Albanìa

L' Albanìa (Shqipëri / Shqipëria an albanèis) a l'é un pais dl'Euròpa balcànica.

A confin-a con ël Montnèigr a nòrd-òvest, ël Kosovo a nòrd-est, la Macedònia dël Nòrd a est e la Grecia a sud. A l'é bagnà a òvest dal mar Adriàtich e dal mar Jòni.
La capital a l'é Tiran-a.
A l'ha na surfassa ëd 28.748 km² e a conta 3.619.778 abitant.

L'Albanìa a l'é për la pì part montagnosa e a l'é travërsà da nòrd a sud da na serie ëd massiss dësregolar che mincatant a rivo fin-a davzin a la còsta. La sima pì àota a l'é ël Korab (2764 méter). Ij fium pì amportant a son ël Drini a nòrd e la Vjosa a sud.
Arlongh la còsta a fa assè càod e a l'é piuvos (a Durass a pieuv an mojen-a sent di l'ann, con na temperadura mojen-a d'8 °C a gené e 25 °C a luj); viaman ch'as va vers l'anterior la temperadura a dventa pì rèida e, dzortut an sle sime, le precipitassion pì bondose.

Jë sgav a l'han arvelà d'ansediament ëd prima dla penetrassion dj'iliri. Dël temp dj'iliri a-i resto ën bon nùmer ëd tùmoj, necròpoj, fortësse e aglomerà urban, spatarà për tut ël pais, ch'a testimònio ëdcò dla chërsenta anfluensa greca. Reste dla colonisassion greca, dzortut për euvra ëd Corint e Corfù a-i në son vàire a Butrinti, Apolònia, Durass. A Butrinti a l'é stàita dëscoatà n'acròpoli cintà da na muraja grandiosa con set pòrte, anté ch'a-i era un teatro andoa element roman as gionto a struture greche pì vèje. Ël midem fenòmeno ëd sovraposission as artreuva a Apolònia, un grand sit archeològich con muraje, bagn, monument tombaj, ginasio e via fòrt.
Dòp dla fin dl'Imperi Roman d'Ossident, ant ël sud as fa pì fòrta la penetrassion bisantin-a, dont an resto ël monasté d'Ardenitza, la cesa ëd San Michel a Berati, la cesiòta ëd Mesopotam (dël sécol ch'a fa XI). La strutura tìpica a l'é a pianta basilical, con cioché squasi sempe quàder. A-i son ëdcò na stanten-a ëd monasté ortodòss, dont squasi la metà da le part d'Argirocastr.
Dai venessian an rivo fortësse, castej e pont, spatarà ën pòch daspërtut (Durass, Alessio, Butrinti, Valon-a, Scutari), ma squasi tuti armanegià o an ruin-a.
Con la dominassion turca, la pì part dle cese a son ëstàite trasformà an moschee. A Elbasani a-i në i-é vàire ch'a armonto a la fin dël sécol ch'a fa XIV.

L'Albanìa (nòm ofissial: Republika e Shqipërisë) a l'é na repùblica.
Ël president a l'é Ilir Meta (dal 2017).
Ël Prim Ministr a l'é Edi Rama (dal 2013).