zegar

 

wymowa:

​^?/i, IPA: [ˈzɛɡar], AS: [zegar]

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) przyrząd przeznaczony do mierzenia i wskazywania właściwego czasu; zob. też zegar w Wikipedii

(1.2) techn. wskaźnik w postaci okrągłej tarczy z wypisanymi na obwodzie wielkościami i przynajmniej jedną wskazówką, wskazującą te wielkości

odmiana:

(1.1-2)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	zegar	zegary
dopełniacz	zegara	zegarów
celownik	zegarowi	zegarom
biernik	zegar	zegary
narzędnik	zegarem	zegarami
miejscownik	zegarze	zegarach
wołacz	zegarze	zegary

przykłady:

(1.1) Ten zegar zbudowano w XVII w., a ciągle chodzi!

(1.2) Kadet z przerażeniem patrzył na dziesiątki zegarów w kokpicie.

składnia:

kolokacje:

(1.1) zegar astronomiczny • zegar atomowy • zegar elektryczny • zegar kwarcowy • zegar piaskowy • zegar słoneczny • zegar wodny • zegar elektroniczny / mechaniczny • zegar dworcowy / kościelny / ratuszowy / wieżowy / zamkowy • zegar zagłady • zegar z kukułką / z kurantem / z wahadłem • zegar stojący / wiszący • zegar ścienny / stołowy / szafkowy • zegar bije / chodzi / cyka / dzwoni / tyka • zegar późni się / spieszy się / pokazuje właściwy czas • tarcza / wskazówki zegara • nakręcać / nastawiać zegar • na zegarze jest / wybiła (godzina) pierwsza • muzeum zegarów • zegarmistrz

synonimy:

(1.1) czasomierz, przest. godzinnik; gw. (Śląsk Cieszyński) godziny; gw. (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk i Zaolzie) zygor

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) przyrząd pomiarowy

hiponimy:

(1.1) budzik, chronometr, gnomon, klepsydra, solarium, zegarek

holonimy:

meronimy:

(1.1) cyferblat, kurant, wahadło, werk, wskazówka

wyrazy pokrewne:

rzecz. zegarynka ż, Zegar mrz

zdrobn. zegarek mrz, zegareczek mrz

przym. zegarowy, zegarkowy

związki frazeologiczne:

cofnąć zegar • uderzenie zegara

etymologia:

(1.1) śwn. seigære → waga; zegar wodny lub piaskowy (> niem. Seiger → zegar ścienny / wieżowy^[1] < seigen < facititivum od seihen → sączyć, przesączać^[2])

(1.2) od (1.1)

uwagi:

(1.1) por. budzik • chodzik • cebula • chronometr • klepsydra • stoper • minutnik

(1.1) Niemieckie Seiger, od którego pochodzi pol. zegar, pierwotnie oznaczało zegar wodny lub piaskowy (→ przyrząd do sączenia), a potem – każdy zegar^[2].

(1.1) Niektórzy próbowali wywodzić etymologię od wyrazu Zeiger → wskazówka; teoria ta jest jednak błędna^[3].

tłumaczenia:

• albański: (1.1) sahát m
• angielski: (1.1) clock
• arabski: (1.1) ساعة ż (sāʿa)
• baskijski: (1.1) erloju, ordulari
• białoruski: (1.1) гадзіннік m
• bułgarski: (1.1) часовник m
• chorwacki: (1.1) sat m
• czeski: (1.1) hodiny ż lm; (1.2) ukazatel m
• duński: (1.1) ur n
• esperanto: (1.1) horloĝo
• fiński: (1.1) kello
• francuski: (1.1) horloge ż, pendule ż; (1.2) compteur m
• galicyjski: (1.1) reloxo m; (1.2) reloxo m
• gudźarati: (1.1) ઘડિયાળ ż (ghaḍiyāḷa)
• hebrajski: (1.1) שעון m (szaon)
• hiszpański: (1.1) reloj m; (1.2) contador m
• islandzki: (1.1) klukka ż
• japoński: (1.1) 時計 (とけい, tokei)
• jawajski: (1.1) jam
• jidysz: (1.1) זייגער m (zejger)
• kaszubski: (1.1) zédżer m
• kataloński: (1.1) rellotge m
• luksemburski: (1.1) Auer ż
• niderlandzki: (1.1) klok ż
• niemiecki: (1.1) Uhr ż, daw. reg. Seiger^[2]
• nowogrecki: (1.1) ρολόι n; (1.2) ρολόι n
• nowopruski: (1.1) zēgeris m
• portugalski: (1.1) relógio m
• rosyjski: (1.1) часы lm; (1.2) часы lm
• słowacki: (1.1) hodiny lm ż
• szwedzki: (1.1) klocka w, ur n
• turecki: (1.1) saat
• tuvalu: (1.1) itulā
• tybetański: (1.1) ཆུ་ཚོད
• ukraiński: (1.1) годинник m
• węgierski: (1.1) óra
• wilamowski: (1.1) zaegier m, zǡgjer m, zagier m, zȧgjer m
• włoski: (1.1) orologio m

źródła: