Republika Demokratike e Afganistanit
Republika Demokratike e Afganistanit (1978–1987) د افغانستان ډموکراتيک جمهوريت (language?) جمهوری دمکراتیک افغانستان (language?) Republika e Afganistanit (1987–1992) د افغانستان جمهوريت (Pushto) جمهوری افغانستان (Afghan Persian) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1978–1992 | |||||||||
| Himni: گرم شه, لا گرم شه (Pushto) Garam shah lā garam shah "Be ardent, be more ardent"Stampa:Parabr | |||||||||
 | |||||||||
| Gjendja | Shtet satelit i Bashkimit Sovjetik (deri në 1991) nën pushtimin ushtarak (1979–1989) | ||||||||
| Kryeqyteti | Kabuli | ||||||||
| Qyteti më i madh | kryeqytet | ||||||||
| Gjuhët zyrtare | |||||||||
| Besimi | Islami (zyrtare)[1] | ||||||||
| Nofka | Afgan | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Shtet i bashkuar Marksist–Leninist njëpartiak republikë socialiste (1978–1987) Shtet i bashkuar parti mbizotëruese republikë islamike (1987–1992) | ||||||||
| Sekretari i Përgjithshëm | |||||||||
• 1978–1979 | Nur Muhammad Taraki | ||||||||
• 1979 | Hafizullah Amin | ||||||||
• 1979–1986 | Babrak Karmal | ||||||||
• 1986–1992 | Mohammad Najibullah | ||||||||
| Kryetari i shtetit | |||||||||
• 1978–1979 (first) | Nur Muhammad Taraki | ||||||||
• 1987–1992 (i fundit) | Mohammad Najibullah | ||||||||
| Kryetari i shtetit | |||||||||
• 1978–1979 (first) | Nur Muhammad Taraki | ||||||||
• 1990–1992 (i fundit) | Fazal Haq Khaliqyar | ||||||||
| Kuvendi | Këshilli Revolucionar (1978–1987) Kuvendi Kombëtar (from 1987) | ||||||||
| Dhoma e Pleqve (1988–1992) | |||||||||
| Dhoma e Popullit (1988–1992) | |||||||||
| Epoka historike | Lufta e Ftohtë | ||||||||
• Revolucioni Saur | 27–28 Prill 1978 | ||||||||
• Shpallur | 30 Prill 1978 | ||||||||
| 27 Dhjetor 1979 | |||||||||
• 1987 loya jirga | 29/30 Nëntor 1987 | ||||||||
• Tërheqja Sovietike | 15 Shkurt 1989 | ||||||||
• Rënia e Kabulit | 28 Prill 1992 | ||||||||
| Popullsia | |||||||||
• Përllogaritje 1990 | 15,900,000[2] | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Afgani (AFA) | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| IZHNJ (1992) |  0.316i ulët | ||||||||
| Prefiksi telefonik | 93 | ||||||||
| |||||||||
Republika Demokratike e Afganistanit ( RDA ), [a] e riemërtuar Republika e Afganistanit [b] në 1987, ishte shteti afgan gjatë sundimit njëpartiak të Partisë Popullore Demokratike të Afganistanit (PPDA) nga 1978 deri në 1992 . Ajo u mbështet shumë në ndihmat nga Bashkimi Sovjetik për pjesën më të madhe të qënies së saj, veçanërisht gjatë Luftës Sovjeto-Afgane .
PPDA erdhi në pushtet nëpërmjet Revolucionit Saur, i cili rrëzoi regjimin e autokratit të pazgjedhur të Mohammed Daud Kanit ; ai u pasua nga Nur Muhammad Taraki si kreu i shtetit dhe qeverisë më 30 prill 1978. [3] Taraki dhe Hafizullah Amin, organizatori i Revolucionit Saur, prezantuan disa reforma problematike gjatë sundimit të tyre, si reformat e tokës dhe martesës dhe një politikë e detyrueshme e çislamizimit krahas promovimit të socializmit . [4] Amini shtoi gjithashtu reformat e paraqitura nga Kani, si arsimi universal dhe të drejtat e barabarta për gratë . [5] Menjëherë pas marrjes së pushtetit, filloi një luftë për pushtet midis fraksionit të vijës së ashpër Khalk të udhëhequr nga Taraki dhe Amin, dhe fraksionit të moderuar Parçam të udhëhequr nga Babrak Karmal . Khalk-istët dolën fitimtarë dhe pjesa më e madhe e parçamitëve u spastruan më pas nga PPDA, ndërsa udhëheqësit më të shquar të parçamëve u internuan në Bllokun Lindor dhe në Bashkimin Sovjetik.
Pas luftës Khalk-Parçam, një tjetër luftë për pushtet u ngrit midis Tarakit dhe Aminit brenda fraksionit Khalk, në të cilin Amini fitoi epërsinë dhe më vonë vrau Tarakin me urdhër të tij. Për shkak të reformave të mëparshme, sundimi i Aminit rezultoi jopopullor si në Afganistan ashtu edhe në Bashkimin Sovjetik. Një ndërhyrje sovjetike e mbështetur nga qeveria afgane kishte filluar në dhjetor 1979, dhe më 27 dhjetor, Amin u vra nga forcat ushtarake sovjetike ; Karmali u bë udhëheqësi i Afganistanit në vend të tij. Epoka Karmal, e cila zgjati nga viti 1979 deri në 1986, u shënua nga kulmi i Luftës Sovjeto-Afgane, në të cilën forcat qeveritare sovjetike dhe afgane luftuan kundër muxhahidëve afganë për të konsoliduar kontrollin mbi Afganistanin. Lufta rezultoi në një numër të madh viktimash civile si dhe në krijimin e miliona refugjatëve që u larguan në Pakistan dhe Iran . Parimet Themelore, një kushtetutë, u prezantua nga qeveria në prill 1980 dhe disa njerëz jo anëtarë të PPDA u lejuan në qeveri si pjesë e politikës së saj për të zgjeruar bazën e saj mbështetëse. Megjithatë, politikat e Karmalit nuk arritën të sillnin paqe në vendin e shkatërruar nga lufta dhe në vitin 1986, ai u pasua si Sekretar i Përgjithshëm i PPDA-së nga Mohammad Naxhibullah .
Naxhibullah ndoqi një politikë të pajtimit kombëtar me opozitën: një kushtetutë e re afgane u prezantua në 1987 dhe zgjedhjet demokratike u mbajtën në 1988 (të cilat u bojkotuan nga muxhahidët). Pas tërheqjes sovjetike nga Afganistani në 1988-1989, qeveria u përball me qëndresën në rritje. 1990 u dëshmua të ishte një vit ndryshimi në politikën afgane pasi u prezantua një kushtetutë tjetër që deklaronte natyrën e Afganistanit si një republikë islamike dhe PPDA u transformua në Partinë Watan, e cila vazhdon të ekzistojë. Në frontin ushtarak, qeveria u tregua e aftë për të mposhtur opozitën e armatosur në betejë të hapur, siç u dëshmua në Betejën e Xhaalalabadit . Megjithatë, me një opozitë agresive të armatosur dhe vështirësi të brendshme, siç ishte një përpjekje e dështuar për grusht shteti nga fraksioni Khalk në 1990, shoqëruar me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik në 1991, qeveria Naxhibullahu u largua në prill 1992. Rënia e qeverisë së Naxhibullahut shkaktoi një luftë tjetër civile që çoi në ngritjen e talebanëve dhe marrjen e tyre përfundimtare të pjesës më të madhe të Afganistanit deri në vitin 1996 .
- ^ Hussain, Rizwan. "Socialism and Islam". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford University Press. Marrë më 27 dhjetor 2021 – nëpërmjet Oxford Islamic Studies Online.
The leaders of the DRA emphasized the similarity between Islam and socialism and retained Islam as the state religion.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ https://freedomhouse.org/sites/default/files/2020-02/Freedom_in_the_World_1990-1991_complete_book.pdf
- ^ Mark Urban (1990). War in Afghanistan: Second Edition. Palgrave Macmillan. fq. 10. ISBN 978-0-312-04255-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "In Afghanistan, Soviets find replacing Islam with communism isn't easy". Christian Science Monitor. 1985-08-06. ISSN 0882-7729. Marrë më 2022-03-15.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "THE AFGHAN COMMUNISTS" (PDF).
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>
- Artikuj që përmbajnë tekst në Pashto
- Artikuj që përmbajnë tekst në Dari
- Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters
- Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters
- Shtete të shuara
- Gabime CS1: Mungon parametri i gjuhës
- Pages with reference errors that trigger visual diffs