Tonga
Za ostala značenja, vidi Tonga (razvrstavanje).
Kraljevina Tonga (tonganski:Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga) je suverena država u Polineziji i arhipelag koji se sastoji od 176 otoka čija je ukupna površina 748 km2 raspršenih na 700 000 km2 južnog Pacifika. 52 od 176 otoka su naseljeni i na njima je 2011. živjelo ukupno 103 036 stanovnika.
Kraljevina Tonga Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga (to) | |
|---|---|
| Geslo: Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa Bog i Tonga su moje nasljeđe | |
| Himna: "Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga" | |
 | |
| Glavni grad | Nukuʻalofa |
| Najveći grad | glavni_grad |
| Službeni jezici | Tonganski, Engleski |
| Demonim(i) | Tonganci |
| Vlada | Ustavna monarhija |
• Kralj | Tupou VI |
• Premijer | Siaosi Sovaleni |
| Nezavisnost | |
• od britanskog protektorata | 4. jun 1970. |
| Površina | |
• Ukupno | 748 km2 (186..) |
| Stanovništvo | |
• Procjena za 2021 | 100,209[1] (199th.) |
• Gustoća | 139 /km2 (76.1.) |
| BDP (PPP) | procjena za 2019 |
• Ukupno | 655 mil. $ |
• Per capita | $6,496[2] |
| BDP (nominalni) | procjena za 2019 |
• Ukupno | 493 mil. $[3] |
• Per capita | $4,888[2] |
| HDI (2019) | ▲0.725[4] Greška: Pogrešan unos (104..) |
| Valuta | Paʻanga (TOP) |
| Vremenska zona | UTC+13 |
• Ljeti (DST) | UTC+13 |
| Pozivni broj | 676 |
| Veb-domena | .to |
| |
Tonga se proteže u pojasu od 800 kilometara i čini trećinu ukupne udaljenosti na liniji između Novog Zelanda i Havaja. Zemlja je okružena sa Fidžijem i francuskim prekomorski kolektivom Wallis i Futuna na sjeverozapadu, Samoom na sjeveroistoku, na istoku se nalazi Niue i Nova Kaledonija i Vanuatu na zapadu.
Otoci su u početku bili poznati u zapadnom svijetu pod nazivom Prijateljski otoci zbog tople dobrodošlice na koju je britanski moreplovac i istraživač James Cook naišao prilikom svog prvog posjeta 1773. godine. Cook je na otoke stigao za vrijeme trajanja ʻinasi festivala darivanja prvog voća u godini članovima kraljevske dinastije Tuʻi Tonga. Prema pisanju Williama Marinera, engleskog pisca koji je od 1806 do 1810 boravio na otocima, lokalni poglavice su željele ubiti Cooka za vrijeme okupljanja u vezi darivanja voća na koje su englezi bili pozvani, ali u od toga odustali jer se nisu mogli dogovoriti oko načina kako da izvrše ubojstvo.
Tonga nikada nije izgubila neovisnost, a od 2010. u zemlji se provode reforme kojima je cilj uvođenje ustavne monarhije i reprezentativnih općih izbora.
Etimologija
urediU grupi polinezijskih jezika, uključujući i tonganski, riječ tonga znači jug što odgovara položaju arhipelaga na krajnjem jugu centralne Polinezije.
Istorija
urediGrupa austronezijskih govornika povezana je sa formiranjem lapitske kulture u periodu između 1500. i 1000. godine prije Hrista. Istoričari i arheolozi su dugo debatirali o tačnom datumu naseljavanja Tonge, ali se danas vjeruje da su prvi naseljenici u prvi otočni grad Nukuleka došli oko 826 godine prije krista (uz mogući raspon od 8 godina). Malo se zna o istoriji Tonge u periodu prije kontakta sa evropskim istraživačima zbog nedostatka pisma, ali dio istorije je sačuvan usmenim putem i prenošen kroz generacije sve dok nije zapisan nakon dolaska Evropljana. Do prvog susreta sa evropskim istraživačima došlo je 1616. kada je otoke posjetio nizozemski istraživač Vilem Šouten.
Već u 12. vijeku Tonganci su bili poznati kao moreplovci na Pacifiku. Neki istoričari njihova istraživačka putovanja kvalifikuju kao osnivanje svojevrsne imperije. Tokom 15. i 17, vijeka na otocima je izbio građanski rat poglavica. U to doba, do Tonge su stigli prvi evropski istraživači: Vilem Šouten 1616, Abel Tasman 1643. i Džejms Kuk 1773, 1774. i 1777.
Tonga je postala kraljevina 1845. pod vlašću ambicioznog mladog ratnika i govornika Taufahaua (Tāufaʻāhau). Pod zapadnim uticajem, on je proglasio Tongu za ustavnu monarhiju, oslobodio feudalne sluge, uveo zakone i prihvatio stil vladavine zapadnih monarha. Pokrstio se i uzeo kraljevsko ime Džordž Tupu I.
Tonga je stupila pod protektorat Velike Britanije ugovorom od 18. maja 1900. Britanija je na ostrvima do 1970. bila zastupljena samo preko konzula. Tonga je jedina teritorija na Pacifiku koja je neprekidno bila pod vlašću lokalnog vladara.
Godine 1970. Tonga prezuzima punu nezavisnost i pridružuje se Komonveltu. Jedinstven je slučaj da u Komonveltu Tonga ima sopstvenog naslednog monarha, t.j. da to nije Elizabeta II. Tonga je postala član Ujedinjenih nacija 1999.
Geografija
urediOtoci su okupljeni u tri veće skupine otoka: Otoci Tongatapu, Otoci Ha'apai i Otoci Vava'u. Glavni grad je Nuku'alofa koji se nalazi na otoku Tongatapu. Vava'u otoci su brdoviti, s aktivnim vulkanima, a ostali su nizinski i koraljnog porijekla.
Demografija
urediPo etničkom sastavu 98% su Tonganci, a po religijskoj pripadnosti su: protestanti (61%), rimokatolici (16%), mormoni (12%) i ostali (11%).
BDP po glavi stanovnika je 2200 $, a najviše prihoda ostvaruju od turizma i izvoza tropskog voća.
Gradovi
urediReference
uredi- ↑ „Tonga's population drops to 100,209”. Matangi Tonga. 24 December 2021. Arhivirano iz originala na datum 24 December 2021. Pristupljeno 24 December 2021.
- ↑ 2,0 2,1 „Report for Selected Countries and Subjects”. www.imf.org. Pristupljeno 28 December 2021.
- ↑ Greška u referenci: Nevaljana oznaka
<ref>; nije zadan tekst za reference po imenuimf2 - ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. United Nations Development Programme. 15 December 2020. str. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Pristupljeno 28 December 2021.