Kalenderhane Camii

Kalenderhane Camii

Caminin güneydoğusundan görünümü
Temel bilgiler
Konum	Fatih, İstanbul
Koordinatlar	41°00′47″K 28°57′37″D / 41.01306°K 28.96028°D / 41.01306; 28.96028
İnanç	İslam
Mezhep	Sünni
Durum	İbadete açık
Mimari
Mimari tür	Yunan haçı planlı kilise
Mimari biçim	Orta Bizans dönemi - Komnenos
Tamamlanma	12. yüzyıl
Özellikler
Minare sayısı	1

Kalenderhane Camii ya da eski adıyla Theotokos Kyriotissa Kilisesi (Yunanca: Εκκλησία της Θεοτόκου Κυριώτισσας Ekklisía tis Theotókou Kyriótissas), İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa'ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.

Yapı Osmanlı döneminde ilk olarak Kalenderîdervişleri tarafından kullanıldığından adı Kalenderhane olmuştur. Caminin avlusunda kilisenin ilk zamanlarında yapıya dahil olan ancak şimdi yıkılıp harabe halini alan duvar kalıntıları bulunmaktadır. Caminin kubbesi dört köşeden örülen kemelerle oluşturulan dairenin üstüne oturtulmuştur. Kubbede çok da eskiden kalmadığı anlaşılan mozaik desenleri bulunmaktadır. Özellikle yapı içinde yer alan mermer kaplamalar göz alıcıdır.

Bu sitedeki ilk yapı, Roma hamamı idi. Altıncı yüzyılı takiben (tarihleme taş işçiliğine bakılarak yapılmıştır) kilisenin büyük kubbesi ve yarı kubbeleri Bozdağan kemerine rağmen yükseliyordu. Daha sonra-olasılıkla yedinci yüzyıl-daha büyük bir kilise, ilk kilisenin güneyine yapıldı. Üçüncü bir kilise, tekrar kutsal yer olarak kullanılıyordu. Yarı kubbeler daha sonra Commenian döneminde on ikinci yüzyılın sonu olarak tarihlenebilir Osmanlı'larca yıkıldı. Kilise manastır yapıları ile çevreleniyordu, Osmanlı döneminde hepsi tamamiyle yıkıldı. Constantinople'un Latin'lerde fethinden sonra, yapı Roma Katolik kilisesi olarak kullanıldı. İstanbul'un 1453 yılında fethinden sonra, kilise Fatih Sultan Mehmed tarafından Kalenderi dervişlerine verildi. Dervişler burayı medrese olarak kullanıyordu. O zamandan beri Kalenderhane (Kalender evi) olarak biliniyordu. 18 nci yüzyılda Babüssaade (saray) Ağası Maktul Beşir Ağa tarafından camiye dönüştürüldü. Yangından ve depremden zarar gören cami 1854 yılında restore edildi. Kalenderhane caminin minaresine 1930 yılında yıldırım düşerek yıkılmıştır. Minaresinin yanıp çökmesinden dolayı terk edildi. 1966-1975 yılları arasında Harvard Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi iş birliği ile yapılan bir araştırma ve kazıya konu olmuş, harap durumdayken 1968 yılında restore edilerek tekrar ibadete açılmıştır.

Wikimedia Commons'ta Kalenderhane Mosque ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

• Cogito 17 - Bizans - YKY
• Matheus, Thomas F.(1976) Bzyantine Churches of Istanbul A Photograghic Survey.University Park:Pennsylvania State University Press.ISBN 0-271-01210-2
• Gülesoy, Çelik (1976).A guide to Istanbul.Istanbul:Kitapligi.OCLC 3849706 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Krautheimer, Richard (1986).Architettum paleocristiane e bizantine Turin:Einaudi. ISBN 88-06-59261-0

• Archnet^{[ölü/kırık bağlantı]}