Orta Çağ'da teknoloji
 | Bu maddede Hata: Eksik olan bilgileri belirtmelisiniz. konusunun eksik olduğu düşünülmektedir. (Kasım 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Orta Çağ teknolojisi Orta Çağ'da Hristiyan Avrupa'da teknoloji kullanımını tanımlar. 12. yüzyıl rönesansı sonrasında, Orta Çağ Avrupasında gerçekleştirilen icatlar köklü değişimler sağladı.[1] Top teknolojisi, yeldeğirmenleri, mekanik saatler, daha gelişmiş su değirmenleri, inşaat teknolojisi(Gotik mimari) ve tarımda yapılan teknolojik icatlar, Avrupa'nın önemli bir ekonomik gelişme kaydetmesini sağladı.
Avrupa teknik gelişmelerini yaparken hem Roma ve Bizans'ın geçmiş tecrübelerinden hem de İslam, Hint ve Çin medeniyetleri ile girdiği kültür alışverişinden yararlandı. 12. - 14. yüzyıllar arası gelişmelerin devrimci bir yanı olmamasına karşın siyasi ve ekonomik büyümede etkili oldu. Ateşli silahların geliştirilmesi ilerleyen yüzyıllarda Avrupa emperyalizminin hakim olmasını sağladı.
Denizcilikte yaşanan gelişmelerde Avrupa'yı etkiledi. Gemilerde dümen sisteminin gelişmesi, çok yelkenli gemiler, tek iskelet gövdeler inşa edildi. Usturlab, kuru pusula geliştirildi, dürbün sistemleri denizlerde yön bulmayı ve etkin olmayı sağladı. Avrupa'nın askeri ve ekonomik olarak denizlerde hakim duruma gelmesi Coğrafi keşiflere giden yolu açtı.
Sivil Teknolojiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ziraat
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağır saban (5. - 8. yüzyıl)
Ağır sabanın kullanımı ilk olarak Slav topraklarında 5. yüzyılda kullanıldı, daha sonra 8. yüzyılda Kuzey İtalya ve Po vadisinde tanındı. Bu gelişme Kuzey Avrupa'nın ormanlık ve bataklık alanları zengin tarım arazilerine dönüştü.
Şerbetçi otu (11. yüzyıl)
Biranın mayalanmasında kullanılarak ticarette biranın daha uzun süre dayanmasını sağladı.
Koşum (6 - 9. yüzyıllar arası)
Koşum takımı çeşitlerinin artması ile atlara saban bağlanarak tarımda kullanılması yaygınlaştı.
Nal (9. yüzyıl)
Atlarda nal kullanılması Avrupanın otlak olmayan kayalık ve dağlık arazilerinde yük ve yolcu taşımacılığını yaygınlaştırdı.
Şarap basma makinesi (12. yüzyıl)
Sistemi daha sonra matbaa baskı makinasının çalışma prensibine örnek oldu.
Mühendislik ve inşaat
[değiştir | kaynağı değiştir]Artezyen kuyusu (1126)
İnce keskin bir demir çubuk demir boru içerisinde dönerek toprağı deler ve yer altı suyunu pompalama olmaksızın basınçla[2] yüzeye çıkarır. Artezyen kuyularının adı Fransa'nın Artois kasabasından gelmektedir, 1126 yılında ilk kez bu kasabada Şartrö rahipleri tarafından kullanılmıştır.
Merkezi ısıtma sistemi (9. yüzyıl)
Erken Orta Çağ döneminde Alplerin serin yaylalarında artık Hipokaust sisteminin yerini yeni alttan ısıtma sistemleri aldı. Reichenau Adası'nda, soğuk kış aylarında 300 m2 alanı ısıtacak alttan ısıtma şebekesi kuruldu. Bu yöntem %90 verimlilik sağlamıştı.
Kaburgalı tonoz (12. yüzyıl)
Gothik mimarisinin doğuşundaki en önemli elementtir.
Baca (12. yüzyıl)
İlk gerçek baca sistemi 12. yüzyılda Kuzey Avrupa'da ortaya çıktı. Aynı zamanda şömine kullanımı da başladı.
Kemer Köprü (1345)
Ponte Vecchio,Floransa'da Orta Çağ Avrupa'sının ilk taş kemer köprüsü inşa edildi.
Sabit vinç (1220ler)
1240 tarihli Fransız edebiyatına ait el yazması bir eserde ilk sabit vinçlerin 1225 yılında kullanıldığı anlaşılmıştır.
Sabit liman vinçleri (1244)
İlk kez Orta Çağ'da geliştirilen bu vinçlerin ilk kullanıldığı yerin 1244 yılında Utrech şehri olduğu düşünülmektedir. İçinde insanların çevirdiği büyük bir çark yardımıyla, yükler kaldırılabilmekteydi.
El arabası (1170ler)
İnşaat, madencilik ve tarımda kullanılan ilk el arabaları 1170 - 1250 yılları arası kuzey batı Avrupa'da ortaya çıktı. Matthew Paris çizdiği bir tasvirde el arabalarını göstermiştir. (13. yüzyıl)
Sanat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yağlı boya (1410)
13. yüzyıl başlarında resimlerin yapımında kullanılan boyalara yağ katılmaya başlandı. Flemenk ressam Jan van Eyck bu yöntemi 1410'da ilk profesyonel şekilde kullanan kişidir.
Saat
[değiştir | kaynağı değiştir]Kum saati (1338)
Su saatlerine göre daha kullanışlı ve daha iyi ölçüm yapan kum saatleri Orta Çağ'da ortaya çıkan bir yeniliktir. Belgelere göre ilk kez İtalya'nın Siena şehrinde kullanılmıştır.
Mekanik saatler (13 ila 14. yüzyıllar)
Mekanik saatlerin ilk kez ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir. İlk kez kiliselerde çan çalınmasının ayarlanması kullanılmıştır.[3]
Teknik
[değiştir | kaynağı değiştir]İtalyan fizikçi Guido da Vigevano 1335'te Texaurus isimli eserinde Haçlı Seferleri için savaş makinaları koleksiyonu yaptı. Burada bir krank yardımıyla çevrilen kısa çarklar muharebe botlarını hareket ettiriyordu. Bu yandan çarklı gemilerin ilk örneğidir. .
Yüksek fırın (1150–1350)
Avrupa'da yüksek fırın ilk kez 1150 civarı göründü. (ilk kullanıldığı yerler Lapphyttan, İsveç - Dürstel, İsviçre - Märkische Sauerland, Almanya)[4] Bu teknik avrupanın gelişiminden bağımsız ilerledi.[5]
Değirmen
[değiştir | kaynağı değiştir]Kağıt değirmeni (13. yüzyıl)
Su gücü ile çalışan ilk kâğıt üretim değirmeni, 1282'de Çin ve İslam medeniyetinde ortaya çıkmıştır.[6][7][8][9]
Navigasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuru Pusula (12. yüzyıl)
Avrupa'da ilk yön bulma aracından Alexander Neckam'ın On the Natures of Things isimli eserinde 1190 yıllarında bahsedildi.[10] Bu teknoloji Çin ve Arap medeniyetlerinden transfer edilmişti. 1300 yıllarında Akdenizde kullanıldı.[11]
Astronomik pusula (1269)
Fransız bilgin Pierre de Maricourt astronomik gözlemlerde kullanılmak üzere astronomik pusulayı keşfetti.(1269)[12]
Stern-mounted rudders (1180s)
Matbaa ve Kağıt
[değiştir | kaynağı değiştir]Taşınabilir (1440lar)
Johannes Gutenberg hareketli tipte matbaayı keşfetti.
Kağıt (13. yüzyıl)
Çinde keşfedildi ve Endülüs Emevileri yoluyla Avrupa'ya taşındı. Sonrasında Avrupa'da üretilmeye başlandı.
Gözlük (1280ler)
İlk gözlükler Floransa'da sadece hipermetropların kullanabileceği şekilde üretildi. Filigran (1282)
İlk olarak İtalya'nın Bologna kentinde sahteciliği engellemek için üretildi.
Bilim ve Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Arap rakamları (13. yüzyıl)
Avrupa'ya ilk kez 976 yılında geldiği Pisalı Leonardo'nun Liba Abaci isimli eserinde bahsedilmiştir.
İlk orta çağ üniversiteleri 11 ve 13'üncü yüzyıllarda kurulmuş olup okur yazarlık ve öğrenimdeki gelişmeye öncülük etmişlerdir. 1500 yılına kadar bu kurumlar Avrupa'nın çoğu kısmına yayılmış ve bilimsel devrimde anahtar bir rol oynamıştır. Bugün, eğitim kavramı ve bu kurum küresel olarak kabul görmüştür.[13]
Tekstil, sanayi ve kumaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Düğme (13. yüzyıl)
Almanya'da yerel bir yenilik olarak ortaya çıkan kıyafet düğmeleri kısa zamanda rahat kıyafetlerin yaygınlaşmasını sağladı.[14]
Yatay Dokuma Tezgahı (11.yüzyıl)
Pedalla çalışan bu tezgahlar daha hızlı ve verimliydi.
İpek (6. yüzyıl)
Çin üzerinden ithal edilen ipek 6. yüzyılda Doğu Avrupa'da 11 ve 12. yüzyılda Batı Avrupa'da üretilmeye başlandı. Toskana ipek üretiminde merkez konumuna geldi.
Çıkrık (13. yüzyıl) Muhtemelen Hindistan'dan Avrupa'ya geldi.
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]Satranç (1450)
İlk olarak 6. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıktı. İran ve Müslümanlar aracılığıyla Avrupaya yayıldılar. Ahşap camı (1000)
Odun külü ve kum karışımından yapılan sarımsı-yeşil renkte cam çeşidi.
Karantina (1377)
Kelime anlamı olarak 40 anlamına gelir. İlk karantina uygulaması 1377'de Venedik ve Dubrovnik'te yapıldı, ilk karantinahane ise 1423 yılında Venedik yakınlarında Santa Maria di Nazareth adasında kuruldu.[15]
Fare kapanı (1170ler)
İlk fare kapanından Chrétien de Troyes'ın Yvain, the Knight of the Lion isimli Orta Çağ romanında bahsedilir.
Sabun (9th century)
9. yüzyılda yarı sıvı sabun Avrupa'da kullanıldı daha sonra Araplar 12. yüzyılda katı sabunu icat ettiler.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Longbowmen (c. 1493)
-
Cranked rack-and-pinion device for cocking a crossbow (c. 1493)
-
Organ gun in the Bellifortis (c. 1405)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Alfred Crosby described some of this technological revolution in his The Measure of Reality: Quantification in Western Europe, 1250-1600 and other major historians of technology have also noted it.
- ^ Ana Britannica, Artezyen kuyusu maddesi, c2, s.408
- ^ Ana Britannica Ansiklopedisi, Saat maddesi, c.18, s.599
- ^ "Archaeological Investigations on the Beginning of Blast Furnace-Technology in Central Europe". 8 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2015.
- ^ Karl-Heinz Ludwig, Volker Schmidtchen: Propyläen Technikgeschichte. Metalle und Macht 1000-1600, Berlin 1997, p.389f. ISBN 3-549-05633-8
- ^ Tsien, Tsuen-Hsuin 1985, pp. 68−73
- ^ Lucas 2005, s. 28, fn. 70
- ^ Burns 1996, ss. 414f.; Thompson 1978, s. 169
- ^ Burns 1996, s. 418
- ^ Barbara M. Kreutz, “Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass,” Technology and Culture, Vol. 14, No. 3. (Jul., 1973), p.368
- ^ Frederic C. Lane, “The Economic Meaning of the Invention of the Compass,” The American Historical Review, Vol. 68, No. 3. (Apr., 1963), p.615ff.
- ^ Taylor 1951, ss. 2ff.
- ^ Makdisi 1970, s. 264
- ^ Lynn White: "The Act of Invention: Causes, Contexts, Continuities and Consequences", Technology and Culture, Vol. 3, No. 4 (Autumn, 1962), pp. 486-500 (497f. & 500)
- ^ https://islamansiklopedisi.org.tr/karantina 17 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDVİA "Karantina" maddesi