Vasco da Gama

Vasco da Gama (shqipërimi: Vako de Gama; lindur rreth vitit 1469 në Sines ose Vidigueira të Portugalisë dhe ka vdekur në dhjetor të vitit 1524 në Koçi të Indisë). Vasko de Gama ka qenë kërkues dhe detar nga Portugalia. Ai ishte njeriu i pare që zbuloi rrugën detare prej Europës për në Indi, duke ju larguar krejtësisht nga rruga tokësore e cila kalonte nëpër Perandorin Otomane. Ai i ka sjell shum përparësi kolonozimit portugez për lidhjen me vendet e Azisë jugore. Babai i Vasko de Gamës quhej Estevao, gjatë vitit 1460 ai ishte peshkatar në guverantorin e qytetit Vizeu. Estevao de Gama ishte i martuar me Dona Izabela Sodra. Për jetën e Vasko de Gamës në rini dihet shum pak , dihet se ka mësuar në qytetin Evora ku ka mësuar për teorit edhe praktikën matematikore dhe navigacionin, ndërsa më tepër i kushtoj rendësi astronomies ku mësues e kishte astronomin e njohur Ibrahim Zakuto. Në vitin 1492 mbreti i Portugalisë Xhoni II e dërgoi në Setuball në jug të Lisbonas më qëllim të marrë disa anije franceze si hakmarrje për plaçkitjen e disa anijeve portugeve gjatë trasportit të disa mallrave. Këtë detyrë Vasko de Gama e realizoi me sukses.

Në fillim të shekullit XVI shkolla detare e Henri Navigatorit e zgjeroi dijen portugeze për skain jugoafrikan .Prej vitit 1460 për qëllim kishin diçka tjetër , pikërisht gjatë shmangjes së anës jugore të kontinentit të krijohet rrugë më e përshtaçme detare deri tek pjesët më të pasura të Indisë të cilat në atë kohë kanë qenë të pasura me biber të zi . Edhe gjatë kohës kur Vasko de Gama ishte ende i ri , në moshën dhjetë vjeçare , dukej se këtyre planeve u vinte fundi . Bartolomoj Diaz i cili kthehej nga udhëtimi i tij duke kaluar nga lumi Rio do Infante në Afrikën Jugore vërejti se një breg i pasigurt lëshohet prej së largu drejt verilindjes. Thënjet popullore në kohën e mbretit portugez Jovani II , se India mundet të arrihet edhe me rrugë detare edhe atë nëpermjet oqeanit Atlantik, Pjerro da Kovilka dhe Alonso de Paiva kanë qenë të dërguar prej Barcelone nëpër Aleksandri , Jemen dhe Indi me çka i është dhënë besim kësaj teorie .

Për here të pare Vasko de Gama u nis në rrugë detare nga Lisbona 08.07.1497. Ekspedita e tij ka përfshir 4 anije detare – The Sao Gabriel , e udhëhequr nga Vasko de Gama e cila ishte e rendë 178 ton me gjatësi 27 metra dhe gjërësi 8.5 metra me një ekip prej 150 detar. The Sao Rafael , udhëheqës i së cilës ishte vëllai i tij Paulo de Gama , anije detare e cila kishte karakteristika shum të ngjajshme me The Sao Gabriel. The Caravel Berio anije shum e vogël për dallim nga dy të parat e cila udhëhiqej nga Nikolau Coelho. Ndërsa emir i anijes së fundit nuk është i njohur e cila ka peshuar rreth 200 ton. Udhëtimi i pare i Vasko de Gamës , 16 dhjetor flota e kaloj lumin Great Fish River , vend prej ku u kthye Diazi dhe grupa e tij . Në ato momente kanë lundruar në vende të cilat deria atëher nuk kanë qenë të njohura nga evropianët . Në vitin 1498 arritën deri në Mozambikun e sotëm që atëher sundohej nga arabët .

Më 25 janar arritën në tokë të re dhe u ndalën në atë vend një muaj për shkak të riparimit të anjeve detare dhe lodhjes së madhe. Më 3 mars Gama arriti në ishullin e vogël Mozambik ku banorët e atjeshëm në shikim të pare menduan se janë musliman dhe u ofruan ndihmë Këtu Gama thirri në ndihmë disa detar arab me qëllimin për të arritur në Indi . Ekspedita arriti në Koskihod më 20.05.1498 . Me mbretin e Zamorias arrin marrëveshje për tregëti edhe pse tregëtarët arab nuk e kan përkrahur këtë ide. Ai nga Zamorina mori leje me shkrim për hapjen e një porti tregëtar në Koskihod.

Në gusht Vasko de Gama u kthye përsëri drejt Portugalisë . Për shkak të kohës së keqe detin Arab e kaloj për gati tre muaj , edhe një pjes e madhe e ekuipazhit e humbi jetën në këto shtrëngata . Gama me anijen detare Sao Gabriel u kthye në Portugali më 09.09.1499 ku mbreti Manueli i e priti me nderime të mëdha dhe i dhuroi një premi vjetore.

Kur Kambralit nuk i ishte ofruar udhëtim i ri për në Indi, ose ai e kishte refuzuar, e gjithë përgjegjësi i ishte besuar Vasko de Gamës. Ai e mori titullin “Admiral i Oqeanit Indian” dhe u nis në rrug më 12 shkurt 1502 me 20 anije detare. Gama e detyroi sunduesin e qytetit të Kilva ti paguaj tatim mbretit të Portugalisë. Gama arriti në qytetin Kananor, në veri të Kalkutës . Këtu e plaçkiti anijen tregtare arabe e cila arriti disa ditë pas tyre me rreth 200-400 udhëtare , ku kishte edhe fëmijë dhe gra. Ai plaçkiti shum gjëra të çmuara , kjo paraqet momentin më brutal në karrierën e tij. Gama arriti marrëveshje edhe me sunduesin Kananorea , dhe mbas kësaj u nis drejt Kalkutës. Vasko de Gama vendosi ultimatum në Zamorin drejt popullsis së tij që ta lëshojnë vendin , dhe më vonë qytetit ishte bombarduar. Mandej Vasko de Gama shkoi në qytet tjetër ku arriti marrëveshje me një sundues tjetër i cili ishte në armiqësi me Zamorinin. Më 20.02.1503 Gama niset drejt Portugalisë.

Nuk janë shumë të njohura detajet rreth udhëtimit të tretë të Vasko de Gamës gjatë Manuelit të pare, në ndërkohë Gama është martuar me Catarian Ataide rreth viteve 1500-1505. Për udhëtimin e tretë drejt Indisë ai u nis rreth viti 1524 mbas tre muajsh në Indi Gama sëmuret dhe vdes.

• [1]