| dbo:abstract
|
- Stanisław Czerniecki (Polish pronunciation: [staˈɲiswaf t͡ʂɛrˈɲɛt͡skʲi]; fl. 1645–1698) was a Polish soldier, property manager, chef and writer, best known as the author of Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw (A Collection of Dishes), the first cookbook written originally in the Polish language. He was an ennobled burgher who held the titular offices of royal secretary and podstoli (deputy pantler) of Zhytomyr. During much of his life he served some of the powerful magnate houses of Poland, including the Wielopolski, Zamoyski, Wiśniowiecki and Lubomirski families. It was as head chef at the court of Prince Aleksander Michał Lubomirski that Czerniecki wrote his cookery book. As a designer of spectacular banquets, he has been called "the Polish Vatel" by Karol Estreicher, although Czerniecki did not meet the tragic fate of François Vatel, the head chef at the court of the Grand Condé. (en)
- Stanisław Czerniecki – sekretarz królewski, podstoli żytomierski, autor pierwszej książki kucharskiej po polsku z 1682 r. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny mieszczańskiej. Był kuchmistrzem wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego. W czasie "potopu" i bezpośrednio po nim brał udział w walkach ze Szwedami, Moskwą i Tatarami, za co w 1676 r. został nobilitowany na sejmie koronacyjnym Jana Sobieskiego. W 1670 r. został mianowany sekretarzem królewskim. W 1682 r. wydał "Compendium Ferculorum albo zebranie potraw", pierwszą polską książkę kucharską. W jej trzech rozdziałach zawarł po sto przepisów na potrawy mięsne, rybne i mleczne oraz kilkadziesiąt dodatków. Staropolska kuchnia Czernieckiego to przede wszystkim kuchnia ostra, charakteryzująca się obfitym używaniem egzotycznych przypraw. Do mięs, ryb i drobiu, ale także do potraw mącznych i mlecznych oraz warzyw dodawano ogromnych ilości pieprzu, szafranu, imbiru, gałki i kwiatu muszkatołowego, cynamonu, koriandru, kminku, octu, cukru, cytryn, limonek, piżma, pistacji, rodzynek i innych przypraw. Obficie używano octu, który łączono zwykle ze „słodkością” (cukrem, sokiem, konfiturami, rodzynkami), co nadawało mięsom i rybom smak daleki od pierwotnego. Kuchnia autora Compendium ferculorum charakteryzuje się dużą ilością dań postnych, zwłaszcza rybnych. Surowy post staropolski zabraniał spożywania nie tylko mięsa, ale także tłuszczów zwierzęcych, mleka, jaj, sera itp. Z tego względu dania postne należały do najlepiej rozwiniętych działów kuchni polskiej i najlepiej opracowanych przez Czernieckiego. Z mięs Czerniecki opisywał głównie wołowinę, cielęcinę, drób, dziczyznę i baraninę (skopowinę), niechętnie natomiast sięgał do dań z wieprzowiny, którą uważał za gorszą i niezdrową. Czerniecki krytykował i wykpiwał popularną w ówczesnej Europie kuchnię francuską i z najwyższą niechęcią odnosił się do francuskich kucharzy. Skwapliwie wychwalał natomiast kuchnię "krajów cesarskich", przez co rozumiał głównie Czechy i Węgry. Deklaracje te nie przeszkodziły mu jednak naśladować kuchmistrzów francuskich, z których receptur chętnie w swym dziele korzystał. W Panu Tadeuszu Adam Mickiewicz opisał Compendium ferculorum, choć dla lepszego brzmienia albo przez pomyłkę użył tytułu Kucharza doskonałego (pierwsze wydanie w 1783 r.) Szczegóły tekstu „Pana Tadeusza”, nota Mickiewicza w Objaśnieniach poety, a zwłaszcza sam opisy potraw jednoznacznie wskazują jednak, że wieszcz miał na myśli książkę Czernieckiego. W 1697 Czerniecki wydał jeszcze książeczkę zatytułowaną Dwór, wspaniałość, powaga i rządy Jaśnie Oświeconego Książęcia JM Państwa Rzymskiego [...] Stanisława hrabi na Wiśniczu i Jarosławiu Lubomirskiego, w której opisał organizację i życie dworu wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Publikacja ta zawierała także inne dziełko Czernieckiego zatytułowane Opisanie aktu weselnego, który w Łańcucie roku 1661 18 Septembris Jaśnie Oświecony Jerzy Sebastian Lubomirski [...] sprawował córce swojej [...] Konstancji. (pl)
|
| rdfs:comment
|
- Stanisław Czerniecki (Polish pronunciation: [staˈɲiswaf t͡ʂɛrˈɲɛt͡skʲi]; fl. 1645–1698) was a Polish soldier, property manager, chef and writer, best known as the author of Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw (A Collection of Dishes), the first cookbook written originally in the Polish language. He was an ennobled burgher who held the titular offices of royal secretary and podstoli (deputy pantler) of Zhytomyr. During much of his life he served some of the powerful magnate houses of Poland, including the Wielopolski, Zamoyski, Wiśniowiecki and Lubomirski families. It was as head chef at the court of Prince Aleksander Michał Lubomirski that Czerniecki wrote his cookery book. As a designer of spectacular banquets, he has been called "the Polish Vatel" by Karol Estreicher, although Cz (en)
- Stanisław Czerniecki – sekretarz królewski, podstoli żytomierski, autor pierwszej książki kucharskiej po polsku z 1682 r. Pochodził najprawdopodobniej z rodziny mieszczańskiej. Był kuchmistrzem wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego. Kuchnia autora Compendium ferculorum charakteryzuje się dużą ilością dań postnych, zwłaszcza rybnych. Surowy post staropolski zabraniał spożywania nie tylko mięsa, ale także tłuszczów zwierzęcych, mleka, jaj, sera itp. Z tego względu dania postne należały do najlepiej rozwiniętych działów kuchni polskiej i najlepiej opracowanych przez Czernieckiego. (pl)
|