Erzurum Taarruzu
| Erzurum Taarruzu | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi | |||||||||
 Le Petit Journal 27 Şubat 1916 Erzurum'dan sonra Türklerin çekilişi | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Rusya |
 Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Nikolay Yudeniç |
 Abdülkerim Paşa | ||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
|
Rus Kafkas Ordusu |
3. Ordu | ||||||||
| Güçler | |||||||||
|
120,000 338 ağır silah[2] |
80,000 150 ağır silah[2] | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 17,000 (2,300 öldürüldü)[2] | 40,000'den fazla (13,000 savaş esiri dahil)[2] | ||||||||
Erzurum Taarruzu (Rusça: Эрзурумское сражение ya da Erzurum Muharebesi) Rus İmparatorluk Ordusu'nun, I. Dünya Savaşı sırasında, stratejik Erzurum kentinin ele geçirilmesine yol açan Kafkasya Cephesi'ne yönelik büyük bir kış saldırısıydı. Osmanlı ordusu, kış aylarında, Rusların zaferine yol açan bir dizi beklenmedik terslik yaşadı.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarıkamış Harekâtı'ndaki yenilgiden sonra Osmanlılar yeniden örgütlenmeye çalıştı. Ermeni Kırımı, güçlerini tedarik etmeyi bir sorun haline getirdi.[3] Osmanlı Ordusu'nun ikmalini yapan Ermenilerin ticareti kesintiye uğradı.[3] Ermeni askerlerinin çalışma taburlarına atılması sorunu daha da kötüleştirdi.[3] Ancak, 1915 boyunca, cephenin kuzey kesimleri sessiz kaldı.
Aynı zamanda, Çanakkale Savaşı'nın sona ermesi ile önemli miktarda Türk askeri başa çıkması Rus Kafkas Ordusu komutanı Nikolay Yudeniç'i bir taarruz başlatmaya hazırlanmasına neden oldu. Bölgedeki ana kaleler Erzurum'u, ardından Trabzon'u almayı umuyordu. Erzurum, dağlarda bir dizi kale tarafından korunduğu için bu zor hedefti.[3]
Mevcut Osmanlı tümenlerinden sekizi Kafkas Cephesi için tayin edildi. Yudeniç, Osmanlı tümenleri yeniden konuşlandırılıp savaşa hazır hale getirilmeden önce bir saldırı başlatabileceğine inanıyordu.[3]
Tarafların güçleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusların 130.000 piyade ve 35.000 süvarisi vardı. Ayrıca yedekte 160.000 asker, 150 ikmal kamyonu ve Sibirya Hava Filosu'nun 20 uçağı vardı.[3] Diğer kaynaklara göre, saldıran grup (Rus Kafkas ordusu) yaklaşık 120 bin kişiyi ve 338 silahı içeriyordu.[2]
Osmanlı
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı kuvvetlerinin bölgede 78.000 askerden oluşuyordu.[3]
Harekatlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Başkomutanlığı kış aylarında herhangi bir Rus harekâtı beklemiyordu. Mahmut Kâmil Paşa İstanbul'da, Kurmay Başkanı yardımcısı Albay Felix Guse ise Almanya'daydı. General Yudeniç büyük bir kış saldırısı başlattı.
Savunma hatları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusların sayılarda hafif bir üstünlüğü vardı ama sadece sayılara güvenemezlerdi. Bu nedenle Rus planı, hattın zayıf bir bölümünü kırmaktı.[4]
10 Ocak'ta, ilk taarruz XI. Kolordusuna yöneltildi. İlk çarpışma Azkani köyü ve onun dağ zirvesi Kara Urgan'da oldu.
17 Ocak'ta Köprüköy Muharebesi'nde Erzurum yolu üzerindeki ana kasaba olan Köprüköy'deki kuvvetler ayrılmak zorunda kaldı. 18 Ocak'ta Rus kuvvetleri Erzurum yolu üzerinde bulunan ve 23 Ocak'ta Üçüncü Ordu karargahının yeni yeri olan Hasankale'ye yanaştı.
29 Ocak'ta Mahmut Kâmil Paşa İstanbul'dan döndü. Rusların sadece Erzurum'a saldırmakla kalmayıp Van Gölü çevresindeki taarruz güney kanadını da yenileyeceğini hissediyordu. Güneydeki Hınıs, Muş'tan takviye gelmesin diye 7 Şubat'ta alındı.[4] Mahmut Kâmil Paşa savunma hatlarını güçlendirmeye çalıştı. Bu, Osmanlı yedek kuvvetlerinin çoğunu çekti ve dikkatlerini daha kuzeydeki belirleyici saldırıdan uzaklaştırdı.
11 ve 12 Şubat tarihlerinde önemli bir topçu platformu olan Deveboynu Sırtı yoğun çatışmalara sahne oldu. Deveboynu Sırtı'nın kuzeyinde, Rus kolları, Osmanlıların geçilmez olarak gördüğü Kargapazar sırtı üzerinden yaklaştı. X. Kolordu hattın bu bölümünü koruyordu ve komutanı tümenlerini birbirlerini destekleyemeyecekleri şekilde konumlandırmıştı.[4] Mahmut Kâmil Paşa'nın Deveboynu Sırtı bölgesinde beş tümeni vardı, ancak bu konumun kuzeyindeki olaylara tepki vermekte yavaş kaldı.
Erzurum Şehri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kale hem kuzeyden hem de doğudan Rus tehdidi altındaydı. Zaferler ile Rus Ordusu Erzurum'a olan mesafeyi temizlemişti. Ruslar artık ağır tahkim edilmiş bir kale olan Erzurum'u almayı planlıyorlardı. Erzurum, Osmanlı İmparatorluğu'nun en iyi korunan ikinci şehri olarak kabul edilmekteydi. Kale 235 adet top ile korunmaktaydı. Surları, şehri iki halka halinde 180°'lik bir yay üzerinde kaplıyordu. Merkezi alanı kaplayan on bir kale ve bataryalar vardı.[4] Kanatlar, her kanatta iki kaleden oluşan bir grup tarafından korunuyordu. Osmanlı Üçüncü Ordusu, çevreyi yeterince idare edecek askerlerden yoksundu.[4]
11 Şubat'ta Ruslar Erzurum çevresindeki müstahkem oluşumları bombalamaya başladı. Şiddetli çatışmalar patlak verdi. 350 kişilik Osmanlı taburları, 1000 kişilik Rus taburlarına karşı savunmak zorunda kaldı. Kuşatılmış Osmanlılar için birkaç takviye vardı. Ruslar üç günde Erzurum ovasına hakim yükseklere ulaşmayı başarmışlardı. Artık Üçüncü Ordu'nun liderleri için şehrin kaybedildiği açıktı. Osmanlı birlikleri cephedeki müstahkem bölgelerden çekilmeye ve Erzurum şehrini boşaltmaya başladılar.
12 Şubat'ta Karagöbek Kalesi alındı. 13'ünde, Ruslar saldırılarına devam etti.
14 Şubat'ta Tafet Kalesi alındı ve Ruslar şimdi şehirlerin savunmasının her iki halkasını da delmişlerdi.
15 Şubat'a kadar Erzurum'u çevreleyen kalan kaleler boşaltıldı.
16'sı sabahı erken saatlerde şehre ilk girenler arasında Rus Kazakları da vardı.[3] Osmanlı birlikleri başarılı bir şekilde geri çekildi ve kuşatmaktan kaçındı, ancak kayıplar zaten yüksekti ve 327 parça top Ruslara kaybedilmişti. Üçüncü Ordu'nun destek birimleri ve kasabanın hastanesinde yaklaşık 250 yaralı esir alındı.
Hava keşifleri Osmanlıların geri çekildiğini ortaya çıkarsa da, Rus takibi olabileceği kadar etkili olmadı.[4] Bu arada X. ve XI. Kolordu'nun kalıntıları Erzurum'un 8 kilometre (5,0 mi) doğusunda başka bir savunma hattı kurdu.
Kayıplar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Saldırının Köprüköy Muharebesi olarak bilinen ilk aşaması, Osmanlılar için 20.000 ve Ruslar için 12.000 kayıpla sonuçlandı.[5] Taarruz sonunda, bizzat Erzurum kentinin işgali sırasında, Ruslar 9 sancak, 5.000 mahkûm ve 327 silah ele geçirdi. Osmanlıların kaybı yaklaşık 10.000 öldürüp ya da yaralı ve 5.000 esirdi.[4] Rusların kaybu ise 1.000 ölü, 4.000 yaralı ve diğer 4.000 ise soğuk ısırmasından etkilenmiştir.[3][6]
Neticesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum'u kaybetmesi havayı bir anda değiştirdiği için Osmanlı Devleti'nin Çanakkale Zaferi'ndeki zaferinin tadına varma şansı olmamıştır. 10. ve 13. Tümenlerden oluşan V. Kolordusu Gelibolu'dan getirildi. 27 Şubat'ta Mahmut Kâmil Paşa'nın yerine Vehip Paşa getirildi. Karargahın yeni yeri Erzincan oldu. Erzurum Taarruzu'nun bir başka sonucu olarak da Nisan ayında Trabzon düştü.
Edebiyat
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum Taarruzu, John Buchan'ın Greenmantle romanının doruk noktasını oluşturur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Jukes, Geoffrey (2002). The First World War: The Eastern Front 1914-1918 (İngilizce). 1. Cilt. Osprey Publishing. s. 9. ISBN 9781841763422. 11 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
- ^ a b c d e "Эрзурум. Большая Российская энциклопедия". 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.
- ^ a b c d e f g h i Walton, 1984
- ^ a b c d e f g Allen & Muratoff
- ^ Allen & Muratoff 1999, s. 342.
- ^ Allen & Muratoff 1999, s. 363.
- Genel
- Walton, Robert (1984). The Fall of Erzerum. Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I, vol iv (İngilizce). New York: Marshall Cavendish Corporation. ss. 1262-1264. ISBN 0-86307-181-3.
- Allen, W.E.D.; Muratoff, Paul (1999). Caucasian Battlefields, A History of Wars on the Turco-Caucasian Border, 1828-1921 (İngilizce). ss. 351-363. ISBN 0-89839-296-9.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- YouTube'da Storming and Capture of Erzurum
- The Great War’ vol. 6, edited by H.W. Wilson, Chapter 109 'The Renewed Russian Offensive and the Fall of Erzerum' by F. A. McKenzie 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Children’s Story of the War’ vol 5 'The Advance on Erzurum' by Sir Edward Parrott, M.A. L.L.D. 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
