Mpèriu bizzantinu
Lu 'Mpèriu Bizzantinu era la parti orientali dû Mpèriu rumanu, ca cuntinuàu a campari doppu ca la parti occidintali scumparìu. Duràu di lu 395 a lu 1453. La lingua ufficiali era lu grecu bizzantinu. Lu 'mperiu bizzantinu nascìu grazzi a Teodosiu, ca spartìu lu 'mperiu romanu nta la parti occidintali e la parti orientali nta lu 395. Cascau doppu la cunquista di Costantinupoli pi manu dî Turchi ntî lu 1453. La cultura bizzantina cuntìnua a campari nta la riggiuni dâ Calabbria e ntô Salentu, unni oi si pàrranu ancora dui dialetti dû grecu bizzantinu, lu grecu-càlabbru e lu grecu-salentinu.
Curiusitati
[cancia | cancia la surgenti]Lu 'mpiraturi Custanti II dicidìu di spustari la capitali di lu 'mperiu a Saragusa ntô 663, e tali arristau 'nzinu a quannu la capitali di lu 'mperiu fu spustata attorna a Costantinupoli ntô 668, â morti di Custanti II.
La Sicilia e lu sud Italia, tirritoria bizzantini
[cancia | cancia la surgenti]La Sicilia fu tirritoriu bizzantinu cu la cunquista di Belisariu ntô 535 sutta Giustinianu I. Ristau ntiramenti bizzantina nzinu ô 827, quannu l`'àrabbi, sbarcati a Mazzara cunquistarru la parti uccidintali dâ Sicilia. Picca a picca, lu mpiru bizzantinu persi li cità principali di Palermu (831) e Sarausa (878). Ntô 900 presidî bizzantini tinèvunu ancora a Taurmina chi fu pigghiata di l'àrabbi ntô 902, e Rumetta chi tummau sulu ntô 965. N'sèguitu, versu lu 1038, Maniaci ripigghiau pruvvisoriamenti lu cuntrollu dâ Sicilia urientali, pi pirdirlu difinitivamenti quarchi annu doppu.
Li bizzantini, a parti quarchi ncursioni àrabba, riniscerru comunqui a mantèniri na prisenza cuntìnua n Calabbria, ntâ Pugghia e a Nàpuli, nzinu â scinnuta dî Nurmanni, versu lu 1060.
