Melik Gazi

Melik Emir Gazi ya da Emir Gazi ya da Melik Gazi (ö. 1134), Danişmendliler'in üçüncü hükümdarıdır.

Haçlı seferlerindeki mücadelesi ile tanınan Danişmend Beyi Gümüştekin Gazi'nin büyük oğludur. Onun devrinde Danişmendliler Anadolu'nun en güçlü devleti haline geldi.^[1] Onun ölümünden sonra Danişmendliler gerilemeye başlamış ve doğan boşluğu Anadolu Selçukluları doldurmuştur.^[2]

Gümüştekin Gazi hayatını kaybettiğinde beylik ikiye ayrılmıştı. Emir Melik Gazi Sivas ve çevresindeki toprakların, kardeşi Sungur ise beyliğin Malatya ve Suriye topraklarının yöneticisi idi. Sungur'un elindeki topraklar 1106'da Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Kılıçarslan tarafından ele geçirildi. Bütün kardeşlerini öldürterek Danişmend Beyliği'inde iktidarı elinde toplayan Emir Gazi, 1134 yılında Sivas'ta ölünceye kadar beyliği yönetti.^[2]

Kızını I. Kılıçarslan'ın oğlu Mesud ile evlendirdi. 1107'de I. Kılıçarslan'ın ölümü üzerine başlayan saltanat savaşında Mesud'u destekledi. Mesud, 1116'da iktidarı ele geçirebildi. Emir Gazi, bu sayede siyasi gücünü artırdı.

I.Kılıçarslan'ın ölümünden sonra dul eşi Ayşe Hatun ile evlenen Artuk Belek, Malatya'ya hakim olmuştu. 1124 yılında Belek Gazi'nin ölümü üzerine aylar süren bir kuşatmadan sonra Emir Gazi Malatya'yı Ayşe Hatun ve oğlu Tuğrul Arslan'dan teslim aldı (10 Aralık 1124).

Damadı Mesud'u, kardeşi Melik Arab ile mücadelesinde destekledi; Kayseri ve Ankara'yı ele geçirdi. 1129'da Çankırı, Kastamonu ve Karadeniz sahillerini de kontrol altına aldı.

Vaktiyle babasının esir ettiği Antakya Haçlı prensi I. Boemondo'nun oğlu II. Boemondo'nun Anavarza Kalesi'ni işgali nedeniyle Ermeni prensi I. Leon'un yardım talebi gelince Çukurova'ya giderek II. Boemondo'yu yendi, kafasını Abbasi halifesi'ne gönderdi. 1131'de tekrar Çukurova seferine çıkarak I. Leon'a yıllık haraç vermeyi kabul ettirdi.

Onun Çukurova'da bulunmasından yararlanan Bizans imparatoru II. İoannis, Kastamonu'yu istila etmişti. Emir Gazi, 1132'de Kastamonu'yu geri aldı ve imparatora karşı isyan eden kardeşini himayesine aldı.

1134 yılında Sivas'ta hayatını kaybeden Melik Gazi, sağlığında yaptırdığı Pazarören yakınındaki türbesine mumyalanarak taşınmıştır.

Dânişmendli hâkimiyetini genişletip ülkenin her tarafında huzur ve asayişi sağlayan ve Selçuklu topraklarının bir bölümünü de kendi hâkimiyeti altına alarak Anadolu'nun en nüfuzlu hükümdarı olan Emîr Gazi'nin (Melik Gazi) ölümünden sonra (528/1134) Dânişmendli tahtına büyük oğlu Melik Muhammed geçti.^[3]

Abbâsî Halifesi Müsterşid-Billâh ve Büyük Selçuklu Sultanı Sencer’in Emîr Gazi'ye gönderdiği menşur, altın asâ ve diğer hediyeler Melik Muhammed'e verilerek Malatya'da hükümdar ilân edildi. Emîr Gazi'nin Muhammed'den başka Yağıbasan, Yağan ve Aynüddevle adında üç oğlu daha vardı.^[1]