| dbo:abstract
|
- الدولة المهدية (1303 - 1317 هـ / 1885 - 1899 م) هي دولة أسسها الزعيم السوداني محمد أحمد المهدي. لقب نفسه بالمهدي خليفة رسول الله، ثم جعل لنفسه أربعة خلفاء، هم: عبد الله التعايشي، وعلي ود حلو، والسنوسي الليبي والخليفة شريف، ولكن السنوسي لم يستجب لدعوة المهدي. في ظل الثورة المهدية (1881-1898) اضطر الكثير من الأقباط اعتناق الإسلام قسراً حيث لم يكن لديهم حل سوى اعتناق الإسلام أو الهجرة أو الموت. بعد وفاة المهدي واجه خلفاؤه صراعات حادة وحروبًا فيما بينهم، أدت إلى اضعاف الدولة في مواجهة التدخلات الخارجية. سقطت الدولة المهدية نهائيًا إثر الغزو الإنجليزي المصري عام 1899 م. وانتهى بذلك حكم المهدية، ودخلت البلاد عهد الاستعمار الإنجليزي المصري. (ar)
- La Mahdiyya fou un moviment polític i religiós iniciat el 1881 al Sudan que pretenia reformar l'islam i expulsar als otomans-egipcis. Per extensió és el nom donat a l'estat creat pels mahdistes al Sudan de 1883 a 1898. (ca)
- El Estado mahdista, también conocido como Sudán mahdista o la Mahdiya sudanesa, fue un movimiento religioso y político iniciado en 1881 por Muhammad Ahmad bin Abdullah (más tarde llamado Muhammad al-Mahdi) contra el Jedivato de Egipto, que había gobernado Sudán desde 1821. Después de cuatro años de lucha, los rebeldes mahdistas derrocaron la administración otomana-egipcia y establecieron su propio gobierno "islámico y nacional", con capital en Omdurmán. Por lo tanto, desde 1885 el gobierno mahdista mantuvo la soberanía y el control sobre los territorios sudaneses hasta que fue eliminado por las fuerzas anglo-egipcias en 1898. Muhammad Ahmad bin Abdullah enroló al pueblo sudanés en lo que él llamó una yihad contra la administración con sede en Jartum, que estaba dominada por turcos y egipcios. Al inicio, el gobernador de Jartum no le dio importancia a la revolución del Mahdi; este último derrotó dos expediciones enviadas para capturarlo en el curso de un año. El poder del Mahdi se incrementó y su llamamiento se difundió a lo largo del Sudán, con sus seguidores siendo conocidos como los . Durante el mismo período, estalló la en Egipto y los británicos ocuparon el país en 1882. Gran Bretaña nombró a Charles Gordon como Gobernador general de Sudán. Después de varios meses de su llegada a Jartum y varias batallas con los rebeldes mahdistas, estos últimos capturaron Jartum y Gordon fue muerto en su palacio. El Mahdi no vivió mucho después de esta victoria y su sucesor, Abdallahi ibn Muhammad, consolidó el nuevo estado con sistemas administrativos y judiciales basados en la ley islámica. La economía del Sudán fue destruida durante la guerra mahdista, con la guerra y la hambruna reduciendo la población a la mitad. Los británicos reconquistaron el Sudán en 1898, después gobernándolo en teoría como un condominio con Egipto, pero en la práctica como una colonia. (es)
- Mahditar Sudan Sudanen 1885 eta 1899 bitartean iraun zuen onarpenik gabeko estatua izan zen. 1869an Suezko kanalaren irekierak Britainia Handiaren merkatuak India eta Ekialde Urruna maizago ukitzea ekarri zuen. Ubide hau babesteko Britainiak paper garrantzitsua jokatu zuen Egiptoko barne-arazoetan. 1873an Britainiar gobernuak Egiptoko ekonomiaz arduratzeko batzorde bat eratu zuen frantziarrekin. Komisio honek Isma'il Pasha kedivearen dimisioa lortu eta bere ordez politikoki maneiagarriagoa zen Tawfiq Pasha jarri zuen. 1877an Isma'ilen etorrerarekin batera Charles George Gordonek Sudango Gobernadore Orokorraren postua utzi zuen, 1880an. Bere ondorengoak ez zuen Kairoko berririk jasotzen eta, beraz, ez zuen lortu Gordonek garatzen zituen politikei jarraikortasuna ematen. Esklaboen salerosketak handitu ziren, baina ez esklabo-merkatariek nahi zuten erritmoan. Sudango armadak ez zuen dirurik jasotzen eta soldaduek hiriak sakeatzen hasi ziren. Zerga-biltzaileek euren kasa handitu zituzten tasa hauek. Egoera korapilotsu honetan, , fakir edo gizon santu batek, bere magnetismo pertsonala zein erlijio gaiak nahasten zituenak, Turkiarrak kanporatu eta Islamaren jatorrira itzultzeko diskurtsoak egin zituen. Barkuak egiten zituen gizon baten semea, Muhammad Ahmad, bere dizipulu bilakatu zen. Jendeak gizon santutzat zuen, Mahdi gisa. Mahdi honek jihad edo gerra-santua deitu zuen eta Khartumen erlijio fanatikotzat hartu zuten. Horrela Mahditar Gerra izenekoa hasi zen. Hala ere berehala bere aldarri erlijiosoak zerga-biltzaileen aurka biratu ziren. Atxilotua izateko beldurrez Kordofanera joan zen eta bertan jarraitzaile ugari lortu zituen, batez ere . Eskualde horretan errefuxiatua zegoela lider erlijioso ezberdinei idatzi zien eta Egiptoren aldekoa zen ezik beste guztiena lortu zuen. Ansar armadaren laguntza ere jaso zuen. 1882an Ansar armadak arku, gezi eta ezpatekin 7.000 britainiarrek agindutako egiptoarren armada garaitu zuen, Al Ubayyidetik gertu eta euren su-armak kendu zizkieten. Mahdiak bere garaipenaren ondoren Al Ubayyid setiatu zuen, eta gosearen gosez lau hilabete geroago entregatu ziren. Ansarrak, 30.000 gizonekin, 8.000 gizoneko taldea garaitu zuten . Mahdiak orduan Darfur konkistatu zuen eta gatibu hartu zuten, kedivearen menpe zegoen austriar bat. Gizon hau geroago Egiptok jarri zuen gobernatzaile. Ansarren gain altxatu ziren ekialdean eta Egiptorekin komunikazioak eten zituzten. Honek Khartum, Kassala, Sennar eta janaria eta armak iristea moztu zuen. Britainia Handiak ezin zuen aurre egin ekonomikoki eta, beraz, egiptoarrei Sudanen errendizioa aurkeztea eskatu zieten. Khartumera iritsi ondoren 1884ko otsailean Gordonek argi ikusi zuen ezin zuela errejimendua mantendu. Horren ondorioz Egiptorik indar gehiago eskatu zizkion Khartum babesteko. Gordonek ere eskatu zuen , antzina zuen etsai bat, baina oso militar ona zena, agintari berria izatea, horrela Mahdi baten ordez Sudanen agintari militar bat egon zitekeen. Londresi ez zitzaion plana ona iruditu. Egoera txarrago bilakatu zenez Gordonek argudiatu zuen Sudan beharrezkoa zela Egiptoren segurtasunerako eta Ansarrek irabaziko balute altxamenduak egongo zirela nonahi. Mahditar erregimenak Islamiar legedia inposatu zuen. Sudango agintari berriek baimendu zuten hainbat libururen erretzea. Mahdiyah gobernua bilakatu zen Sudango lehenengo gobernu nazionalista. Mahdiak ez zuen uste gobernu erlijiosoa zenik, baizik eta mundu guztiak bete beharreko zerbait. Mahdiak Islamaren bost zutabeak aldatu zituen. Deklarazio berria ere sartu zuen shahadan "Muhammad Ahmad Jainkoaren Mahdia da, eta Bere Profetaren ordezkaria". Pobreei eman beharreko dirua, zakat, zergen ordez aldatu zen. Bere esanetan Jainkoaren esandako bisioak ziren hauek. Kopto eta kristauek jazarpen bortitza jasan zuten. Sei hilabete beranduago Mahdia tifusak jota hil zen. Gobernu berria osatzeko ardura bere ordezkarien esku erori zen. Hiru kalifa zituen bere agindupean eta euren arteko etsaitasunak 1891 arte jarraitu zuen, arabiarren eskuetan lider bakarra izatea lortu zuenean. 1892an Herbert Kitchener egiptoar armadako komandante bilakatu zen eta Sudango birkonkista abiatzeko lanak hasi zituen. Britainiarrek uste zuten Sudan okupatzea beharrezkoa zela, batez ere nazioarteko gertakariei erantzunez. 1890ko hamarkadaren inguruan, Britainiar, frantziar eta belgikar lurren aldarriek Niloko iturburuen inguruan zeuden talkan. Britainiarrek uste zuten beste botere kolonialek Sudango ezegonkortasuna erabiliko zutela berau eskuratu eta anexionatzeko. Horretaz gain Nilo ibaia ondo kontrolatu nahi zuten buruan zuen Asuango urtegiaren urak ziurtatzeko. 1895an britainiarrek baimena eman zioten Kitchenerri Sudan konkistatzeko kanpaina hasteko. Britainiak gizonak eta armak eman zituen, Egiptok espedizioa finantziatu zuen bitartean. Anglo-Egiptoar Niloko Espedizio Indarrak 25.800 gizon zituen, horietako 8.600 britainiarrak. Beste guztiak Egiptoren tropak ziren, horietako batzuk Hego Sudanen bildutako batailoiak. Ibaiko flotilla batek indarrak lagundu zituen, baita artilleria lana egin ere. Britainiarren tropak Wadi Halfan ezarri ziren eta inguruko perimetroa ondo zaindu zuten. 1896ko martxoan kanpaina hasi zen. Irailean Kitchenerrek hartu zuen. Britainiarrek trena eraiki zuten Wadi Halfatik . Hainbat hiri hartu ondoren Omdurmanera iritsi ziren. 1898ko irailaren 2an Kalifak 52.000 gizoneko armada lortu zuen anglo-egiptoarrei aurre egiteko, baina Omdurmaneko lautadan hil zituzten. 5 ordutan 11.000 mahditar hil ziren, anglo-egiptoarrek 48 hildako izan zituzten bitartean. Kalifa Kordofanen hil zen 1899ko azaroan. Hainbat eremu ondoren erori ziren. Denbora guzti honetan populazioa erdira jaitsi zen, gose, gaixotasun edo gerren ondorioz. (eu)
- The Mahdist State, also known as Mahdist Sudan or the Sudanese Mahdiyya, was a state based on a religious and political movement launched in 1881 by Muhammad Ahmad bin Abdullah (later Muhammad al-Mahdi) against the Khedivate of Egypt, which had ruled the Sudan since 1821. After four years of struggle, the Mahdist rebels overthrew the Ottoman-Egyptian administration and established their own "Islamic and national" government with its capital in Omdurman. Thus, from 1885 the Mahdist government maintained sovereignty and control over the Sudanese territories until its existence was terminated by the Anglo-Egyptian forces in 1898. Mohammed Ahmed al-Mahdi enlisted the people of Sudan in what he declared a jihad against the administration that was based in Khartoum, which was dominated by Egyptians and Turks. The Khartoum government initially dismissed the Mahdi's revolution; he defeated two expeditions sent to capture him in the course of a year. The Mahdi's power increased, and his call spread throughout the Sudan, with his movement becoming known as the Ansar. During the same period, the 'Urabi revolution broke out in Egypt, with the British occupying the country in 1882. Britain appointed Charles Gordon as General-Governor of Sudan. Months after his arrival in Khartoum and after several battles with the Mahdi rebels, Mahdist forces captured Khartoum, and Gordon was killed in his palace. The Mahdi did not live long after this victory, and his successor Abdallahi ibn Muhammad consolidated the new state, with administrative and judiciary systems based on their interpretation of Islamic law. Sudan's economy was destroyed during the Mahdist War and famine, war and disease reduced the population by half. Muhammad Ahmad al-Mahdi declared all people who did not accept him as the awaited Mahdi to be infidels (kafir), ordered their killing and took their women and property. The British reconquered the Sudan in 1898, ruling it after that in theory as a condominium with Egypt but in practice as a colony. However, remnants of the Mahdist State held out in Darfur until 1909. (en)
- Le Soudan mahdiste ou État mahdiste ou Mahdiyah (en arabe الدولة المهدية) est un régime politique qui dirigea le Soudan de 1885 à 1899. La zone qu'il contrôlait correspond à peu près au Soudan actuel. Sa chute, qui termine la guerre des mahdistes, entraîne la création du Soudan anglo-égyptien. Les mahdistes sont parfois considérés comme les premiers nationalistes soudanais. (fr)
- Negara Mahdi adalah sebuah negara yang tak diakui yang berusaha melepaskan diri dari Mesir. Peristiwa di Sudan pada abad ke-19 tak dapat dipahami tanpa melihat posisi Britania di Mesir. Pada tahun 1869, Terusan Suez dibuka dan segera menjadi jalur ekonomi Britania ke India dan Timur Jauh. Untuk melindungi jalur air ini, Britania mencoba memainkan lebih banyak peran dalam urusan-urusan dalam negeri Mesir. Pada tahun 1873, pemerintah Britania mendukung program di mana komisi utang Inggris-Prancis mengambil alih tanggung jawab atas urusan keuangan Mesir. Komisi ini pada akhirnya memaksa khedive mundur agar anaknya Tawfiq (1877–1892) yang lebih diterima oleh Britania dapat naik ke kekuasaan. Setelah Ismail turun pada tahun 1877, Charles George Gordon mundur dari jabatannya sebagai gubernur jenderal Sudan pada tahun 1880. Penerusnya tidak mendapat arahan dari Kairo dan merasa takut akan kekacauan politik di Mesir. Akibatnya, mereka gagal melanjutkan kebijakan-kebijakan Gordon. Angkatan bersenjata Sudan tidak memiliki cukup sumber daya, dan tentara-tentara pengangguran dari satuan-satuan yang dibubarkan membuat kekacauan di kota-kota. Sementara itu, pemungut pajak menaikkan pajak secara sembarangan. Dalam keadaan yang kacau ini, Muhammad Ahmad ibn as Sayyid Abd Allah, seorang fakir atau orang suci, memulai pergerakan yang ingin mengusir orang Turki dan memurnikan ajaran Islam. Ia melancarkan perang suci dan berhasil merebut Khartoum dari Mesir. Setelah kemenangan itu, Muhammad Ahmad menguasai banyak wilayah yang kini menjadi bagian dari Sudan, dan dari situ ia mendirikan sebuah negara Islam yang disebut Mahdiyah. Negara ini menerapkan syariat Islam secara keras, dan dikenal akan penindasannya terhadap orang-orang Kristen, termasuk Kristen Koptik. (in)
- Sudão Madista ou Estado Madista (em árabe: الدولة المهدية, transl.: Estado Mahdia) foi um estado não reconhecido que tentou sem sucesso derrubar o governo egípcio no Sudão, entre 1885 à 1899. Estado fundado por Maomé Amade, que conquistou o Sudão. Os Madistas, por vezes, são considerados como os primeiros nacionalistas sudaneses. Em 1881, Maomé Amade liderou uma revolta contra os egípcios, destinada a reformar o Islã e a expulsar todos os estrangeiros do Sudão. Após massacrar uma guarnição militar, o Mádi e seus seguidores lançaram-se à reconquista do país. Os britânicos ocuparam o Egito, em 1882, e invadiram o Sudão. Em 1885, os rebeldes apoderaram-se de Cartum, onde Gordon foi assassinado. Conseguiram dominar todo o Sudão e fundaram uma teocracia. O caos econômico e social invadiu o Sudão. Os Madistas resistiram às forças anglo-egípcias até 1898, quando o sucessor de Mádi foi derrotado por Kitchener na Batalha de Ondurmã. (pt)
|
| rdfs:comment
|
- La Mahdiyya fou un moviment polític i religiós iniciat el 1881 al Sudan que pretenia reformar l'islam i expulsar als otomans-egipcis. Per extensió és el nom donat a l'estat creat pels mahdistes al Sudan de 1883 a 1898. (ca)
- Le Soudan mahdiste ou État mahdiste ou Mahdiyah (en arabe الدولة المهدية) est un régime politique qui dirigea le Soudan de 1885 à 1899. La zone qu'il contrôlait correspond à peu près au Soudan actuel. Sa chute, qui termine la guerre des mahdistes, entraîne la création du Soudan anglo-égyptien. Les mahdistes sont parfois considérés comme les premiers nationalistes soudanais. (fr)
- الدولة المهدية (1303 - 1317 هـ / 1885 - 1899 م) هي دولة أسسها الزعيم السوداني محمد أحمد المهدي. لقب نفسه بالمهدي خليفة رسول الله، ثم جعل لنفسه أربعة خلفاء، هم: عبد الله التعايشي، وعلي ود حلو، والسنوسي الليبي والخليفة شريف، ولكن السنوسي لم يستجب لدعوة المهدي. (ar)
- El Estado mahdista, también conocido como Sudán mahdista o la Mahdiya sudanesa, fue un movimiento religioso y político iniciado en 1881 por Muhammad Ahmad bin Abdullah (más tarde llamado Muhammad al-Mahdi) contra el Jedivato de Egipto, que había gobernado Sudán desde 1821. Después de cuatro años de lucha, los rebeldes mahdistas derrocaron la administración otomana-egipcia y establecieron su propio gobierno "islámico y nacional", con capital en Omdurmán. Por lo tanto, desde 1885 el gobierno mahdista mantuvo la soberanía y el control sobre los territorios sudaneses hasta que fue eliminado por las fuerzas anglo-egipcias en 1898. (es)
- Mahditar Sudan Sudanen 1885 eta 1899 bitartean iraun zuen onarpenik gabeko estatua izan zen. 1869an Suezko kanalaren irekierak Britainia Handiaren merkatuak India eta Ekialde Urruna maizago ukitzea ekarri zuen. Ubide hau babesteko Britainiak paper garrantzitsua jokatu zuen Egiptoko barne-arazoetan. 1873an Britainiar gobernuak Egiptoko ekonomiaz arduratzeko batzorde bat eratu zuen frantziarrekin. Komisio honek Isma'il Pasha kedivearen dimisioa lortu eta bere ordez politikoki maneiagarriagoa zen Tawfiq Pasha jarri zuen. Kopto eta kristauek jazarpen bortitza jasan zuten. (eu)
- The Mahdist State, also known as Mahdist Sudan or the Sudanese Mahdiyya, was a state based on a religious and political movement launched in 1881 by Muhammad Ahmad bin Abdullah (later Muhammad al-Mahdi) against the Khedivate of Egypt, which had ruled the Sudan since 1821. After four years of struggle, the Mahdist rebels overthrew the Ottoman-Egyptian administration and established their own "Islamic and national" government with its capital in Omdurman. Thus, from 1885 the Mahdist government maintained sovereignty and control over the Sudanese territories until its existence was terminated by the Anglo-Egyptian forces in 1898. (en)
- Negara Mahdi adalah sebuah negara yang tak diakui yang berusaha melepaskan diri dari Mesir. Peristiwa di Sudan pada abad ke-19 tak dapat dipahami tanpa melihat posisi Britania di Mesir. Pada tahun 1869, Terusan Suez dibuka dan segera menjadi jalur ekonomi Britania ke India dan Timur Jauh. Untuk melindungi jalur air ini, Britania mencoba memainkan lebih banyak peran dalam urusan-urusan dalam negeri Mesir. Pada tahun 1873, pemerintah Britania mendukung program di mana komisi utang Inggris-Prancis mengambil alih tanggung jawab atas urusan keuangan Mesir. Komisi ini pada akhirnya memaksa khedive mundur agar anaknya Tawfiq (1877–1892) yang lebih diterima oleh Britania dapat naik ke kekuasaan. (in)
- Sudão Madista ou Estado Madista (em árabe: الدولة المهدية, transl.: Estado Mahdia) foi um estado não reconhecido que tentou sem sucesso derrubar o governo egípcio no Sudão, entre 1885 à 1899. Estado fundado por Maomé Amade, que conquistou o Sudão. Os Madistas, por vezes, são considerados como os primeiros nacionalistas sudaneses. Em 1881, Maomé Amade liderou uma revolta contra os egípcios, destinada a reformar o Islã e a expulsar todos os estrangeiros do Sudão. Após massacrar uma guarnição militar, o Mádi e seus seguidores lançaram-se à reconquista do país. (pt)
|
