Busirid
Busirid (grčki: Βούσιρις, latinski: Busiris) bio je, u grčkoj mitologiji, sin Posejdona, boga mora, i ćerke egipatskog kralja Epafa ― Libije Lisijanase.[1] Busirid je eponimni heroj jednog grada u delti Nila, koji se na grčkom zvao Busirida, a na egipatskom ḏdw (izgovor: Djedu). Na tom se lokalitetu nalazila važna nekropola i središte kulta boga Ozirisa.
Kad je Busirid zavladao Egiptom, zavladala je velika suša, koja je trajala devet godina. Nastala je velika glad, zbog koje se Busirid na kraju obratio za savet nekom kiparskom proroku Trasiju. Ovaj mu je rekao da će suša prestati ako svake godine na žrtvu Zevsu bude prinet po jedan stranac. Busirid ga je poslušao i kao prvoga stranca na žrtvu je prineo upravo Trasiju, koji je poticao s Kipra, i u tom je trenutku odmah pala obilna kiša. Od tog vremena Busirid je ubijao i žrtvovao sve strance koji bi se pojavili u Egiptu. Na putu u zemlju Hesperida, tragajući za zlatnim jabukama, Herakle je ušao i u Egipat. Busirid i njega zarobio, svezao ga, okitio cvećem i približio žrtveniku. Kad je počela svečanost, Herakle je pokidao okove i ubio Busirida,[2] kao i njegovog sina Amfidamanta (ili Ifidamanta), glasnika Halbesa i sve učesnike rituala. [3][4]
Herodot, Istorije, II, 45, komentariše mit o Busiridu i Heraklu.[5]
Mit o Busiridu, koji je možda nastao u 7. veku pne., odslikava nekadašnju negostoljubivost Egipćana prema prvim grčkim kolonistima koji su stizali u deltu Nila.[6]
Atički govornik Isokrat u svojoj duhovitoj deklamaciji Busirid priča "lažnu priču o Heraklu i Busiridu",[7] koja je tokom 5. veka pne. bila jedan od omiljenih tema grčkih komediografa i atičkih slikara na vazama. Sačuvani su i fragmenti jedne Euripidove satirske igre o Busiridu. Na jednoj atičkoj hidriji iz 6. veka pne., pronađenoj u Ceri, kao i na jednoj atičkoj crvenofiguralnoj vazi iz 5. veka pne. prikazano je kako Herakle ubija Busirida.[8][9] Prema Niallu Livingstonu, ovaj mit ima dosta uzan narativni domet: Herakla vode ka žrtveniku, on se oslobađa, ubija Busirida, sveti se svim učesnicima svečanosti.[10]
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 5, 11.
- ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 5, 11.
- ↑ Sholija za: Apolonije Rođanin, Argonautica, IV, 1396.
- ↑ Cf. Higin, Fabulae, 31; 56; 157.
- ↑ Herodot, Istorije, II, 45 (prev. Milan Arsenić).
- ↑ Dragoslav Srejović, Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Rečnik grčke i rimske mitologije, 3. izdanje, Srpska književna zadruga, Beograd, 1989, s.v. Busirid.
- ↑ Isokrat, Busirid, 30–40.
- ↑ Dragoslav Srejović, Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Rečnik grčke i rimske mitologije, 3. izdanje, Srpska književna zadruga, Beograd, 1989, s.v. Busirid.
- ↑ Niall Livingston, A Commentary on Isocrates' Busiris (Brill) 2001, kaže da, što se tiče balkanske Grčke, tu temu nalazimo samo na atičkim vazama.
- ↑ Niall Livingston, A Commentary on Isocrates' Busiris (Brill) 2001, pp. 87.
