Beogradski proces

Beogradski proces je naziv za suđenje četničkom vođi Draži Mihailoviću i grupi od još dvadeset trojice optuženika. Zvaničan naziv postupka je bio Suđenje Dragoljubu-Draži Mihailoviću i ostalim kolaboracionistima za izdaju i ratne zločine počinjene na prostoru Jugoslavije za vreme rata (1941-1945).

Suđenje je održano u Beogradu, od 10. juna do 15. jula 1946. godine. Proces je vođen pred Vrhovnim sudom Federativne Narodne Republike Jugoslavije.^[1] Sudije su bili Mihailo Đorđević (Predsednik Vojnog veća), Milija Laković, Mihailo Janković, Nikola Stanković i Radomir Ilić (sudije) i Todor Popadić (sekretar). Optužnicu je zastupao Vojni tužilac Jugoslovenske armije Miloš Minić, a pomagao mu je Miloš Jovanović.

Beogradski proces je organizovan po ugledu na Nürnberški proces, koji je vođen u Njemačkoj 1945-46.^[2] Proces je poprimio ogroman publicitet u svetu i u tadašnjoj Jugoslaviji. Na procesu su pored domaćih prisustvovali i inostrani novinari, fotoreporteri i izveštači. Suđenje je otvoreno uz prisustvo oko 60 stranih novinara.^[3]

Od 2006. godine se pred Višim sudom u Beogradu vodi proces za Mihailovićevu rehabilitaciju. Zastupnici rehabilitacije pokušavaju dokazati da je suđenje bilo montirano.^[4] Protivnici rehabilitacije smatraju da je suđenje bilo regularno a presuda opravdana.^[5]

Glavni članak: Nirnberški proces

Suđenje saradnicima okupatora bila je međunarodna obaveza Jugoslavije kao članice antifašističke koalicije. Još dok je rat trajao saveznici su na više susreta i konferencija na vrhu (Moskva, Teheran, Potsdam itd) kao jedan od glavnih zajedničkih zadataka utvrdili kažnjavanje ratnih zločinaca, što je sve dobilo pravni izraz u Sporazumu o osnivanju Međunarodnog vojnog suda, kojem je pristupila i Jugoslavija.^[6]

Uoči suđenja nacističkim zločincima u Nirnbergu, Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je rezoluciju XXXIX kojom je obavezala sve članice Ujedinjenih nacija da odmah preduzmu sve potrebne mere kako bi ratni zločinci bili “uhapšeni i isporučeni organima gonjenja država na čijim su teritorijama zločine počinili”.^[6] Na suđenju su se kao svjedoci pojavili Dušan Simović, Radoslav Đurić, Jovan Škavović-Škava, Milan Grol, Miša Simović i drugi. Samo su dvije žene svjedočile u Mihailovićevu korist.

Optuženi su se nalazili što u okviru Mihailovićevog četničkog pokreta, što u okviru jugoslovenske izbegličke vlade i kvislinške vlade Milana Nedića. Spisak optuženih je sadržao 24 lica:

1. Draža Mihailović
2. Stevan Moljević
3. Mladen Žujović
4. Živko Topalović
5. Đuro Vilović
6. Rade Radić
7. Slavoljub Vranješević

1. Miloš Glišić
2. Slobodan Jovanović
3. Božidar Purić
4. Momčilo Ninčić
5. Petar Živković
6. Radoje Knežević
7. Milan Gavrilović
8. Živan Knežević
9. Konstantin Fotić
10. Dragomir "Dragi" Jovanović
11. Tanasije Dinić
12. Velibor Jonić
13. Đura Dokić
14. Kosta Mušicki
15. Boško Pavlović
16. Laza Marković
17. Kosta Kumanudi

Od 24 optuženih, desetorici se sudilo u odsustvu.

Glavni dokazni materijali protiv Mihailovića bili su originalni dokumenti iz zaplenjene četničke arhive, kao i iz nemačkih, italijanskih, ustaških, bugarskih itd. arhiva. Branilac Joksimović je pokušao dokazati da se Mihailović iz ideoloških razloga borio protiv partizanskog ustanka, da je to bila borba dve ideološki sukobljene frakcije (vidi četničko-partizanski sukob). Sud nije usvojio ovu odbranu jer se Mihailović nije samostalno borio sa drugom frakcijom, već je utvrđena njegova saradnja sa okupatorom u gušenju narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije.^[1] Mihailović je priznao da su njegovi komandanti sarađivali sa okupatorom, ali se branio da su to činili na svoju ruku.

Predsednik: Da li je ovo što je radio Trifunović, Keserović, Račić u proleće 1944 godine, Neško Nedić, Zvonimir Vučković, Mirko Lalatović, Ostojić, da li je takav način rada izdaja naroda?

Optuženi: Rđav rad.

Predsednik: Da li je izdaja?

Optuženi: Teško mi je to da kažem.

Predsednik: A je li tačno?

Optuženi: Jeste.^[7]

Sud je iz mnogobrojnih pismenih dokumenata, originalnih depeša i pismenih izveštaja četničkih komandanata, utvrdio da su komandanti izvršavali Mihailovićeva naređenja, a ne da su radili na svoju ruku ili mimo njegove volje.^[1] Sud je na osnovu mnogobrojnih originalnih četničkih depeša utvrdio da je Dragoljub Mihailović naređivao komandantima da vrše ratne zločine, ubijanje zarobljenih partizana, paljenje, pljačku, uništavanje civilnog stanovništva itd. Mihailović redovno naređuje svojim komandantima da napadaju, uništavaju i istrebljuju svakog onog ko ma čime pomaže partizane, a posebno da istrebljuju muslimane i Hrvate.^[1]

Od 47 tačaka optužnice koju je Miloš Minić pročitao 10. juna 1946. u Beogradu, Draža je osuđen po osam tačaka. Jedna od tačaka je glasila:

Utvrđeno je da su svi komandanti optuženog Mihailovića i sve njegove četničke formacije sarađivale sa Nemcima, Italijanima i bugarskim okupacionim trupama za sve vreme okupacije u oružanim borbama protiv Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, primajući kroz čitavo to vreme od okupatora oružje, municiju, hranu i drugo u nameri uništenja oslobodilačkog ustanka i pružanju pomoći okupatoru u održavanju sistema okupacije.^[1]

– Presuda Dragoljubu Mihailoviću

Pored toga što je osuđen zbog oružane borbe na strani okupatora, Dragoljub Mihailović je osuđen za brojne ratne zločine, koje su počinile jedinice pod njegovom komandom, uključujući pokolj u Gatima, pokolj u Vraniću, pokolj u Boleču, pokolj u Drugovcu i pokolj muslimana Pljevalja, Čajniča i Foče.^[8]

Sud se uverio da su zločini izvršeni od Mihailovićevih četnika u selima Vraniću, Drugovcu i Boleču, zatim u srezovima bjelopoljskom, čajničkom, fočanskom i pljevaljskom, koji su na pretresu potpuno rasvetljeni pismenim dokumentima i iskazima preživelih svedoka, izvršeni pod neposrednim Mihailovićevim naređenjima.^[1]

– Presuda Dragoljubu Mihailoviću

Mihailović je 15. jula 1946. godine osuđen na smrt streljanjem, trajan gubitak političkih i građanskih prava kao i oduzimanje celokupne imovine. Mesto izvršenja kazne nije objavljeno.

Glavni članak: Proces rehabilitacije Dragoljuba Mihailovića

Proces rehabilitacije Dragoljuba Draže Mihailovića je pokrenut od strane njegovog unuka Vojislava Mihailovića, sa zahtevom da se poništi sudska presuda iz 1945. godine, kojim je Draža osuđen kao saradnik okupatora i ratni zločinac. Proces je pokrenut 2006. godine pred Višim sudom u Beogradu, a prvo ročište je održano 2010. godine.

Pokušaj rehabilitacije generala Dragoljuba Draže Mihailovića izazvao je brojne reakcije ne samo u Srbiji, već na čitavom prostoru bivše Jugoslavije. Žestoka protivljenja došla su ih BiH i Hrvatske, dok su reakcije u Srbiji podeljenje.

Protivnici procesa rehabilitacije podsećaju da je Draža Mihajlović osuđen na smrt zbog istih onih dela zbog kojih su na smrt osuđeni i maršal Peten u Francuskoj, Musert u Holandiji, Kvisling u Norveškoj i drugi kolaboracionisti fašizma: zbog izdaje otadžbine, saradnje sa okupatorom i zločina koje su počinile snage pod njegovom komandom.^[5]

• Dr. Miodrag zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA RAVNOGORSKOM POKRETU 10. jun - 15. juli 1946.

• Zločini četnika u Drugom svetskom ratu
• Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu

Beogradski proces na Wikimedijinoj ostavi

• Otužnica protiv Dragoljuba Mihailovića i ostalih
• Sudsko saslušanje optuženog Mihailovića
• Ispitivanje svedoka i čitanje dokumenata
• DRAŽA MIHAILOVIĆ PRIZNAJE IZDAJU
• Završna reč optuženog Dragoljuba Mihailovića
• Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima
• Izabrani transkripti sa suđenja Draži Mihailoviću Arhivirano 2012-11-24 na Wayback Machine-u (o ubistvima partizanskih porodica i simpatizera)
• Izabrani transkripti sa suđenja Draži Mihailoviću Arhivirano 2012-12-15 na Wayback Machine-u (o saradnji njegovih potčinjenih sa okupatorom)