Carillon

Carillon, genellikle bir kilisenin veya belediye binasının çan kulesinde bulunan bir müzik aletidir. Enstrüman, bir melodi üretmek için seri olarak çalınan veya bir akor çalmak için birlikte duyulan en az 23 döküm bronz, fincan şeklindeki çandan oluşur. Geleneksel manuel bir carillon, baton denilen çubuk şekilli tuşlardan oluşan bir klavyeye yumruklarla vurularak ve pedallı bir klavyenin tuşlarına ayakla basılarak çalınır.

Carillon, mevcut tüm müzik aletleri içinde, büyük borulu orglardan sonraki en ağır ikinci enstrümandır. New York'daki Riverside Kilisesi'nde bulunan dünyanın en ağır carillon'u 91 ton ağırlığındadır. 120 çan ile dünyanın en büyük carillon'u, Portekiz'deki Mafra Sarayı'nda bulunur.^[1]

Orta Çağ'da, sallanan çanlar ilk olarak insanlara kilise hizmetlerini duyurmak, yangın, fırtına, savaş gibi olayları bildirmek için kullanıldı. Bununla birlikte,çanların melodik müzik parçaları çalmak için kullanılması, Benelüks ülkelerinin olduğu bölgede 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. İlk carillon Belçika'nın Flaman Bölgesi'ndeydi.

17.yüzyılda Pieter ve François Hemony kardeşler modern carillon'un evriminde önemli rol oynadılar. 1644'te, Jacob van Eyck'le birlikte, Hollanda'nın Zutphen şehrindeki Wijnhuistoren kulesi için, akort edilmiş ilk carillon'u dökerek, carillon'u tam teşekküllü bir enstrümana dönüştürdüler.

Her çandan tek nota çıktığı için, bir carillon'un ses genişliği sahip olduğu çan sayısına göre belirlenir. Carillon'lar içerdikleri çan sayısına göre farklı isimler alırlar. 23 ve 27 çanlar arasında olan carillon'lara iki oktavlık carillon denir. Bu enstrümanı çalan müzisyenler genellikle özel olarak düzenlenmiş notalar kullanırlar. Bir konser carillon'u ise en az dört oktav (47 çan) ses genişliğine sahiptir. Bu tiplere bazen "standart boyutlu" carillon da denmektedir. New York'taki Riverside Carillon'u, dünyanın akortlu en büyük carillon çanına sahiptir ve Do2 (orta Do'nun iki oktav altı) sesi çıkarır.

Hareket edebilen carillon'lar da bulunmaktadır. Bunlar bir kuleye yerleştirilmez ancak bir yerden bir yere taşınabilir. Hatta bazıları Frank Steijns'in mobil carillon'u gibi iç mekanlarda bile çalınabilir.^[2]

Carillon müziği tipik olarak iki porte üzerine yazılır. Bas nota anahtarıyla yazılmış notalar genellikle ayakla çalınır. Tiz nota anahtarıyla yazılmış notalar ise elle çalınır.

Carillon zillerinin akustik özellikleri nedeniyle, diğer enstrümanlar için yazılan müziklerin carillon için yeniden aranje edilmesi gerekir. Carillon ve diğer enstrümanların kombinasyonu genellikle iyi sonuç vermez. Bunun en önemli sebebi carillon'un diğer birçok konser enstrümanıyla birlikte kullanılamayacak kadar gürültülü olmasıdır.

Carillonneur de denilen carillonist, carillon çalan müzisyenlere denir. Carillonist genellikle çanların altındaki bir kabinde oturur ve küçük parmağı aşağıya gelecek şekilde gevşekçe sıktığı yumruğuyla, piyano tuşları şeklinde sıralanmış tuşlara vurur. Piyanonun tersine, nadiren çok özel bir çalış tekniği olarak kullanılmadığı sürece parmaklarla çalınmaz. Tuşlar doğrudan çan dillerine bağlanan kolları ve telleri etkinleştirdiği için; carillonist piyanoda olduğu gibi, tuşa uyguladığı kuvvet oranında notanın yoğunluğunu değiştirebilir.

Dünyanın ilk uluslararası carillon okulu olan Royal Carillon Okulu "Jef Denyn", kampanoloji çalışmalarının ilk ortaya çıktığı Belçika'nın Mechelen şehrinde bulunmaktadır. Diğer carillon okulları arasında Amersfoort'daki Hollanda Carillon Okulu sayılabilir.

Kuzey Amerika'da, Berkeley ve Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde, Ann Arbor'daki Michigan Üniversitesi'nde, Florida Üniversitesi'nde, Denver Üniversitesi Lamont Müzik Okulu'nda ve Missouri Devlet Üniversitesi'nde carillon eğitimi verilmektedir.

Birleşik Krallık'taki tek carillon okulu 2006 yılında açılan George Cadbury Carillon Okulu'dur.

Danimarka'nın Løgumkloster şehrindeki İskandinav Carillon Okulu 1979 yılında kurulmuştur. Çoğunlukla İskandinavlara hizmet verse de, üniversite seviyesinde, diğer carillon okullarıyla öğrenci değişim programları uygulamaktadır.

ABD'deki bazı üniversiteler ve kolejler, geleneklerinin bir parçası olarak carillon'u yaşatmaktadır. New Jersey'deki Princeton Üniversitesi, New Haven'daki Yale Üniversitesi, Austin'deki Texas Üniversitesi, Massachusetts'deki Smiths Koleji ve Vermont'taki Middlebury Koleji'ndeki carillon'lar halen faaldir.

Johan Adriaenssen

Emilien Allard

Samuel Barber

Ronald Barnes

John Cage

John Courter

George Crumb

Jef Denyn

Emma Lou Diemer

Margriet Ehlen

Edward Elgar

Richard Felciano

Wim Franken

Frans Geysen

Matthias van den Gheyn

Bengt Hambraeus

Hans Kockelmans

Giedrius Kuprevičius

Libby Larsen

Lowell Liebermann

Arne Nordheim

Charlemagne Palestine

Vincent Persichetti

Olesya Rostovskaya

David Sargent

Augusta Read Thomas

Roman Turovsky-Savchuk

Merlijn Twaalfhoven

Mary Jeanne van Appledorn

Charles Wuorinen

Georges-Jacques Aelsters (1770–1849) – Belçika

Ronald Barnes (1927–1997) – ABD

Maria Blom – Belçika

Adèle Colson (1905-1997) – Belçika

Ruth Muzzy Conniston (1892-1952) – ABD

Mary Mesquita Dahlmer (1897–1993) – ABD

Jef Denyn (1862–1941) – Belçika

Jacob van Eyck (1590–1657) – Hollanda

Lyn Fuller – Avustralya

Wim Franken (1922–2012) – Hollanda

Hans Uwe Hielscher (d.1945) – Almanya

Monika Kaźmierczak, Polonya

Ulla Laage (d.1949) – Danimarka

Nora Johnston (1886–1952) – İngiltere

Olesya Rostovskaya – Rusya

Gordon Slater – Kanada

Sally Slade Warner (1932-2009) – ABD

Gladys Watkins (1884–1939) – Yeni Zelanda

Wendell Westcott (1911–2010) – ABD

Julianne Vanden Wyngaard – ABD

Wikimedia Commons'ta Carillon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• World Carillon Federation15 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.