| dbo:abstract
|
- Der Kreis Bomst bestand in unterschiedlichen Abgrenzungen von 1793 bis 1807 in der Provinz Südpreußen, von 1815 bis 1920 in der Provinz Posen und von 1920 bis 1938 in der Grenzmark Posen-Westpreußen des Staates Preußen. (de)
- The district of Bomst was a Prussian district which existed from 1793 to 1807 in the province of South Prussia and from 1815 to 1938 successively in the Grand Duchy of Posen, the Province of Posen and the Frontier March of Posen-West Prussia. The district capital was Wollstein. (en)
- Powiat Bomst (niem. Kreis Bomst, Landkreis Bomst; pol. powiat babimojski, dawniej także powiat babimostski) – dawny powiat istniejący w latach 1815-1938, należący kolejno do Królestwa Prus, Republiki Weimarskiej (1919-1933) i III Rzeszy (1933-1938). Siedzibą powiatu do 1919 było miasto Wolsztyn (niem. Wollstein). Obszar dawnego powiatu leży na pograniczu dzisiejszych polskich województw lubuskiego i wielkopolskiego. Teren dawnego powiatu od 1319 przez 20 lat należał po części do Marchii Brandenburskiej i do Księstwa głogowskiego, a następnie przez 450 lat do Królestwa Polskiego. Po II rozbiorze Polski w latach 1793-1807 należał do pruskiej prowincji Prusy Południowe, a po pokoju w Tylży od 1807 do Księstwa Warszawskiego. Po zmianach terytorialnych po kongresie wiedeńskim w 1818 w państwie pruskim nastąpiła reorganizacja struktury powiatowej, w ramach której 1 stycznia 1818 powołano powiat Bomst ze stolicą w mieście Wolsztyn (Wollstein). W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego powiat Bomst leżał na zachodniej granicy jego rejencji poznańskiej, granicząc z prowincjami Śląsk i Brandenburgia. Głównym zatrudnieniem ludności powiatu było rolnictwo i chów bydła. Według danych z 1837 powiat liczył 42,7 tys. mieszkańców, w tym 10,7 tys. zamieszkiwało miasta, a 32 tys. – wsie. Pod względem wyznaniowym najliczniejsi byli katolicy (21,2 tys., niemal wyłącznie Polacy), następnie protestanci (19,6 tys., niemal wyłącznie Niemcy) oraz żydzi (1,9 tys.). W powiecie działało 13 parafii katolickich, 7 protestanckich oraz 4 synagogi (w Wolsztynie, Babimoście, Kargowej i Rakoniewicach). Powiat dzielił się na 6 okręgów policyjnych:
* wolsztyński
* jaromirski
* kargowski
* tuchowski
* rakoniewicki
* kaszczorski W całym powiecie było 20 majątków, 166 wsi i osad oraz siedem miast: Wolsztyn, Babimost, Kargowa, Rakoniewice, Kębłów, Kopanica oraz Rostarzewo. Działały 3 konne stacje pocztowe i jedna listowa. Na terenie powiatu leżało 29 jezior oraz 12 lasów. Do głównych dróg należały: Grodzisk-Wolsztyn-Kargowa-Krosno, Wolsztyn-Babimost-Celichów oraz Wschowa-Kopanica-Babimost-Zbąszyń. Do ważniejszych rzek należały Obra, Obrzyca, Dojca i Zgniła Obra (obecnie zwana Gniłą Obrą). Około 1880 powiat dzielił się na pięć obszarów wójtowskich: Unruhstadt (kargowski), Rakwitz (rakoniewicki), Wollstein (wolsztyński), Kuźnica Zbąska i Fürsteneich (zaborowski). W 1887 powiat obejmował 253 miejscowości, w tym siedem gmin miejskich: Wollstein (Wolsztyn), Bomst (Babimost), Unruhstadt (Kargowa), Kopnitz (Kopanica), Kiebel (Kębłowo), Rostarzewo i Rakwitz (Rakoniewice) oraz 34 obszary dworskie. Po podziale pruskiej prowincji Poznań na mocy traktatu wersalskiego w 1919 powiat Bomst został podzielony między Niemcy i odrodzoną Polskę. Do Polski przyłączono wschodnią część (714 km²) z Wolsztynem, którą nazwano powiatem babimojskim z siedzibą w Wolsztynie. 12 grudnia 1920 powiat babimojski przemianowano na powiat wolsztyński. Część niemiecka (286 km²) z Babimostem (Bomst) zachowała dotychczasową nazwę Kreis Bomst. Od 27 lutego 1919 szczątkowy powiat nie miał już samodzielnych organów administracji, lecz był zarządzany przez władze powiatu Züllichau-Schwiebus rejencji frankfurckiej prowincji Brandenburgia z siedzibą w Sulechowie (Züllichau). 20 listopada 1919 powiat podporządkowano tymczasowym władzom rejencyjnym (Regierungsstelle für den Verwaltungsbezirk Grenzmark Westpreußen-Posen) w Pile (Schneidemühl), a w 1922 roku włączono w skład Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej (rejencja pilska). Powiat stanowił wąski i długi pas terenu ciągnący się wzdłuż granicy polskiej od okolic Zbąszynka (Neu Bentschen) wzdłuż polskiej Kopanicy i Moch aż do enklawy powiatu Fraustadt Śmieszkowo (Lache) na północ od Sławy. 1 października 1938 w ramach likwidacji Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej powiat został zniesiony. Większą część z miejscowościami Bomst (Babimost), Unruhstadt (Kargowa) i Neu Kramzig (Nowe Kramsko) przyłączono do powiatu Züllichau-Schwiebus rejencji frankfurckiej prowincji Brandenburgia. Mniejszą część z miejscowościami Bruchdorf (Bagno), Fließwiese (Droniki), Friedendorf (Spokojna), Krzyż, Ostweide (Łupice), Ostlinde (Ciosaniec), Pfalzdorf (Kaliska), Ruden (Rudno), Schönforst (Szreniawa) i Schwenten (Świętno) włączono do powiatu Grünberg in Schlesien (zielonogórskiego) rejencji legnickiej prowincji Dolny Śląsk. (pl)
|