Gjirokastra

Gjirokastra është e vendosur në faqen e Malit të Gjerë,në shpatet verilindore të tij dhe në krahun e majtë të luginës së lumit Drino. Rrëza dhe faqja e malit ku ndodhet është pothuajse e zhveshur, pa bimësi. Duke qenë e tillë, në dimër kur rreshjet s'kanë të sosur,nëpër pjerrësi lëshohen përrenj të rrëmbyer me ujëra të shumta. Ato vijnë deri në qytet. Vetë qyteti ka shumë përrenj dhe çdo lagje ndahet nga njëra-tjetra me një të tillë.Gjirokastra ka qenë dhe vazhdon të mbetet një nga qendrat kryesore të pjesës jugore të Shqipërisë. Ajo ka pasur lidhje jugore me Janinën, me bregdetin shqiptar, Vlorën,dhe pellgun e Delvinës. Nëpërmjet grykës së Këlcyrës lidhet me qendra të tjera të Shqipërisë jugore. Është e lidhur gjithashtu me Kurveleshin e Sipërm dhe të Poshtëm, Lunxhërinë, Dropullin e Poshtëm, Pogonin, Zagorinë etj. Mali i Gjerë në rrëzë të së cilit është vendosur Gjirokastra, e ndan qytetin nga bregdeti.

Nga veriu qyteti Gjirokastër kufizohet me fshatin Mashkullorë, nga jugu me Lazaratin, nga lindja me lumin Drino dhe me fshatrat e Lunxhërisë dhe nga perëndimi me Malin e Gjerë. Për shkak të rritjes së shpejtë urbane të Gjirokastrës, pas rënies së komunizmit, ka toponime të reja. Gjirokastër ka këto lagje: Cfakë, Dunavat i I-rë, Dunavat i II-të, Hazmurat, Manalat i I-rë, Manalat i II-të, Meçite, Palorto, Pazar i Vjetër, Pllakë, Teqe, Varosh, Zinxhire.^[1]

Toponimet të qytetit Gjirokastër:(Lista e vëndemrave të mbledhura nga Fatos Mero Rrapaj para 1992)^[2]

• Ara e Çane – arë.
• Ara e Lengajve - ara në mal, në L.
• Arat e Tajos - ara, në P.
• Baçe e Babashe Mulla Latos – baçë.
• Baçet e Budanje - baça, në L.
• Baçet e Nazifate - baça, në J.
• Baçet e Selfate – baça.
• Baçet e Xhagojve – baça.
• Bajamet e Ajshesë - kodër me bajame, në P.
• Bajamet e Roqanje - kodër me bajame, në P.
• Balt e Bardhë - vend ku dheu është i bardhë, në L. Tregojnë se “kur vete dielli në mbasdite te Balt e Bardhë, venin burrat për të tretat në ksodh”.
• Balt e Kuqe - vend në mal ku dheu është i kuq, në P.
• Biriabolli - vend pyll mbi Malin e Gjerë ku qytetarët prisnin dru për zjarr, në P.
• Bishti i Urës Vogël - urë e gurtë.
• Blinje - vend ku kanë qenë dy blij shekullorë të pleksur njëri me tjetrin, në P.
• Bliri - pjesë e Malit të Gjerë, në P.
• Bliri i Dengate - në Dunavatin e II-të, në P. Thuhet nga tradita se nën hijen e këtij hidhnin valle zërat. Po të prisje në të rrezikoheshe.
• Bregu i Baba Manes - breg.
• Bregu i Baba Zenelit - breg.
• Bregu i Budanje - breg.
• Bregu i Devollate - vendi ku janë varrosur Çerçiz e Bajo Topulli.
• Bregu i Hashanje - i fisit Hasho.
• Bregu i Martinit - breg i veshur me cfakë.
• Bregu i Morrave - emër i një kodre pranë Valaresë. Edhe në perëndim të qytetit të Janinës kemi “Bregun e Morrave”, në L.
• Bregu i Teqesë - bregu ku është dhe Teqeja, në V.
• Bregu i Xhanganje – breg.
• Brinja e Resanje - buzë në Dunavatin e II-të, ku ndahet vendi me Kucullën.
• Bufane/ja - përrua që dikur strehoheshin bufa, në JP.
• Bufametë - sterrë ku buron ujë, në përroin e Dunavatit e Manalatit; vend ku strehoheshin bufat.
• Burimat e Këmbave Zogjve - burime pas Malit të Gjerë, në P.
• Burim i Bufanesë - burim që shërben edhe sot, në JP.
• Burim i Errësirës - burim në një sterrë 15 m. e thellë, në P.
• Burim i Gjorkanës - burim, në P.
• Burim i Laraskave - burim, në P.
• Burimi i Math - burim në një shkëmb përroi në Shiaj, në P.
• Burim i Mëmës - burim, në P.
• Burimi në Puset - burim, në P.
• Burimi i Shkallës Qarrit - burim në të cilin i pati ngecur koka bariut Dalan Lekëloti, në P.
• Burim i Vogël në Shiaj.
• Çerçemet e Islam Çamit - caraca, në P.
• Dardhë/a - arë, ku dikur aty ka qenë një dardhë, në P.
• Diqani i Koshallvaxhiut - dyqan i Shaban Gegës.
• Drasa e Driavenës - vend shkëmbor që ndahet nga një përrua me Lirishten, në P.
• Driavenë/a - vend i thatë me shkoza e shkurre, në J.
• Dullgë/a - breg në mbarim të kalasë nga P. Atje dilnin hoxhët dhe i luteshin Zotit kur vdiste një mysliman. Aty binte dhe daullja në muajin e ramazanit.
• Dulbeja e Shehanjve - sot është kthyer në banesë, në P.
• Dulgë/a - kodër mbi kalanë e Gjirokastrës, në VP. Në fshatin Varfanj të Çamërisë kemi Malin e Dulgës.
• Dushk/u - pyll me dushk në kufi me fshatin Lazarat, në J.
• Errësirat – përrua i vogël, në P.
• Folet e Pullumbave - fole në shkëmb, në P.
• Furra e Angonate - furrë e fisit Angoni, në lagjen Teqe.
• Furra e Bicit - furrë në Dunavatin e II-të.
• Furra e Cfakës - furrë e lagjes Cfakë, në L.
• Furra e Esat Drrasës - furrë, në pazar.
• Furra e Hashorvate - furrë e fisit Hashorva në Varosh.
• Furra e Karagjozate - furrë e fisit Karagjozi në Iagjen Dunavat I-rë.
• Furra e Kashaut - furrë në pazar.
• Furra e Kolës - furrë në lagjen Meçite.
• Furra e Manalatit - furrë në lagjen Manalat i II-të.
• Furra e Palortosë —fushë në sheshin Zeman.
• Furra e Pllakës - furrë në lagjen Pllakë.
• Furra e Putanje - furrë e vjetër, e fisit Puto.
• Furra e Sheshit Kokonës – furrë, në Palorto.
• Furra e Xhulit - furrë në pazar.
• Fusha e Aroplanit – fushë aroplanash, në L.
• Fusha e Buallicave - fushë, në L. Dikur aty janë mbajtur buallica (përtej urës së lumit Drino).
• Fush’ e Bulos – në L.
• Fush’ e Hasan Avdiut - përtej Drinosit, në L.
• Fush’ e Kallos - copë fushë nën fshatin Erind.
• Fusha e Valaresë - fushë, kullotë, në VL.
• Gështënjat e Meto Bejkos.
• Gështënjat e Tuqit - në P.
• Glëm i Muqishtës - kodër, në JL.
• Goric e Islamanje - gorricë e vjetër, në P.
• Granicë/a - baç e një farë Kapoje, në P.
• Grehot/i - shesh ku ndodhen kazermat ushtarake të ndërtuara nga ushtria italiane në V. Aty në shtator të vitit 1943 u vra në luftë me italianë komandanti i përgjithshëm i forcave të Balli Kombëtar, heroi Hysni Lepenica.
• Grika e Grehotit - vend grykë, në V.
• Grop’ e Angonate - vend gropë në lagjen Teqe.
• Grop’ e Gëlqeres - kodër e vogël para shkollës së Dunavatit.
• Gufa e Memetit - vend ku strehohej populli gjat luftës italo-greke, në JP.
• Gufa e Pullumbave - shpellë, në P.
• Gufat e Kuqe - guva, në P.
• Gur i Math - shkëmb i madh, në P.
• Gur i Vogël - shkëmb i vogël, në P.
• Gurra e Shamanje - në V.
• Gjorkanë/a - dy pllaja mali nën te një zallishtë, matanë maIin nga Biriavolli, në P.
• Han i Hadërenje - ish han i fisit të Hadëre.
• Han i Kashaut - ish han i fisit të Kashaut.
• Han i Kurveleshit.
• Han i Selim Çenes.
• Han i Stavros.
• Han i Valaresë - hani ku u bë masakra e kardhiqotëve nga Ali Pashë Tepelena, në VL.
• Hanret në Puze - gërmadhë hani të vjetër, në P.
• Hieja - vend që nuk e zë dielli në mëngjez, në P.
• Huqumeti - në qendër.
• Kafene e Adem Beut.
• Kafene e Bame Shtrigut (Touzi).
• Kafene e Karagjozate - në qendër.
• Kafene e Kashaut - në P.
• Kafene e Kuçukut.
• Kafene e Pazarit të Gjësë së Gjallë.
• Kafene e Policisë - ka qenë në Sheshin e Çerçizit.
• Kafene e Prefekturës.
• Kafe “Shpresa” - afër qendërs.
• Kalaja e Gjirokastrës - në qendër.
• Kalaja e Shëntriadhës - gërmadhë, në L.
• Kallo.
• Karanxha/i.
• Këmbat e Zogje - këmba mali nga ana perëndimore e Mali te Gjerë, në P.
• Kokojkë/a - shkëmbinj të çarë të lartë, në P.
• Kopështi i Duros (karagjozat).
• Kovaçët - dyqane kovaçësh në rrugën e kalasë.
• Kroi i Blirit - krua që ka shterë.
• Kroi i Dunavatit.
• Kroi Manalatit.
• Kroi i Meçites.
• Kroi i Pazarit të Gjesë së Gjallë.
• Kroi i Sopotit - krua që ka shterë, në JP.
• Kroi i Teqesë - krua në lagjen Teqe.
• Kucullë/a.
• Kureto/ua – pllajë, në P.
• Laraskat - vend që mban ujë, në P.
• Lerë/a - lerë bagëtish, në P.
• Lëm i Baires Zeranje - lëm i gurtë, në P.
• Lirishte/ia - faqe e Malit të Gjerë, në P.
• Lisi i Islamenje - lis në Dunavatin e II-të.
• Lisi i Teqesë Shelerëve - lis pranë teqesë.
• Lum i Drino/sit – lumë, në L.
• Llonxhë/a.
• Mal i Gjerë - mali i Gjirokastrës, në P.
• Mali i Makërxhinës - mal që lidhet me Sopotin.
• Mal i Sopotit - mal, në JP.
• Mbishkëmb/i - shkëmb i vendosur mbi një tjetër, në P.
• Mejdan/i - shesh në lagjen Cfakë.
• Mëmë/a - burim kryesor uji, në P.
• Memola/ja - faqe mali, në P.
• Monumenti i Çerçizit - shtatorja e Çerçiz Topullit, në sheshin me të njëjtin emër në qendër.
• Mulliri i Alihenje - mulli drithërash.
• Mulliri i Gurgajt - mulli nën ish prefekturën.
• Pasha Kaur (Varrosh i Vjetër) - sot mëhalla e Pllakës ku banojnë myslimanë e të krishterë shqiptarë.
• Pazari i Bulmetit - nën kala, nga V. i kësaj.
• Pazari i Gjalpit - në L.
• Pazari i Teqesë - pazar i cili bëhej në baçën e teqesë, në P.
• Pellgu i Karagjozate - vendi që zënë shtëpitë e fisit të karagjozatëve.
• Përroi i Çenganje - përrua, në P.
• Përroi i Çullos - përrua që ndan Lirishtet me Qafën e Spitharit, në P.
• Përroi i Dunavatit - përrua i lagjes Dunavat.
• Përroi i Ficos - përrua në lagjen Palorto.
• Përroi i Gogos - përrua, në P.
• Përroi i Myrtes.
• Përroi i Ngushtë - përrua, në JP.
• Përroi i Sullos - përrua afër stadiumit.
• Përroi i Shamanje - përrua që mban emrin e këtij fisi.
• Përroi i Shallos - përrua i madh, në P.
• Përroi i Shemos - përrua ku ka qenë strehuar Shemo Hajduti.

• Përroi i Varroshit - përrua në lagjën Varrosh.
• Përroi i Vidhave - përrua, në P.
• Pirjel/i - pllajë mali, në P.
• Pllak e Furrës në Manalat.
• Posta e Vjetër - e cila lidhet me Hanin e Selim Çanes.
• Prefektura - ish ndërtesa e prefekturës së Gjirokastrës, djegur nga shovinistët grekë në vitet 1940, për të zhdukur dokumentat e pronësive shqiptare në Dropull etj. Ajo ka qenë në një kodër rreth 100 m. në të djathtë kur ngjite në Qafën e Pazarit.
• Puzi i Beut - pus nën teqenë e Baba Zenelit.
• Puzi i Kafenesë Karagjozate.
• Puzi i Llonxhës - pus në afërsi të “Kafe Shpresës”.
• Puzi në mal - në P.
• Puzi i Urës Cfakës - pus i gurtë në lagjen Cfakë.
• Puzi i Zerzebilit - pus te ura e lashtë.
• Qaf' e Pazarit – më të djathtë të kësaj qafe ka qenë ndërtesa e bukur e prefekturës e cila u dogj nga grekët.
• Qaf’ e Qarrit - qafë mali, në JP.
• Qaf’ e Spitharit - vend ku kanë ngrehur stane në Lirishte, në P.
• Qafa te Urat e Mëdha - ndërmjet dy urave Dunavat i I-rë e Dunavat i II-të.
• Qersa e Reshatit.
• Qisha e Kotopaperit.
• Qisha e Palortosë - kishë në lagjen e Palortosë, e cila jep meshë shqip për shqiptaret e krishterë.
• Qivuret në Sheshet e Zinxhirëve - Thuhet se aty në kohë natë dilnin të vdekurit me zinxhirë që i tërhiqnin zvarrë.
• Rrap i Gegate - rrap i madh që i takon fisit Gega, në Dunavatin e II-të.
• Sokaku i Lulës.
• Sokaku i të Marrëve.
• Sopoti - mal, në JP.
• Spithar i Gjirokastrës - spithar, në P.
• Spithari mbi Shkallë të Qarrit - spithar, në P.
• Spithari në Shinaj - në P.
• Sterr’ e Mulla Latos - sterrë, në P.
• Sterrë e Tasim Kores - sterrë, në P.
• Sheshet e Gjirokastrës - grykë malesh me një shesh ndërmjet, në P.
• Shesh i Bajraktarit.
• Shesh i Çerçizit - shesh në qendër ku ndodhet shtatorja e Çerçiz Topullit.
• Shesh i Zemanit - (çetemel) në Palorto.
• Shesh i Zinxhirëve - shesh mbi Teqenë e Baba Selimit, në J.
• Shëllë/ri - shullë, në P.
• Shëllëri Gufave - shullë ku ndodhen guva, në P.
• Shianjt - përrua, në P.
• Shkalla e Qarit (Qarrit) - shkallë shkëmbore, në P.
• Shkall’ e Rmës - shkallë (udhë në shkëmb), në P.
• Shkëmb i Topullarëve - shkëmb, në Dunavatin e I-rë.
• Shkëmbi i Çeribashajve-fillimi i urres se akuaduktit qe lidhej ujesjellsi i kalase
• Shkolla “Drita” – shkollë në Palorto me të njëjtin emër.
• Shkolla e Dunavatit - shkollë e Iagjes Dunavat.
• Shkolla e Meçites – shkollë.
• Shkolla e Manalatit – shkollë.
• Shkolla e Varoshit - shkollë në lagjen Varosh.
• Shpellat e Dengate - shpella, në P.
• Shpell’e Madhe - shpellë në mbarim të kalasë.
• Shpell’e Vogël - shpellë në Dunavat.
• Shpellat e Dunavatit – shpella.
• Shtegu i Dhive të Përroi i Ngushtë – udhë shkëmbore ku kalojnë dhitë, në P.
• Shtëpia e Fane Roshit.
• Shtëpia e Gjulzidanit.
• Shtegu Përroit Çullos – shteg përroi me të njëjtin emër, në P.
• Shtrung’ e Gjorkanës - shtrung e vjetër, në P.
• Teqeja e Baba Hasanit.
• Teqeja e Baba Manes.
• Teqeja e Baba Zenelit.
• Teqeja e Rami Shehut - në Dunavat.
• Teqeja e Shelerëve - në qendër.
• Teqeja e Zallit - teqe në J. (Teqeja e Baba Selimit, nga Elbasani).
• Udh’e Gjorkanës - në P.
• Udh’ e Mademeve - në P.
• Udh’ e Përjelit - në P.
• Udh’ e Varoshit.
• Udh’ e Xhungës – udhë, në P.
• Ujët e Blirit - ujë që vjen nga Mal i Gjerë, në P.
• Ullijt e Selfate - ullinj, në P.
• Ulliri i Avni Labovitit - ulli, në P.
• Ulliri i Çuços.
• Ura e Ali Pashës - ujësjellësi me ura me harqe ndërtuar nga All Pashë Tepelena, në P.
• Ura e Angonate - urë e vjetër me dy harqe (me dy këmbë).
• Ura e Çenganje - urë përroi me një hark, në P.
• Ura e Kordhocës – urë, në L. e cila ka edhe një legjendë të bukur të botuar në librin “Këngë Popullore të Labërisë”.
• Ura e Lekës - urë me hark në Pellgun e Karagjozate.
• Ura e Lumit - urë që kalon lumin Drino, në L.
• Ura e Naipate.
• Ura e Viroit - në V.
• Ura e Zerzebilit - urë e vjetër nën kala.
• Urat e Mëdha - urat e ujësjellësit ndërtuar nga Ali Pashë Tepelena.
• Vajurat - shesh midis malesh, në P.
• Vakëfi Baba Arshiut.
• Valareja - fushë nën fshatin Erind.
• Varret e Dunavatit - varre në një breg të madh, në P.
• Varret e Loloçajve - varre të fisit Loloçi, në P.
• Varret e Tabakëve - varre të prishur, te fabrika e lëkurëve.
• Varret e Bejkate - varre, në P.
• Vasilikua/oi – fushë.
• Vathi /i Teqesë Baba Manes.
• Vëra e Ariut - shpellë në mal ku dikur ka pasur arinj, në P.
• Vidhet - sot një vidh i madh i vetëm, në P.
• Virua/oi - virua, në V.
• Vreshta - vend ku dikur ka pasur vreshta, në P.
• Vreshtat e Dunavatit - baça që dikur kanë qenë vreshta.
• Vreshtat e Manalatit - sot baçe me pemë.
• Xhamia e Dunavatit - sot gërmadha, në P.
• Xhamia e Dunavatit II-të.
• Xhamia e Meçites.
• Xhamia e Pazarit.
• Xhamia e Pllakës.
• Xhamia e Ramo Shehut.
• Xhamia e Sfakës (ose e Baba Arshiut).
• Xhami e Shehanjve - në P.
• Xhamia te Baçeja e Teqesë.
• Xhevahir/i - shesh në Dunavat.
• Xhoxhoviti - grumbull gurësh, në P.
• Xhunga/t - kodër, në P.
• Zalli i Përroit Çullos.

Toponimet e tjera janë:

• Kroi i Bozgos- ish krua në lagjen Manalat II
• Bregu i Sinoimeratëve – breg.
• Sheshi i Camit - shesh në lagjen Manalat II

Emrat e familjeve më poshtë janë ato që ishin të pranishëm para rënies së komunizmit. Pas 1992, familjet të tjera nga rajonet e afërta u zhvendosen në Gjirokastër.

Familjet në qytetin Gjirokastër:

 

Lista e familjeve të mbledhura nga Fatos Mero Rrapaj: Aliko, Angoni, Avdullai, Babameto, Baboçi, Bakiri, Bashari, Bazo, Bejko, Bendo, Beqiri, Bezhani, Bështika (edhe Bishtika), Bineri, Boca, Babaramo, Budo, Ceka, Ciu, Çabej, Çabeliu, Çano, Çanole, Çami, Çeçi, Çeribashi, Çeno, Çiço, Çipi, Çoçoli, Çuçi, Devolli, Didiu, Dilo, Dobi, Dudushi, Duzgo, Dhrami, Fico, Fino, Gagani, Galanxhi, Ganaj, Gega, Godella, Gorica, Grapshi, Gurga, Guri, Gjoksi, Hadëri, Hajro, Harbuli, Harxhi, Hasani, Hasho, Hashorva, Hido, Hoxha, Ibrahimi, Idrizi, Jupi, Kaçi, Kadare, Kaftani, Kalo, Kallfa, Kallajxhiu, Kamberi, Karagjozi, Kekezi, Karaulli, Kareco, Kasoruho, Kashau, Kavo, Kalo, Koçiu, Kokalari, Kokobobo, Kokona, Kopeci, Kore, Kroi, Kuçuku, Kulumbi, Kurti, Laboviti, Lelo, Lengo, Lito, Loloçi, Lulo, Makri, Malile, Manga, Masha/nj, Mezini, Miçaj, Miziri (Myzyri), Muhaqi, Musta, Naipi, Neçaj, Nishani, Omari, Papapano, Paparisto, Paparizo, Peshkëpia, Pleshti, Puteçi, Puto, Ceribashi, Qorri, Reso, Roqi, Selfo, Sinani, Sinoimeri, Skënderi, Skënduli, Skufi, Spahiu, Suloti, Shahu, Shameti, Shapllo, Shehu, Sherifi, Sheshi, Shtino, Shtrigu, Tauri, Tola, Topore, Topulli, Toska, Toto, Tuqi, Tushi, Vehbiu, Xhaferi, Xhango, Xhaxhiu, Xhepi, Xhuli, Xhiku, Zani, Zeko, Zere, Zverku, Zhorda, etj.^[3] Familjet e tjera janë: Baco, Bakalli, Berberi, Bilushi, Binozi, Cico, Duli, Harilla, Kotoni, Mero, Njocko, Selimi, Sotiri, etj.

Prejardhja e emrit të Gjirokastrës ka një shpjegim mitik dhe dy të tjerë me natyrë më historike. Sipas legjendës, gjatë rrethimit përfundimtar të qytetit nga turqit, Princesha Argjiro, motra e zotit të qytetit u hodh nga muret e kalasë bashkë me djalin e saj për të mos rënë e gjallë në duart e armikut. Që këtu rrodhi edhe emri “kalaja e Argjirosë”. (Por kjo duket e pamundur mbasi emri i qytetit përmendet që në kohën e Bizantit, pra para pushtimit osman). Sipas një shpjegimi tjetër më pak poetik, qyteti e ka marrë emrin sipas fjalës greke argjend, Argyrókastron^[4], që lidhet me ngjyrën e përhime të mureve, rrugëve dhe çative prej guri, të cilat vezullojnë si argjend kur lagen nga shiu. Një shpjegim tjetër lidhet me emrin e një fisi vendas që jetonte pranë Gjirokastrës: Argjirët. Për herë të parë emri i Gjirokastrës përmendet në shekullin XIII. Fillimet e qytetit te Gjirokastres sipas Studiusit Apollon Bace mendohet të jene në Shek XIII pas renies se Hadrianopolit^[5]. Kështjella e Gjirokastrës mendohet të jete filluar nga Prijësi Shqiptar Gjin Bue Shpata, i cili i dha dhe emrin qytetit, Gjinokastër. Nuk mund te anashkalohet lidhja e emertimit "Argjir" me fjalen "argjënd". Emri "argjend" qe ne greqisht perkthehet "argjir",perbehet nga "ar"+"gjë",ose "ar"+"gjënde"".Por edhe emri "argjir",ose "argjër" perbehet nga "ar"+"gjër". Jo me heret se 40-50 vite me pare,para se te vendosej standarti shqip,treva e Permetit perdorte "gjë-gjëri", ne mashkullore,ne vend te "gjë-gjëja"te femerores standarte. Kurse fjala "ar"eshte fjale e hershme shqipe qe mund te lidhet dhe me latinishten,por edhe me sllavishten.(ar-arno ne sllavisht thuhet "mirë". KASTRO E pranuar pa shpjegim etimologjik si fjale greke. Shqipja e shpjegon:"K'asht"la-qi asht la-qi asht lart" eshte nje fjale shqipe per kështjellen. Atehere "Argjënd-Kshtjella"-eshte vetem nje fjale fare e thjeshte shqipe.

E vendosur në Shqipërinë jugore, Gjirokastra qëndron në shpatet e pjerrëta të luginës së lumit Drino, në një pozicion mbisundues mbi një peizazh të pasur me histori, kufijtë e të cilit përvijohen nga maja malesh të larta. Ky është “qyteti i një mijë shkallëve” që përfshin qindra shtëpi-kullë të tipit osman me çatitë dalluese të gurta, ballkonet e drunjta dhe muret e gurta herë-herë të zbardhura me gëlqere. E mbisunduar nga ana e vet prej kalasë madhështore që ngrihet mbi një kodër të thiktë, Gjirokastra është një qytet magjik me një të shkuar të trazuar. Nga bastion i feudalizmit në xhevahir osman më pas në qendër e rëndësishme e pushtuesve fashistë italianë, qyteti ka njohur shumë sundimtarë dhe ka frymëzuar shumë poetë, shkrimtarë dhe artistë^[6]. Qyteti me popullsi 40 000 banorë, është qendra ekonomike e administrative e rrethit me të njëjtin emër^[7].

Ndërsa është pa dyshim me prejardhje osmane, arkitektura e ndërtesave historike në Gjirokastër, si dhe vetë qyteti i vjetër, është produkt i shumë përbërësve. Relievi i thyer ka lënë vulën në përcaktimin e vendosjes dhe mënyrën e shtrirjes së qytetit, që u krijua dhe u rrit nëpër kurrizet e kodrave, nën hijen e kalasë. Nga ana tjetër, afërsia e burimeve, prej ku sigurohej guri i nevojshëm për muret dhe për çatitë, mundësoi pamjen e veçantë që ka qyteti.

Gjirokastra ishte një qendër e rëndësishme administrative e shekullit XIX, e populluar nga pronarë tokash që u kishte xhepi të ndërtonin shtëpi-kulla madhështore të fortifikuara. Qyteti ka mbi 500 ndërtesa historike. Veçoritë e jetës së kohës në Shqipëri lanë gjithashtu gjurmë në arkitekturën e tyre: nevojiteshin strukturat mbrojtëse, sepse shqiptarët herë pas here luftonin kundër njeri tjetrit; për më tepër ata rebeloheshin kundra Portës së Lartë në Stamboll. Duhej një vend i sigurt edhe për bagëtinë në dimër; duhej dhe vendi për të rezervuar ujin për gjatë muajve të thatë të verës. Katet përdhese të kullave ishin edhe struktura mbrojtëse edhe magazina të shtëpisë. Ndërsa katet e sipërme shprehnin mikpritjen gjirokastrite, kulturën dhe mënyrën e jetesës së tyre; por, përmes interierëve të pasur, edhe rangun e pasurinë e të zotëve të shtëpisë. Herë-herë kjo e fundit duket sikur tejkalon dukshëm edhe vetë funksionin mbrojtës të shtëpisë^[8]. Per tu nenvizuar eshte per qendren historike te Gjirokastres edhe prezenca e ndertimeve te stilit italian , te ndertuar ne fillim shekulin e kaluar. Objektet e stilit italian perfaqesojne elementet e pare europian te zhvillimit ne qytet : Hotelet Royal dhe Savoia , Banka Nacionale d'Albania dhe Banka di Napoli , Kompleksi tregetar Zigai , Vila Kokalari dhe Papavangjeli, Gjimnazi, etj.

Shiko edhe këtë: Vitet komuniste në Gjirokastër

Qyteti i sotëm i Gjirokastrës përfshin Qytetin e Vjetër, me kalanë (bërthama e parë e vendbanimit) dhe lagjet e tipit osman, ndërtuar mbi kreshta, që vijnë duke u larguar nga kalaja deri në tabanin e luginës, ku ndodhen ndërtimet bashkëkohore dhe kompleksi universitar. Lagjet tradicionale shtrihen në formë rrezesh rreth kalasë me emrat: Cfakë, Dunavat, Manalat, Palorto, Varosh, Meçite, Hazmurat, Pazari i Vjetër. Historia e hershme e qytetit është relativisht e panjohur. Për shkak të afërsisë me qendrat klasike dhe helenistike: Jerma (Antigonea) dhe qyteti romak Adrianopolis pranë fshatit Sofratikë, është menduar shpesh që vendbanimi më i hershëm në Gjirokastër është kalaja mesjetare. Por mbi këtë tezë janë hedhur dyshime pasi zbulimet brenda në kala kanë nxjerrë në dritë qeramikë në 4 faza të ndryshme banimi përpara periudhës osmane: në shekujt V - II p.e.s., shekujt V - VII e.j., shekujt IX-X dhe shekujt XII - XIII. Më e hershmja nga këto faza solli gjurmë të një muri të konsiderueshëm ndërtuar me blloqe, gjë që bën të mendosh që ka pasur një fortifikim të rëndësishëm të periudhës para romake në këtë anë të luginës së lumit Drino (para vitit 168 p.e.s).

Për herë të parë burimet historike e përmendin qytetin me 1336, kur kronisti bizantin Johan Kantakuzeni shkruan për Argyrókastron. Nën Despotatin e Epirit, qyteti dhe rrethinat ishin nën sundimin e familjes feudale Zenebishi. Ndërsa Perandoria Osmane zgjerohej në Europë në fundin e shekullit të XIV, Gjirokastra ra nën ndikimin e sulltanëve dhe sundimtarët e saj u bënë vasalë të tij. Një nga Zenebishët përmendet se udhëhoqi një grup burrash nën komandën e Sulltan Bejazidit I (1389-1402), kur ky u mund nga Timurlengu i mongolëve në betejën e Ankarasë, më 1402. Më 1419 qyteti ra nën sundimin e plotë të Turqisë, ndërkohë që sipas regjistrave te taksave më 1431-32, ai kishte 163 shtëpi.

Kalaja ka pasur gjithnjë para së gjithash funksion ushtarak. Megjithëse kishte banesa brenda mureve, ato ishin të paracaktuara për garnizonin dhe dinjitarët e rëndësishëm. Ndërkohë gjatë Mesjetës, qyteti u zhvillua jashtë mureve të saj. Zbulime për banime të hershme në qytet nuk ka, megjithëse, në një rezidencë episkopale që ndodhej nën përkujtimoren e dikurshme, sot të zhdukur të Enver Hoxhës, është gjendur një kapitel i gdhendur bukur i shekullit të XIII. Në shekujt XVI dhe XVII qyteti, si qendër kryesore e Sanxhakut të Shqipërisë (Sanxhak quheshin njësitë kryesore administrative turke në periudhën e hershme të Perandorisë Osmane) qyteti lulëzoi dhe, si rezultat, lagjet e tij u zgjeruan me 434 shtëpi më 1583, që shënon pothuaj dyfishim brenda një shekulli. Kjo ndodhi në radhë të parë për shkak të një lëvizje të përgjithshme të popullsisë nga fshati në qytet. Rritja vazhdoi edhe kur qendra rajonale administrative kaloi në Delvinë, në kohën e Sulltan Sulejmanit të Shkëlqyerit (1520-1566). Në nëntor të vitit 1670, udhëtari turk, Evlia Çelebiu, pas një udhëtimi nëpër Kosovë në dhjetor të vitit 1660, dhe një udhëtimi në Shqipërinë e Veriut dhe në Malin e Zi në shkurt të vitit 1662, filloi udhëtimin e tij të tretë dhe më të gjatë në trevat shqiptare. Kësaj radhe ai hyri në Shqipëri nga jugu. Pas një qëndrimi të shkurtër në Delvinë, Zhulat dhe Kardhiq, ai erdhi në qytetin e Gjirokastrës, turqisht Ergiri, ku u habit shumë nga zakonet e gjirokastritëve.^[9] Dhe e përshkruajti kështu:

“...Qyteti i hapur është vendosur mbi 8 kodra dhe luginat nga të gjitha anët e kalasë, me shtëpi shumëkatëshe, me çati prej guri dhe të rrethuara nga kopshte dhe hardhi. Secila nga këto shtëpi të ndërtuara mirë ka një kullë. Muret rrethuese të oborreve janë të ndërtuara me një lloj graniti të bardhë, punuar nga mjeshtra gurgdhendës, sikur të ishin tulla Ankaraje prej balte. Mure të tilla kanë si të pasurit ashtu edhe të varfrit. Gurë të prerë në formë katrore nuk gjenden veçse në qytetet e Tirit dhe Manisës në Anadoll... Mënyra e ndërtimit të mureve të jashtme të shtëpive nuk ka shoqe në botë. Ato janë të gjitha 20 inç të larta, të bëra me blloqe guri ranor të kuq, thjesht të vendosura gur mbi gur, pa baltë, gëlqere apo llaç për t’i lidhur. Muret dhe shtëpitë janë qindravjeçare që nga koha e të pafeve. Qyteti ka një klimë shumë të mirë dhe për këtë arsye, banorët kanë fizik të shëndetshëm... Gjirokastritët mbajnë zi për të afërmit e vdekur për 40-50 apo edhe 80 vjet... për këtë arsye unë e quajta Gjirokastrën “qyteti i vajtimit”. Është çudi e madhe se si vajtojcat profesioniste vajtojnë me kaq ndjenjë...” ^[10]

Gjirokastra mbeti një qendër administrative si seli e kadiut (gjykatës) dhe shumë banesa e xhami që mbijetuan deri në ditët tona datojnë në këtë periudhë. Popullsia e qytetit duket të ketë mbetur e njëjtë në shekujt XVIII dhe XIX.

 

Më 1811, qyteti ra në duart e Ali Pashë Tepelenës. Ai u kujdes që të kryheshin punime të reja fortifikuese në kala, si dhe të ndërtohej një ujësjellës 12 km i gjatë, që merrte ujë në malin e Sopotit. Ujësjellësi prej guri u vizatua nga piktori i famshëm britanik Eduard Lear, i cili udhëtoi mjaft nëpër këtë krahinë. Ujësjellësi u shemb më 1932, por mbi lagjen “Dunavat” ka mbetur ende një hark i tij, që njihet me emrin “Ura e Ali Pashës”. Pasi Ali Pasha u vra nga forcat e Portës së Lartë (kështu quhej oborri i sulltanit në Stamboll), qyteti vazhdoi të funksiononte si qendër administrative, qendër tregtimi e bagëtive, leshit, shajakut, prodhimeve blegtorale, të mëndafshit dhe qëndistarisë. Në viteve 1860-të, udhëtari Henry Fanshawe Tozer vërejti se Gjirokastër ishte "i banuar nga shqiptarët, dhe grekët të cilët" [...] "gjendeshin atje" ishin "konsideruar si të huaj. Gratë" Gjirokastrit "vishnin një vello të bardhë apo peshqir, lidhur anembanë kokës dhe e varur poshtë [nga] prapa.^[11] Më 1880 Kuvendi i Gjirokastrës mbështeti aktivisht kauzën e vetëvendosjes dhe rezistencës ndaj sundimit otoman. Më 1908, u hap shkolla e parë shqipe në qytet me emrin “Iliria” dhe më pas u krijuan një sërë shoqatash e klubesh patriotike. Në fillimet e shekullit XX Gjirokastra u bë një çështje e rëndësishme, ndërkohë që përcaktoheshin kufijtë e Shqipërisë së sotme. Për një periudhë që pasoi shpalljen e Pavarësisë Kombëtare më 28 nëntor 1912, ajo ishte pjesë e “Republikës Autonome të Epirit” nën gjeneralin Zografos, i cili kërkonte bashkim me Greqinë, por, pas Luftës I Botërore, fuqitë e Antantës (Britania, Franca dhe Rusia) e bindën Greqinë që të tërhiqte pretendimet e saj nga kjo hapësirë me shumicë shqiptare dhe me 17 dhjetor 1913 ne Firence u nenshkrua Protokolli i Firences, qe percaktoi kufijte jugor e juglindor te shtetit shqiptar. Kufiri i tanishëm u ratifikua më 1921. Me shpalljen e Panvaresise Gjirokastra dhe gjirokastritet filluan te shikojne nga europa dhe vendi europian me i afert dhe terheqes eshte Italia ku tregetaret fillojne te frekuentojne tregjet e saj dhe te rinjte universitetet. Ne kete periudhe te rendesishme historike fale bashkepunimeve me Italine ne Gjirokaster do te kemi zhvillimet ose elementet e pare europiane ; do te jete shoqeria SESA qe ne vitin 1932 do te sjelli per here te pare driten elektrike ne Gjirokaster , ne kete periudhe fillojne te lindin Bankat e para si Banca Nazionale d'Albania e Banco di Napoli, ndertohen hotelet e para Hotel Royal dhe Hotel Savoia si dhe fillon te funksionoje Aeroporti me fluturime ditore per ne Tirane dhe qytete te tjera. Shoqeria SATA do te lidhe me linja ditore autobuzi Gjirokastren me Tiranen , ndersa nga porti i Sarandes cdo dite do te kemi tragete me portet italiane. Ne kete periudhe fillojne te ndertohen edhe objektet e nje stili te ri arkitektonik dhe ne Gjirokaster ato jane te shumta: bankat, Zigai, villat Kokalari, Papavangjeli, Liceu etj. Gjatë mbretërimit të mbretit Zog (1928-1939) Gjirokastra u bë një nga qendrat më të rëndësishme kulturore dhe ekonomike të vendit. Në këtë periudhë u ndërtua edhe burgu i madh në Kala (në pjesën veriore), ky burg mbajti të burgosurit politik në kohën e komunizmit dhe sot i është bashkangjitur pjesës muzeale te kalasë. Gjatë pushtimit fashist që pasoi, qyteti ishte qendër e rezistencës kundër forcave italiane dhe më pas atyre naziste. Krahinat rrotull Gjirokastrës u "çliruan" më 1944.

Vitet e komunizmit shënuan përpjekje për një industrializim në shkallë të gjerë, por edhe përpjekje të mëdha për të mbrojtur trashëgiminë kulturore unikale të qytetit. Rënia e komunizmit në fund të vitit 1990, e gjeti ekonominë e Gjirokastrës tashmë në rënie të shpejtë. Për të mbajtur punësim të plotë të popullsisë, komunistët kishin mbingarkuar me forcë pune përtej nevojave komplekset industriale të vjetruara dhe jo efiçente. Kështu që rënia e sistemit komunizmit, shkaktoi humbjen katastrofike të mijëra vendeve të punës. Me mijëra vetë emigruan ose u drejtuan në Tiranë në kërkim të punës. Trazirat që pasuan rënien e komunizmit shënuan edhe grabitje në Muzeun Kombëtar të Armëve. Statuja e madhe e Enver Hoxhës u rrëzua, duke ia lënë vendin parkimit të një bar restoranti. Sapo nisi të dalë ngadalë nga kaosi fillestar pas rënies së komunizmit, Gjirokastra ra më 1997 në një kaos të ri pas rënies së skemave mashtruese piramidale, ku mijëra familje humbën kursimet e tyre. Një pjesë e konsiderueshme e Pazarit u dogj ose u dëmtua gjatë kësaj kohe kur qyteti lëngonte në një gjendje rrethimi dhe njerëzit luftonin për mbijetesë në një mjedis të dhunshëm dhe në mungesë të ligjit. Kriza shkaktoi një tjetër emigracion masiv dhe braktisje të ndërtesave historike, që nisën të prishen dhe të rrëzohen. Ditët e Qytetit-muze dukeshin të largëta, në një kohë kur shteti ishte i pazoti të kryente detyrën e vet ligjore për të financuar mirëmbajtjen dhe ruajtjen e ndërtesave historike të Gjirokastrës^[12].

Kalaja është e ndërtuar mbi shkëmb, dhe rreth tij ka pasur pemë të shumta, të cilat ndalonin erozionin dhe rrëshkitjet e tokës. Muret lindore te kalasë kane çarjet me te thella dhe qe kërkojnë ndërhyrje te menjëhershme. Pa ketë ndërhyrje kjo pasuri e trashëgimisë Shqiptare rrezikon te humbasë. Gjirokastra është shpallur qytet-muze në vitin 1963 dhe në vitin 2005 është shpallur pasuri botërore nga UNESKO.

Në Gjirokastër janë aktive të gjitha forcat politike PD, PS, PBDNJ, LSI etj. Deputetët e Gjirokastres në Parlamentin Shqiptar nder vite kane qene z. Genc Ruli (PD) , z. Spiro Ksera (PD), z.Vangjel Tavo (LSI) , znj. Arta Dade (PS) dhe z. Et'hem Ruka (PS). z. Erjon Veliaj (PS), z. Arben Ahmetaj (PS) etj.

Prefekte e Qarkut Gjirokastër është Znj. Zamira Rami.

Kryetari i Qarkut të Gjirokastrës është Z.Sulo Muçobega, përfaqësues i PS.

Kryetarja e Bashkise eshte Znj. Zamira Rami.

Gjirokastra është një nga qendrat më të rëndësishme ekonomike në Jugun e Shqipërisë. Pika e Doganore e Kakavies, është pika kufitare me fluksin më të madh udhëtarësh dhe mallrash për në Greqi. Gjirokastra perveç te qenit qendër Administrative e rajonit, këtu kane prezencën e tyre kompanitë me te njohura prodhuese dhe tregtare te vendit si: Glina, Fresh Compani, Elka, Uji i Ftohte Tepelene, Harri Lena Grup, Ferruni, SAM 0-13 Baby Clothes etj. përben edhe qendrën me te madhe bankare ne jug te Shqipërisë ku kane selinë e tyre : Banka e Shqipërisë, Banka Kombetare Tregtare, Raiffaisen Bank, Intesa SanPaolo Bank, Alpha Bank, Tirana Bank, NBG Bank, Emporiki Bank, UNION BANK, Banka Popullore.

Aktivitet kryesore ekonomike ne rajonin e Gjirokastres jane Tregetia, Industria e amballazhimit te ujit dhe pijeve freskuese si Glina, Uji i Ftohete Tepelene, Uji Trebeshina, Uji Cajupi, Fresh Compani etj. Fabrikat e perpunimit te qumeshtit dhe prodhimit te djathrave dhe nenprodukteve te qumeshtit si Gjirofarma dhe Libohova. Industria e tregetimit dhe perpunimit te Drurit. Industria e prodhimit te Inerteve dhe Ndertimit. Repartet e shumta te prodhimit te veshjeve dhe kepuceve per tregjet e huaja. Industria e nxjerjes dhe perpunimit te gurit per ndertim dhe atij dekorativ.

Baza e ekonomisë është bujqësia, por në rajon po rritet dhe industria e përpunimit të ushqimit, duke shfrytëzuar mundësinë që jep prodhimi i frutave, perimeve dhe nënprodukteve blegtorale. Qyteti ka universitet dhe është qendër administrative rajonale. Turizmi po tregon se është një nga shpresat më të mëdha për zhvillimin ekonomik të qytetit, duke u bazuar në trashëgiminë unikale kulturore, historike dhe arkitekturore^[13].

 

Ne Vitin 1961 shteti shqiptar e shpall "qytet muze".Ne Gjirokastër mund te vizitoni Muzeun Kombëtar te Armeve, Muzeun Etnografik e një sere banesash karakteristike si Zekatet, Skendulatet, Babametot, Angonatet, Dulajt etj. Gjirokastra është qyteti i festivale folklorike kombëtare prej vitit 1968. Në kështjellë mblidhen çdo katër vjet grupe shqiptare popullore nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Italia dhe treva ku flitet shqip. Qyteti i Gjirokastrës ka protokolle binjakëzimi me Bashkine e Potencës (Itali) si dhe me qytetin e Grottammarës (Itali). Fale këtij binjakëzimi dhe bashkepunimit ne shume projekte me Rajonin e Markeve, Provincën e Ascoli Piceno sot Gjirokastra ka bëre të mundur te ketë Hartografine e pare digjitale dhe Planin e Rikuperimit te Qendrës Historike. Kohet e fundit Bashkia Gjirokastër po shton bashkëpunimin edhe me Bashkine e Lecces(Itali), Agjensine për Pasuritë Kulturore Euromesdhtare (Itali). Si fillim i këtij bashkëpunimi ka qene një Protokoll i firmosur ne Tirane ne tetor te 2005 dhe qe vazhdoje me Shfaqjet e "Baletit Rajonal Pugliez" në Gjirokastër ne tetor te 2007. Bashkëpunime ka edhe Universiteti i Gjirokastrës me Universitetin e Macerates ne sektorin e arkeologjise. Persa i perket besimit fetar ne Gjirokaster mbizoteron feja Ortodokse e cila eshte perqafuar nga shumica derrmuese e popullsise Gjirokastrite dhe rrethinat.

Gjirokastra e festivaleve

Që prej vitit 1968 Gjirokastra ështe qyteti i festivaleve folklorike kombëtare.Për çdo katër vite mblidhen në kështjellë grupe popullore nga Shqipëria,Italia , Kosova , Mali i zi , diaspora.Kjo ka sjellë në paraqitjen dhe trashegiminë e vlerave folklorike Shqiptare.

Shiko edhe këtë: Turizmi në Gjirokastër

Ka marrë zhvillim të madh pas viteve 90. Shumë te huaj vizitojnë Gjirokastrën për vlerat arkitekturale te ndërtimit të shtëpive me gur e çative me dërrasa. Ka shumë hotele private si Hotel Kalemi, i ndërtuar në një shtëpi te vjetër karakteristike. Hotele te tjerë: Hotel Çajupi, Hotel Freskia - Virua, Hotel Bleta, Hotel Dhima, Hotel The First, Hotel Qiqi, etj.

Turisti ne Gjirokastër mund te vizitoje Qendrën Historike me Pazarin dhe objektet e tij karakteristike si dhe Kështjellën ku përvec Muzeut te Armeve te ofron pamje shume te bukura te qytetit nga lart. Ne Gjirokastër vizitori mund te vizitoje edhe Muzeun Etnografik, Shtepite karakteristike te Zekateve, Skendulateve, Babametos, Kadarese, Hani i Zagorise, Dulajve, etj.

Ne Luginën e Drinos gjenden disa site arkeologjike ku me te rëndësishmit janë "Antigonea", rreth 14 km nga Gjirokastra dhe siti romak i Adrianopolit shek.II ps.k. ne afërsi te fshatit Sofratike. Mbresëlënëse dhe me vlera historike e arkitektonike janë edhe Kishat paleokristiane te Shën Marise Labove dhe Peshkepi.

Për te apasionuarit e natyrës me shume vlera jane Parqet natyrore si Viroit, Sotires, Ujit te Ftohte Tepelenë, Hotova, Pllaja e Cajupit (1200 m), Ujrat Ternale te Benjes (Permet) si dhe kanionet e Lumit te Suhes Zagorise dhe Vjoses.

Me shume vlera per zhvillimin e rajonit te Gjirokastrës do te ishte edhe riaktivizimi i Aeroportit qe ndodhet ne pjesën e poshtme te qytetit ne qendër te luginës së Drinos. Ky aeroport i ndërtuar në vitet '30 nga italianet, shërbente si një pikë lidhjeje e Gjirokastrës me qendrat e tjera të Shqipërisë. Sot aeroporti është i papërdorshëm.

Gjirokastra ka pamje të mrekullueshme e piktoreske. Shtëpitë karakteristike dhe arkitektura e veçantë i japin asaj pamjen e një anije në luginën e Drinos. Këto pamje mahnitëse mund t'i shikoni ne faqe të ndryshme interneti.

Ajo çka e bënë Gjirokastrën goxha të njohur janë vlerat arkitekturale të ndërtimit të shtëpive me gurë, çative me dërrase dhe kalldrëmeve.Aty mund të vizitoni qendrën historike, pazarin unikal, kalldrëmet e tij karakteristike, kështjellen madhështore. Ku përveç se mund te vizitoni "Muzeun e Armeve" do mund edhe tju ofrohet një pamje spektakolare nga lart. Në Gjirokastër gjithashtu ju mund të vizitoni muzeun Etnografik, banesat karateristike te Zekatëve, Kadarejve, Çabejve etj.

• Evlia Çelebiu, ishte udhëtar dhe kronist turk.
• George Gordon Byron, përfaqsues i romantizmit.
• Edward Lear, piktor.
• Çerçiz Topulli, shkrimtar, luftëtar, atdhetar
• Enver Hoxha, politikan, ministër, kryeministër, burrë shteti, diktator
• Ismail Kadare, shkrimtar
• Feim Ibrahimi, kompozitor
• Filip Koti, mjek gjinekolog, profesor
• Eqrem Çabej, gjuhëtar, etnograf, albanolog
• Ruzhdi Skenduli, mjek stomatolog
• Musine Kokalari, desidente, shkrimtare

• Portali Gjirokastra Ime Arkivuar 18 dhjetor 2012 tek Wayback Machine

1. ^ Fatos Mero Rrapaj (1995). Fjalori Onomastik i Epirit. Eurorilindja. f. 417.
2. ^ Rrapaj. Fjalori Onomastik i Epirit. 1995. f. 418-424. Treguan: 1) Emrulla (Buba) Musa Karagjozi, teknik ndërtimi, me arsim 8-vjeçar, nga Gjirokastra, sot banon në Tiranë. 2) Izeir Izet Loloçi, dt. 1927, nga Gjirokastra, sot me banim po aty. Gjirokastër, më 1.8.1988.
3. ^ Rrapaj. Fjalori Onomastik i Epirit. 1995. f. 417-418.
4. ^ Sipas kronistit Johan Kantakuzeni
5. ^ Shih edhe Teatri antik i Adrianopolit
6. ^ Gjirokastra Conservation and Development
7. ^ Mbi Gjirokastrën
8. ^ Arkitektura e qytetit
9. ^ Robert Elsie : nga udhëpërshkrimi (Sejahatnameja) i Evlija Çelebiut
10. ^ Evlia Çelebi
11. ^ Henry Fanshawe Tozer (1869). Researches in the highlands of Turkey; including visits to mounts Ida, Athos, Olympus, and Pelion, to the Mirdite Albanians, and other remote tribes. vëllimi I. John Murray. f. 230. "The city itself is inhabited by Albanians, and the Greeks who are found there are regarded as strangers. The women here wear a white veil or towel, wound round the head, and hanging down behind".
12. ^ Historia e qytetit
13. ^ Ekonomia, paragrafi fundit