Kornelije Nepot
Kornelije Nepot (lat. Cornelius Nepos, oko 100–24. st. e.) bio je rimski književnik koji je pre svega pisao istoriografska dela i biografije. Pretpostavlja se da je rođen u Hostiliji, selu u Cisalpijskoj Galiji nedaleko od Verone. O njegovom galskom poreklu svedoći Auzonije, a Plinije Stariji ga naziva "stanovnikom oblasti reke Pad" (Padi accola, Nat. hist., III, 22). Bio je prijatelj pesnika Katula, koji mu je posvetio svoju zbirku pesama (I, 3), a takođe i prijatelj Tita Pomponija Atika i Cicerona. Plinije Stariji (Nat. hist., IX, 39; X, 23) kaže da je Nepot umro u doba vladavine Oktavijana Avgusta, dok Eusebije njegovu smrt precizno smešta u četvrtu godinu Avgustove vladavine.
Jednostavan stil kojim je pisao načinio je Nepota standardnim delom početne latinske lektire od srednjeg veka pa sve do naših dana. Najveća zasluga Nepotova je u tome što je u rimsku književnost uveo formu povijesne biografije.
Od dela koja nam se nisu sačuvala izdvaja se Hronika (Chronica), verovatno u tri knjige, koja je predstavljala prikaz svetske istorije, napisana možda po ugledu na grčkog pisca Apolodora, koji je u 2. veku n. e. sastavio stihovanu hroniku grčke istorije od osvajanja Troje do 144. godine st. e. O postojanju Hronike svedoče Katul (koji na nju aludira u 1. pesmi svoje zbirke), Auzonije (koji je citira u 16. pismu Probu), te Aul Gelije (Noctes Atticae, XVII, 21).
Izgubljeni su i Primeri (Exemplorum libri), koje citiraju Aul Gelije i latinski gramatičar Flavije Sosipater Karizije (Flavius Sosipater Charisius, 4. vek. n. e.). Izgubljena je i biografija Cicerona, koju pominje Aul Gelije u N. Att. XV, 28.
Sačuvana je kratka biografija Katona Starijeg iz Nepotove Knjige o latinskim istoričarima (Liber de historicis Latinis), u kojoj sam Nepot pominje da je napisao i jedan duži Katonov životopis, i to na zahtev Tita Pomponija Atika, ali nam se taj duži životopis nije sačuvao.
Plinije Mlađi pominje da je Nepot pisao pesme, ali od njih nemamo sačuvanih ni citata. Antički izvori pominju i jedno geografsko delo, ali o njemu nemamo nikakvih podataka.
Laktancije (Divinarum institutionum libri septem, III, 15) citira odlomak iz jednog od Nepotovih Pisama Ciceronu (Epistulae ad Ciceronem), ali se ne zna da li su ta pisma bila namenjena objavljivanju niti da li su ikada bila zvanično objavljena.
Delo O znamenitim ljudima (De viris illustribus), predstavljalo je zbirku biografija poznatih ljudi podeljenih u kategorije. U njemu je Nepot, prema grčkim uzorima, sastavio relativno nepouzdanu biografiju pjesnika, filozofa, vosjkovođa i vladara, postavljajući jedan uz drugi životopise rimskih i stranih znamenitih ljudi. Pretpostavlja se da je delo bilo podeljeno na ukupno 16 knjiga: 1) kraljevi stranih naroda, 2) rimski kraljevi, 3) znamenite vojskovođe stranih naroda, 4) znamenite vojskovođe rimskog naroda, 5) grčki zakonodavci i pravnici, 6) rimski pravnici, 7) grčki govornici, 8) latinski govornici, 9) grčki pesnici, 10) latinski pesnici, 11) grčki filozofi, 12) latinski filozofi, 13) grčki istoričari, 14) latinski istoričari, 15) grčki gramatičari, 16) latinski gramatičari.
Od celokupne te zbirke nama se sačuvao deo O znamenitim vojskovođama stranih naroda (De excellentibus ducibus exterarum gentium), te jedna biografija Katona Starijeg i jedna biografija Tita Pomponija Atika. Upravo je Atiku najverovatnije bilo posvećeno i celo delo.
Spis O znamenitim vojskovođama stranih naroda sadržavao je, nakon uvoda u kome se autor obraća Atiku, životopise 19 grčkih vojskovođa, jednog karijskog, dva kartaginska te jedno poglavlje o kraljevima koji su ispoljavali naročiti talenat za ratničku veštinu.
Celom delu O znamenitim ljudima nedostaje istorijske dubine i kritike: Nepota interesuju samo pojedine epizode gotovo anegdotskog karaktera, iz kojih se može izvući neka moralna pouka. To je uostalom već bilo postalo tipičnom odlikom helenističkih biografija, koje su bile glavni Nepotov uzor. Autor ne daje niti bilo kakva poređenja između rimskih i stranih vojskovođa, niti se trudi da na bilo koji način utiče na čitaočev sud o bilo kojoj ličnosti: donošenje suda u potpunosti je ostavljeno čitaocu.
Nepotov stil nije posebno razrađen niti živ, nego je pre svega ravan, linearan i veoma jednostavan, premda se povremeno uočavaju Nepotovi pokušaji da reprodukuje složeniji prozni stil svoga prijatelja Cicerona.
- Works of Nepos, in Latin, at the Latin Library
- Cornelius Nepos at tertullian.org (Rev. John Selby Watson's translation of the Lives, with preface and translation of the fragments by Roger Pearse)
- Latin Language paper[mrtav link], from the University of Durham. An unseen passage of Nepos appears as question 5.
