1997, s. 149.
- ^ Treadgold 1997, ss. 465-466.
- ^ Tougher 1997, ss. 197-198.
- Genel
- Antonopoulou, Theodora (1997). The Homilies of the Emperor Leo VI (İngilizce). Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-10814-1.
- Bury, J. B. (1911). The Imperial Administrative System of the Ninth Century – With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos [Dokuzuncu Yüzyılın İmparatorluk İdari Sistemi - Filotheos'un Kletorologion'unun Gözden Geçirilmiş Metni ile] (İngilizce). Londra: Oxford University Press. OCLC 1046639111 – Archive.org vasıtasıyla.
- Garland, Lynda (1999). Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, AD 527–1204 (İngilizce). New York, New York and London, United Kingdom: Routledge. ISBN 978-0-415-14688-3. 7 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2018.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Mango, Cyril A. (1986). The Art of the Byzantine Empire 312-1453: Sources and Documents (İngilizce). Cambridge, Massachusetts: Medieval Academy of America. ISBN 978-0-8020-6627-5. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2018.
- Tougher, Shaun (1997). The Reign of Leo VI (886-912): Politics and People (İngilizce). Leiden, The Netherlands: Brill. ISBN 978-90-04-10811-0. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2018.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
