Ardesia

L’ardesia (ditta midemma petra di Lavagna o, nta arcuni parrati alpini, piöda) è na varitati di roccia metamòrfica d'urìggini sidimintaria, diffusa n Italia dû Nord n particulari ntâ Liguria, ntô Piemunti e ntâ Lummardìa.

Fruttu dâ sidimentazzioni prugrissiva d'un limu assai finu duvutu â frammintazzioni di rilievi antichi, l’ardesia è na roccia classificata comu tènnira o semi-dura. Si tratta di na varitati particulari di scisti carcàriu-argillusi ca si ponnu divìdiri facirmenti n lastri suttili, chiani, leggi, mpirmiàbbili e risistenti a l'aggenti attimusfèrici.

È na petra assai carcarìfica e cumpatta, ca ci havi lu culuri dû chiummu o tanticchia nìura e ca si pò travagghiari facirmenti. L’ardesia tenni a schiaràrisi dû mumentu dâ strazzioni nzinu a aviri na pigmintazzioni griggiu chiara, la tunalitati scura essennu duvuta a risìdui di carboniu ca vannu nta l'aria quannu sunnu a cuntattu cu ussìgginu, umititati e radiazzioni ultraviuletti. Pò èssiri mpigata nta vari sigmenti artiggianali e nnustriali tantu di l’architittura e di l’edilizzia (pâ rializzazzioni di tetti, abbalatati, o scaluna) quantu n arti ntô design e pi l'uggetti d'usu cutidianu.

Storia

Na lavagna, l'uggettu assai cumuni cumpostu d'ardesia

Lu tèrmini ardesia diriva di na palora antica francisa "ardesie" (sèculu XII) ca dirivassi dû nomu Ardennes, pruvincia francisa ntâ quali si sviluppau tannu una dî primi nnustri strattivi pâ pruduzzioni di lastri suttili di cupirtura. L'ardesia lìguri è canusciuta midemma comu "lavagna", petra ca secunnu la ntrippitazzioni currenti pari c'appi stu nomu dâ lucalitati (dû stissu nomu) â rivera di livanti ca nzin'ô sèculu passatu era lu centru cummirciali talianu di stu matiriali.

S'arriteni ca s'usau l'ardesia n principiu circa duimiladuicentu anni fa ntâ zona dû Tigulliu (ovveru nta l'ària cumprisa ntra lu cumuni di Lavagna e la Valli Funtanabona). Lu tèrmini di lingua latina tegula (ciaramita, tègula) diriva dû nomu dû pòpulu ca campava ntâ zona: li Tigulli.

Lu sò mpegu comu matiriali di cupirtura di tetti acchiana a tèmpura assai antichi e appi lu sò apuggeu nta l'èbbica mediuevali e appoi nta chidda dû Rinascimentu.

Lu mpegu di l'ardesia - pâ quali s'appi n tèmpura ricenti na riscuperta nta l'usu architittònicu pû ristàuru d'edifici stòrici, e d'arridamentu, pi l'abbillimentu di nterni - comu egghiè era già usata a l'èbbica dâ duminazzioni rumana. Nfatti, a Chiàvari, pressu Lavagna, scupreru na nicròpuli cumposta di tombi a "cascetta" nteramenti rializzati cu stu matiriali c'acchiànanu ê sèculi VIII e VII prima di Cristu).

Ntâ valli Funtanabona li primi jacimenti a èssiri sfruttati n manera ntinziva a pàrtiri dû sèculu XII foru chiddi di Reccu e Usciu, puru siddu dâ mitati dû sèculu XIX li centri strattivi chiù mpurtanti sunnu lucalizzati ntô munti Verzi (Lòrsica), ntê rilievi d'Oreru e ntô cumuni di Mocònisi.

Lochi

Anticamenti l'ardesi taliani pruvinìanu dî cavi di Lavagna, attuarmenti si sfrùttanu li cavi di Reccu e Funtanabona. Tutti tri li cavi s'attròvanu ntâ pruvincia di Gènua. Àutri cavi n Europa sunnu pressu Angers, Grenoble, Cherbourg, n Francia e ntô Galles ntô Regnu Unitu.