Kalium

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Kalium is e sjemisch element mit 't symbool K en 't atoeamnómmer 19. 't Is e zilverwit alkalimetaal. In Angelsaksische en Romaanse lenj steitj 't element bekèndj es potassium. Deze naam is aafgelèdj oet 't Nederlandjse "potas", vanwaengen 't feit det kaliumcarbonaat oearsprunkelik woort verkrege door 't loge van hout enne substantie vervolges te verhitte toet "as" in 'n pot.

Dore hoeag reactiviteit van kalium kump kalium inne netuur allein meh veur inne vorm van zate. Kaliumnitraat, kaliumchloraat, kaliumperchloraat en sómtieds kaliumpermanganaat waere veure oxidatieve eigesjappe gebroek es component van zwartböskroet en anger sasse. Ouch is kaliumcarbonaat 'ne wichtige katalysator in houtskaol, det weer invlood haet oppe brandjsnelheid. Inne vorm van kaliumcarbonaat is kalium van belang veure perduksje van glaas. Kaliumoxied, kaliumsulfaat, kaliumnitraat en kaliumchloried waere väöl gebroek in kónsmès. Vriewaal alle kaliumzate zeen good oplosbaar in water. 'n Oetzunjering is di-kaliumtartraat, e reactieperduk van kalium en wiensteinzoer det in wien kan zitten en den de aanwaezig kristalliene droesem guuef.

Anger toepassinge van kalium zeen:

• Injectie van 'n hoeag concentratie kaliumchloried wuuertj toegepas bie 't oetveure van executies, ómdet de wirking van 't hert hiedoor ernstig wuuertj verstuuerdj;
• In deerlike celle zeen kaliumione van belang veur 't verveur;
• Kalium wuuertj ouch gebroek in samegestèldje mèsstoffe, NPK (stikstof, fosfor en kalium), wie 9-9-16 (dit is 'n verhajing van dees stoffe). Kalium zörg ónger anger veure greuj enne kluuer vanne plantj. Ouch guuef 't de plantje mieë waerstandj taenge gekrenkdjes;
• In legeringe mit natrium vörmp kalium NaK, det wuuertj gebroek veur wurmdje te verveure, wie in kerncentrales.