Çay, Afyonkarahisar
| Çay | |
|---|---|
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Afyonkarahisar |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Emre YEŞİLBAŞ[1] |
| • Belediye başkanı | Yaşar Kemal Kantartopu (İYİ Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 794 km² |
| Rakım | 1050 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 31.412 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 03700 |
| İl alan kodu | 0272 |
| İl plaka kodu | 03 |
Resmî site [1] | |
Çay, Afyonkarahisar ilinin ilçesidir. İç Ege bölgesinde; Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği güzergâh üzerinde yer alan Çay ilçesi, doğuda Sultandağı, güneyde Yalvaç, batıda Şuhut ve Afyonkarahisar, kuzeyde Bolvadin ile çevrilidir. İl merkezine 48 km uzaklıkta bulunan ilçenin yüzölçümü 830 km²'dir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Çay ilçesinin tarihi, Eski Tunç Çağı'na kadar uzanmaktadır. Tarihi içinde Mısır, Suriye, Trakya krallarının birleşik ordusu ile Antigonos Hanedanlığı arasındaki İpsos Savaşı'na (MÖ 301) ev sahipliği yapmasıyla ünlenmiş, doğu-batı, kuzey-güney doğrultulu antik yolların kavşak noktası olmuştur.
Selçuklu ve Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Selçuklu Türklerinin Anadolu’yu fethi sırasında Bekçioğlu Emir Afşin, Orta Anadolu’da Amerra (Emirdağ) önlerine kadar gelmiştir. Haçlı savaşları sırasında Haçlı orduları tarafından yakılıp yıkılan kente, 1155 yıllarında Selçuklu Devleti tarafından Oğuz Türkleri yerleştirilmiş, adı da "Çay Değirmeni" olarak değiştirilmiştir. Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra bölge, önce Eşrefoğulları'na ve Sahipataoğulları'na, daha sonra ise Germiyanoğulları'na geçmiştir. Germiyan Beyi I. Yakup, beyliğini vasiyet yoluyla II. Murat’a bırakmış ve böylece yöre Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Selçuklu dönemine ait 1278'de Yusuf bin Yakup tarafından yaptırılan Taş Medrese, Taş Han ve Taş Cami hâlen de kullanılan önemli tarihî eserleridir.
Kurtuluş Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtuluş Savaşı sırasında kısa bir süre Yunan ordusunca işgal edilen Çay ilçesi, 24 Eylül 1921 günü bu işgalden kurtarılmıştır. 1 Nisan 1958 tarihinde ilçe konumuna getirilmiştir.[3] Çay ilçesi elektriğe 1935 yılında il merkezinden daha önce kendi kurduğu santralle ulaşmıştır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Afyon ilinin doğusunda, Sultan Dağları'nın kuzey eteklerinde kurulmuştur. Büyük bölümü dağlar ve akarsular tarafından derin biçimde yarılmış yüksek düzlüklerden oluşan ilçe topraklarını Sultan Dağları ile Karakuş Dağları engebelendirir. Karakuş Dağlarında yükseklik 2.000 m'nin altında iken, Sultan Dağlarında daha yüksektir. Sultan Dağlarının en yüksek noktası olan Topraktepe (2.519 m) Isparta sınırındadır. Eber Gölü'nün güneybatı bölümü ilçe sınırları içerisindedir. Gölü besleyen Akarçay Nehri kuzeyde doğal sınırı oluşturmaktadır.
Afyon Ovasının bir bölümü de Çay ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
İlçenin doğal güzellikleri arasında Eber ve Karamık Gölleri bulunmakta olup, bu göllerde balık avcılığı (sazan, turna) ve çeşitli kuş avcılığı yapılmaktadır. Ayrıca Çağlayan Parkı ve Şelâlesi, Kanlı Yer Kavaklığı, Kardelen Parkı yöredeki az gelişmiş mesire yerleridir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe ekonomisi tarıma dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında tahıl, şeker pancarı, haşhaş gelmektedir. Dağlık kesimlerde mera hayvancılığı yapılmaktadır. İlçede un fabrikaları bulunmaktadır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Yöresel yiyecekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Katmer, haşkeşli (haşhaşlı) lokul. Çay'da bu yiyeceklerin yanında etli yaprak ve kuru biber sarması, bamya çorbası ve peynirli börek sofralarda olmazsa olmazdır. Bunlar aynı zamanda düğün ve mevlit yemekleridir. Ayrıca bu yemekler, tek bir kap içerisinden sunulan "davet" ismi verilen yemeklerin de genel menüsüdür.
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Çay ilçesini, Afyonkarahisar Süper Amatör Liginde Çay Çağlayan Belediyespor temsil etmektedir. Maçlarına Çay İlçe Stadı'nda çıkmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe; 2 belde, 20 köy ve 26 mahalleden oluşmaktadır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1960[4] | 22.254 | 7.238 | 15.016 |
| 1965[5] | 27.291 | 9.761 | 17.530 |
| 1970[6] | 27.838 | 10.012 | 17.826 |
| 1975[7] | 32.993 | 12.200 | 20.793 |
| 1980[8] | 33.945 | 11.166 | 22.779 |
| 1985[9] | 38.081 | 13.203 | 24.878 |
| 1990[10] | 43.582 | 14.147 | 29.435 |
| 2000[11] | 45.635 | 18.137 | 27.498 |
| 2007[12] | 35.876 | 14.702 | 21.174 |
| 2008[13] | 34.943 | 14.353 | 20.590 |
| 2009[14] | 34.712 | 14.592 | 20.120 |
| 2010[15] | 34.331 | 14.638 | 19.693 |
| 2011[16] | 33.953 | 14.700 | 19.253 |
| 2012[17] | 33.948 | 14.440 | 19.508 |
| 2013[18] | 33.354 | 14.624 | 18.730 |
| 2014[19] | 32.597 | 14.536 | 18.061 |
| 2015[20] | 32.093 | 14.604 | 17.489 |
| 2016[20] | 31.723 | 14.484 | 17.239 |
| 2017[20] | 31.364 | 14.445 | 16.919 |
| 2018[20] | 31.412 | 14.450 | 16.962 |
| 2019[20] | 31.179 | 14.631 | 16.548 |
| 2020[20] | 31.174 | 14.800 | 16.374 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2015.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;afyonkarahisar.yerelnet.org.trisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Almanak Türkiye, Milliyet Tesisleri, İstanbul 1986, sf. 188
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Çay Nüfusu - Afyonkarahisar". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Afyonkarahisar Çay Nüfusu". nufusune.com.