Η δυνατότητα πρόσβασης στα έντυπα και ηλεκτρονικά έγγραφα (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, επιστολές, περιεχόμενο ιστού) από τα άτομα με εντυποαναπηρία, αλλά και από τους μετακινούμενους χρήστες ή τους ηλικιωμένους, βασίζεται στη μετατροπή τους (σε πραγματικό χρόνο) σε ακουστική, κατά κύριο λόγο, ή και απτική μορφή. Ένα έγγραφο, πέραν από το περιεχόμενό του, περιλαμβάνει έναν αριθμό από στοιχεία οπτικής παρουσίασης, όπως: είδος, μέγεθος και χρώμα γραμματοσειράς και τρόπο γραφής (έντονη, πλάγια, υπογραμμισμένη). Παρά τη μεγάλη πρόοδο που επιτεύχθηκε στα συστήματα μετατροπής Κειμένου-σε-Ομιλία, σήμερα αυτά δεν υποστηρίζουν την αποτελεσματική ακουστικοποίηση της σημασιολογίας και των γνωσιακών πτυχών των Στοιχείων Οπτικής Παρουσίασης των Εγγράφων (ΣΟΠΕ). Ουσιαστικά αυτή η επιπλέον πληροφορία «χάνεται» κατά την επεξεργασία του εγγράφου με σκοπό την ακουστική απόδοσή του ή τη μετατροπή του σε απτική μορφή (γραφή Braille). Η παρούσα διατριβή ασχολείται με την ακουστικοποίηση, για τυφλούς και βλέποντες, της μεταπληροφορίας ΣΟΠΕ κατά τη μετατροπή τους σε ομιλία. Η προσέγγιση του προβλήματος χωρίζεται σε δύο στάδια: α) την αυτόματη εξαγωγή των επαγόμενων συναισθημάτων του αναγνώστη από τις εναλλαγές των ΣΟΠΕ και β) την ακουστική απόδοσή τους χρησιμοποιώντας εκφραστική συναισθηματική συνθετική ομιλία.Με σκοπό τη δημιουργία ενός συστήματος αυτόματης εξαγωγής της επαγόμενης συναισθηματικής κατάστασης από τα ΣΟΠΕ και τη κατάλληλη επισημείωση των εγγράφων με αυτή την πληροφορία, προτείνεται μία αρχιτεκτονική για την πολυτροπική παραγωγή, παρουσίαση και πλοήγηση σε πραγματικό χρόνο σε καθολικά προσβάσιμα έγγραφα, ανεξάρτητα φυσικής γλώσσας, περιεχομένου και πολιτισμού. Η υλοποίηση του αντίστοιχου πρωτότυπου συστήματος βασίστηκε στην τεχνολογία XML. Στη συνέχεια, αναπτύσσεται ένα μοντέλο για την ποσοτική περιγραφή του τρόπου ακουστικοποίησης των τυπογραφικών εναλλαγών ΣΟΠΕ μέσω: i) της μαθηματικής περιγραφής των μεταβολών της επαγόμενης συναισθηματικής κατάστασης του αναγνώστη που στηρίζεται στη διαστατική φύση των συναισθημάτων στον χώρο «Ευχαρίστηση», «Διέγερση» και «Επικράτηση», και ii) της αντιστοίχησής τους σε μεταβολές προσωδιακών χαρακτηριστικών της εκφραστικής συνθετικής ομιλίας.Για την αξιολόγηση του προσωδιακού μοντέλου εξετάστηκε, μέσω ψυχοακουστικών πειραμάτων, το κατά πόσο οι ακροατές είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις τυπογραφικές εναλλαγές ΣΟΠΕ με ακουστικό τρόπο. Τα αποτελέσματα ήσαν θετικά ακόμη και για ακροατές χωρίς πρότερη εκπαίδευση. Επίσης, το μοντέλο που αναπτύχθηκε αξιολογήθηκε από βλέποντες και τυφλούς μαθητές δημοτικού σχολείου ότι προάγει την απόδοσή τους κατά τη διδακτική διαδικασία.