Jaan Kaplinski
Jaan Kaplinski | |
|---|---|
 Jaan Kaplinski, Tallinn Edebiyat Festivali sırasında konuşma yaparken. | |
| Doğum | 22 Ocak 1941 Tartu, Estonya |
| Ölüm | 8 Ağustos 2021 (80 yaşında) |
| Mezun olduğu okul(lar) | Tartu Üniversitesi |
| Meslek | Yazar, çevirmen |
| Evlilik | Tiia Toomet |
| Çocuk(lar) | 5 |
Jaan Kaplinski (d. 22 Ocak 1941, Tartu[1] - ö. 8 Ağustos 2021) Estonyalı bir şair, filozof ve kültür eleştirmeni. Kaplinski, küresel meselelere odaklanan bağımsız zihniyle ve sol/liberal düşünceyi desteklemesi ile tanınır. Doğu felsefi okullarından (taoizm ve özellikle Budizmden) etkilenmiştir.[1][2]
Kaplinski, Tartu Üniversitesi'nde Roman dili ve dilbilim okudu, 1964'te Fransızca filoloğu olarak mezun oldu[2][3] ve Tallinn Botanik Bahçesi'nde çevirmen, editör ve sosyolog[4] ve ekolojist olarak çalıştı. Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterildi.[5]
Yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Jaan Kaplinski çok sayıda şiir, düzyazı ve deneme türlerinden oluşan yazılarını yayınladı. Tao Te Ching dahil olmak üzere Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Çince yazılar ve Tomas Tranströmer'in çalışmalarını İsveççe'den çevirdi.
Kaplinski'nin kendi çalışmaları İngilizce, Fince, Fransızca, Norveççe, İsveççe, Hollandaca, İzlandaca, Macarca, Japonca, Letonca, Litvanca, Rusça, İbranice, Bulgarca ve Çekçe'ye çevrildi. Yazıları çevre sorunları, dil felsefesi, klasik Çin şiirleri, felsefe, budizm ve Estonya milliyetçiliği ile ilgilidir.
Kaplinski ayrıca İngilizce ve Fince şiirler yazdı. 2000'lerde Rusça yazmaya başladı ve ilk orijinal Rusça derlemesi (Estonca'dan Rusçaya çevrilmiş bazı şiirlerinden oluşan) 2014'te Gecenin Beyaz Kelebekleri (Белые бабочки ночи) adıyla çıktı ve Rusya'da ödül aldı.
Jaan Kaplinski, 40 entelektüel Mektubu (Neljakümne kiri) eyleminin yazarlarından ve başlatıcılarından biriydi. Sovyetlerin Estonya ilhakını protesto eden tanınmış Estonyalı entelektüellerin imzaladığı bir mektup, dönemin ana gazetelerine gönderildi. Açıkça muhalif olmasa da, mektup o dönemde hiçbir zaman basında yayınlanmadı ve imzalayanlar idari tedbirler kullanılarak bastırıldı.
Yarı otobiyografik romanı The Same River, Susan Wilson İngilizce çevirisiyle Peter Owen tarafından yayınlandı.
1997'de Baltık Meclisi Edebiyat, Sanat ve Bilim Ödülü'ne layık görüldü.
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaplinski, 1992'den 1995'e kadar Riigikogu'nun (Estonya parlamentosu) üyesiydi.[1] Başlangıçta Merkez Parti listesinde bir adaydı, ancak kısa süre sonra bağımsız bir temsilci oldu. 2004'ten beri Estonya Sosyal Demokrat Partisi üyesidir. 2005'te, yerel yönetim seçimleri Tartu'da yarıştı ve ESDP'nin listesindeki ilk aday oldu. Jaan Kaplinski 1.045 oy toplayarak ikinci Sosyal Demokrat aday seçildi (Estonya yerel seçimlerde açık liste sistemi kullanılır).[6] Jaan Kaplinski, Toomas Hendrik Ilves'in adaylığını destekleyen entelektüellerden biriydi.
Kişisel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Jaan Kaplinski'nin annesi Estonyalıydı ve Polonyalı Yahudi babası, Tartu Üniversitesi'nde filoloji profesörü olan Jerzy Kaplinski'ydi.[2] Sovyet birlikleri tarafından 1945'te bir Sovyet çalışma kampında açlıktan öldü.[1][7] Kaplinski, Tartu Oyuncak Müzesi'nin yazarı ve yöneticisi Tiia Toomet ile evli ve üç oğulları var: Ott-Siim Toomet, Lauris Kaplinski, Lemmit Kaplinski. Küllike Kaplinski ile olan ilk evliliğinden Elo-Mall Toomet adında bir kızı vardır. Daha önce Estonyalı klasik filolog ve çevirmen Anne Lill ile uzun vadeli bir ilişkisi vardı ve bu ilişkiden bestecilik yapan Märt-Matis Lill adlı oğulları oldu.[8]
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Ana kuşak asteroidi 29528 Kaplinski, Jaan Kaplinski'nin adını almıştır.
Şiirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Doğu Batı Sınırı...
- The Wandering Border (Copper Canyon Press, 1987) (yazar tarafından Sam Hamill ve Riina Tamm ile çevrilmiştir)
- Akşam Her Şeyi Geri Getirir (Bloodaxe, 2004)
- Yeni Bir Divan'a Katkıda Bulunanlar: Doğu ile Batı Arasında Lirik Diyalog (Gingko Kütüphanesi, 2019)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Jaan Kaplinski - writer". Estonian Foreign Ministry. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010.[ölü/kırık bağlantı][ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c "Jaan Kaplinski". Scottish Poetry Library. 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010.
- ^ "Jaan Kaplinski". Arc Publications. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010.
- ^ Käärik (1 Nisan 2010). "Henn Käärik: mõtisklusi sotsioloogias". Tartu Postimees (Estonca). Postimees. 2 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Benjamin Ivry, 'Will Bob Dylan, Jaan Kaplinski or Philip Roth Win the Nobel Prize This Year?,' 5 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Forward4 October 2016.
- ^ "Jaan Kaplinski seotud kõne*". Postimees (Estonca). 26 Ocak 2011. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
