Quito
Quito službeno San Francisco de Quito je glavni grad Republike Ekvador od 1,763,275 stanovnika[1]. Nalazi se na sjeveru zemlje u Provinciji Pichincha u kojoj je administrativni centar.[2]
Quito | |
|---|---|
| San Francisco de Quito | |
 Panorama grada sa Vulkanom Pichincha u pozadini | |
  Quito Quito na karti Ekvadora | |
| Koordinate: 0°13′12″S 78°30′45″W / 0.22000°S 78.51250°W 00°13′12″S 78°30′45″W | |
| Država |  Ekvador |
| Provincija | Pichincha |
| Kanton | Quito |
| Osnivač(i) | Sebastián de Belalcázar |
| Osnovan | 1534.[1] |
| Uprava | |
| • Alcalde | Pabel Muñoz López |
| Površina | |
| • Ukupno | 197,5 km² |
| Nadmorska visina | 2,850[1] m |
| Stanovništvo (2022.) | |
| • Ukupno | 1.763.275 |
| • Gustina | 8.928/km² |
| Vremenska zona | UTC-5 |
| Poštanski broj | EC170150[1] |
| Pozivni broj | 2[1] |
On je i administrativni centar Kantona Quito koji ima 2,679,722 stanovnika.[3]
Geografske karakteristike
urediGrad se prostire po padinama vulkana Pichincha, koji je posljednji put snažno eruptirao 1666., u uskoj andskoj kotlini na nadmorskoj visini od 2,850 metara, južno od Ekvatora. Quito je najstariji od svih južnoameričkih glavnih gradova, poznat je po dobro očuvanom historijskom centru, koji je 1978. godine uvršten na UNESCO-vu Listu svjetske baštine.[2]
Historija
urediPo lokalnoj legendi Quito su osnovali mitski Quitumbe koji su se od potopa spasili sklonivši se na vulkan Pichincha.[4]
Novija arheoliška istraživanja pokazuju da je barem od 900-e pne., već je postojalo nekoliko naselja na terenu gdje se danas nalazi Quito. Njegovo ime domorodačko ime - Quito, vjerojatno je bilo ime lokalnog vladara, jer je u Andama to bila uobičajena praksa.[4]
Inke su zauzele taj kraj u 15. vijeku i podigle utvrdu koju su nazvali Quito.
Španjolski San Francisco de Quito, osnovao je konkvistador Sebastián de Belalcázar, koji je zauzeo utvrdu Inka 6. januara 1534. kao jedan od komandanata u kampanji Diega de Almagra na Carstvo Inka.[4]
Među prvim kolonistima koji su stigli sa Benalcázarom bio je fratar Jodoco Ricke, koji je već 1535. osnovao franjevački samostan.[4]
San Francisco de Quito je već negdje između 1536. -1537. iz Talavere dobilo kraljevsku povelju o gradskim pravima. Fratar Francisco de Morales osnovao je 1553. kolegij San Andrés iz kog je izrasla Školu za umjetnost i zanat.[4]Škola je postala rasadnik umjetnika koji su svojim djelima ukrasili brojne crkve i samostane diljem Latinske Amerike.
Iz te škole je između 1779. - 1787., (u samo 8 godina) odnešeno 264 sanduka sa slikama i skulpturama i poslano preko luke u Guayaquilu u druge gradove.[4]
Ubrzo su i drugi crkveni redovi podigli svoje samostane i crkve; Augustinci 1586 San Fulgencio iz kog je kasnije nastao prvi univerzitet, Jezuiti - 1622. San Gregorio i Dominikanci 1786. - Sao Tome.[4]
Dekretom kralja Felipea II iz 1563. stvorena je Kraljevska audijencija Quito (sud koji je imao jurisdikciju nad svim naseljima tadašnje kolonije.[4]
Quito je od samih početaka bio politički, vjerski, kulturni i ekonomski centar i najveći grad u Ekvadoru, sve do početka 20. vijeka, kad ga je veličinom i ekonomskom snagom pretekao rivalski Guayaquil. Danas je samo politički i kulturni centar zemlje. Kako leži u trusnom Vatrenom pojasu Pacifika doživio je brojne potrese; 1660., 1797., 1868. i najnoviji 1987. godine.[2]
Grad je sve do 1908. kad je dovršena željeznička pruga do Guayaquila bio poprilično izoliran.[2]
Quito je za Velike Kolumbije 1824. proglašen administrativnim centrom Kantona Quito, koji su tad činile ruralne parohije; Alangasí, Amaguaña, Atahualpa (Habaspamba), Calacalí, Calderón (Carapungo), Conocoto, Cumbayá, Chavezpamba, Checa (Chilpa), El Quinche, Gualea, Guangopolo, Guayllabamba, La Merced, Llano Chico, Lloa, Nanegal, Nanegalito, Nayón, Nono, Pacto, Perucho, Pifo, Píntag, Pomasqui, Puéllaro, Puembo, San Antonio, San José de Minas, Tababela, Tumbaco, Yaruquí i Zámbiza.[4]
Nakon proglašenja nezavisnosti i razlazom od Velike Kolumbije 1930, Quito je dekretom proglašen glavnim gradom nove države Ekadora.[4]
U drugoj polovici 20. vijeka centar grada se pomakao prema sjeveru izgradnjom novih [banaka, trgovina i sjedišta korporacija.
Za razliku od drugih latinoameričkih gradova, u kojima veliki slumovi okružuju kvartove u centru grada, dobar dio siromašnih stanovnika Quita živi u samom centru.[2]
Znamenitosti i atrakcije
urediQuito je sačuvao dobar dio svoje kolonijalne atmosfere, počevši od zvonika brojnih crkava, trgova sa fontanama, kuća sa balkonima od kovanog željeza, strmim uskim ulicama i skrovitim vrtovima.[2]
| Historijski centar grada Quita | |
|---|---|
| Registriran: | 1978 |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | (ii)(iv) |
| Ugroženost: | no |
| Referenca: | UNESCO |
Među najcjenjenijim crkvama i samostanima u Quitu su barokna jezuitska crkva La Compañía, franjevački samostan San Francisco, sa veličanstvenim klaustrom, karmelićanski samostan Carmen Alto, koji je isprva bio dom u kom je rođena prva ekvadorska svetica Mariana de Jesús.
Nadalje to je augustinski samostan i crkva San Agustín, u kojoj je 1809. godine potpisan Akt o nezavisnosti Ekvadora; dominikanski samostan Santo Domingo, poznat po oltaru i fasadi, barokna crkva Sagrario i katedrala podignuta tokom 16 -17. vijeka, u kojoj se nalazi grobnica heroja nezavisnosti, Antonija Joséa de Sucrea. Svojevremeno su vjerski objekti i njihovi tereni zauzimali 1 /4 gradskog teritorija.[2]
Jedna od reprezentativnih građevina je palača Carondelet, u kojoj je smještena ekvadorska vlada.[4] Atrakcija je i Astronomski opservatorij iz 1864, sa svojih pet malih, elegantnih bijelih tornjeva.[2]
Obrazovanje i kultura
urediQuito je grad brojnih škola i univerziteta. Najstariji je državni koji datira iz 1586., slijedi ga Nacionalna politehnička škola iz 1869. i Papinski katolički univerzitet Ekvadora iz 1946.
On je grad brojnih muzeja; počevši od Antropološkog muzeja iz 1925, Gradskog muzeja umjetnosti i historije iz 1930. do Muzeja arheologije i etnologije iz 1950. i Muzeja kulture iz 1969. Najnoviji je Casa de la Cultura (Kulturni institut) sa velikom bibliotekom i muzejom umjetnosti.[2]
Privreda i transport
urediQuito je pored Guayaquila najveći industrijski centar u zemlji, on je prije svega grad tekstilne, farmaceutske i industrije kože i obuće u kom se pored tog proizvodi i roba široke potrošnje.[2]
Preko Quita prolazi transekvadorski naftovod sa naftnih polja u Provinciji Napo na istoku do luke Esmeraldas na zapadu. Drugi naftovod povezuje Quito s Guayaquilom na jugozapadu.[2]
Grad ima Internacionalni aerodrom Mariscal Sucre (IATA: UIO, ICAO: SEQM).[2]
Kako se nalazi na trasi Panameričkog autoputa dobro je povezan sa ostalim gradovima u zemlji.[2]
Pobratimski gradovi
urediQuito ima ugovore o prijateljstvu sa sljedećim gradovima;[5]
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Quito (Kitu)” (engleski). City Population. Pristupljeno 04.05.2024.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „Quito Ecuador” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 04.05.2024.
- ↑ „Quito Canton in Ecuador” (engleski). City Population. Pristupljeno 04.05.2024.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 „Quito” (španjolska). Enciclopedia del Ecuador. Pristupljeno 03.05.2024.
- ↑ „Sister cities of Quito” (engleski). Sister cities. Pristupljeno 04.05. 2024.