Šytə ro

Šytə ro (Galaktika) — spiralə galaktika de sejəpu, končo cəmə Zəmin ijən Həši sistem vyrəbəvyrə bejdən. Ce Šytə Ro astovinə diski rədius ijən ce Galaktika rədius 16 kiloparseke. Ce Galaktika təmomə goni de sijo materijə ičo hisob kardə bejdə bənə 1—2⋅1012 M⊙. Šytə Roədə ce 100-ku tosə 400 gylə miljard astovə heste, ijən əcəj rušinəti 2⋅1010 L⊙. De čo spiralə galaktikon myǧojisə kardejədə Šytə Ro ve goni ijən ve rušinəti hestyše. Həšijə sistem ce Galaktika mijoniku bə 7,5—8,5 kiloparsek dijəro mandə ijən əcəj gyrdo pəredə de 220 km/s tovi.

Šytə ro — spiralə galaktikaje, končo cəmə Zəmin ijən həmmə Həšijə sistem vyrəbəvyrə bejdən. Bə Šytə ro hežo Galaktikan votejdən — de jolə hərfi^[1][2][3]. Ce astronomijə ǧysm kom de Šytə Ro umute myšǧol bejdə — galaktikə astronomijəj^[4].

Ce Šytə Ro astovinə diski rədius ijən ce Galaktika rədius 16 kiloparseke^[2]. Astovinə halo vinde bejdə tosə 80 kiloparsek ce mijono ijən kurəvijə astovinə gyrdə be sistem - hənijən dijəro, tosə 100 kiloparsek^[5]. Ce Šytə Ro mijono tosə 21 kiloparsek goni heste tosə 2⋅1011 M⊙. Ce Galaktika təmomə goni de sijo materijə ičo hisob kardə bejdə bənə 1—2⋅1012 M⊙^[6].

Həmmə astovon osmonədə komon vinde bejdə de veavžorə caši bə cəmə Galaktika aidin. Cymiku bə kəno kejnə ce šəvi osmoniku gəp žəjdən, Šytə ro pebyrijedən javli de rušinə hyrinə rijə hežo de žəgo nomiən kom həmmə osmoni gətejdə. Ce Šytə Ro rušnə dojdən ce Galaktika diski astovon, vejni cəvonədə čojli vinde bejdənin^[7][8]. Šytə Ro vinde bejdə vej tojkinə šəvi osmonədə — ce šəhəronku dijəro ijən be Ovšum ufuǧədə^[9][10].

Šytə Ro osmonədə sərost nybə forməš heste, əcəj hovuži 15 dərəčəš heste^[11]. Šytə Ro vədə čurbəčurə astovinə hyron hestin, nymunə - Laguna astovinə hyr ijən Rosetta astovinə hyr. Kali vyronədə bənəj Dyždə Ryžol vej tojkin cijedən cumcyko cəjo omə rušnon vədə mijonastovəjnə gardi avon mandən. Ve rušin Šytə Ro bejdə bə Galaktika mijon šə səmtədə^[7].

Mijonastovəjnə ebardə be diskədə bardejdə bə cij ki ce galaktik ekvatori gyrdokəno žəgo səkujə vyrə bejdə — sahə,  kon gətejdə osmoni 20%, končo optikə diapazonədə galaktika bə kəno byə objekton vinde bejdəni. Əmma səkujə vyrədə galaktikon pəjdo karde bejdə, bənə nymunə, kejnə infrasyə ijən radiodiapazonədə dijə kardejdəš^[12][13].

• Zəminiku Šytə Ro vindemon
• 
  Šytə Ro ǧysm Zəmini osmonədə, šikil kəšə byə Časper Milli parkədə
• 
  Ce Šytə Ro panorəmə šikil, «Magi Də»-də kəšə byə

Cumcyko Zəmin ce Šytə Ro dylədəje, cəmə Galaktika dyrystə bentoni vindemon zyne bejdəni, intasi, ce Galaktika soxtemoni barədə məlumoti bynədə, kom bejdə zyne de čurbəčurə cəmon, əcəj bentoni vindemoni bejdə model karde, ijən təxminən zyne ki galaktikon de oxšəš doə parametron bəpe bə Šytə Ro bymandon^[7][14][3].

• Galaklikon bə komon gasbu Šytə Ro oxšedə^[7]
• 
  M 95
• 
  NGC 891, kəməpalcəku edjəse bejdə
• 
  NGC 6744

1. ↑ Qalaktika
2. ↑ ^{2.0 2.1} Milky Way Galaxy
3. ↑ ^{3.0 3.1} Efremov Ю. N. Mleçnıй Putь. — Frяzino: Vek 2, 2006. — 64 s. — (Nauka seqodnя). — ISBN 5-85099-156-5.
4. ↑ Qalaktiçeskaя astronomiя
5. ↑ Combes F., Lequeux J. The Milky Way: Structure, Dynamics, Formation and Evolution. — Les Ulis: EDP Sciences, 2016. — 195 p. — ISBN 978-2-7598-1915-7.
6. ↑ Watkins L. L., van der Marel R. P., Sohn S. T., Evans N. W. Evidence for an Intermediate-mass Milky Way from Gaia DR2 Halo Globular Cluster Motions (anql.) // The Astrophysical Journal. — Bristol: IOP Publishing, 2019. — 1 March (vol. 873). — P. 118. — ISSN 0004-637X
7. ↑ ^{7.0 7.1 7.2 7.3} Waller W. H. The Milky Way: An Insider's Guide. — Princeton: Princeton University Press, 2013. — 316 p. — ISBN 978-0-691-12224-3.
8. ↑ Mleçnıй Putь
9. ↑ Crumey A. Human contrast threshold and astronomical visibility (anql.) // Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. — Oxf.: Wiley-Blackwell, 2014. — 1 August (vol. 442). — P. 2600–2619. — ISSN 0035-8711
10. ↑ Byrd D. Every visible star is within Milky Way/
11. ↑ Marschall L. A. How did scientists determine our location within the Milky Way
12. ↑ Zone of avoidance
13. ↑ Zone Of Avoidance
14. ↑ Surdin V. Q. Qalaktiki. — 2-e, ispravlennoe i dopolnennoe. — M.: Fizmatlit, 2017. — 432 s. — ISBN 978-5-9221-1726-5.