błoto

 

wymowa:

IPA: [ˈbwɔtɔ], AS: [bu̯oto] ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) mieszanina ziemi i wody; zob. też błoto (zawiesina) w Wikipedii

(1.2) bagno, obszar bagnisty

(1.3) przen. sytuacja lub środowisko dwuznaczne moralnie^[1]

(1.4) chem. osady strącone w procesie produkcji cukru w błotniarkach^[1]

odmiana:

(1.1)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	błoto	błota
dopełniacz	błota	błot
celownik	błotu	błotom
biernik	błoto	błota
narzędnik	błotem	błotami
miejscownik	błocie	błotach
wołacz	błoto	błota

przykłady:

(1.1) Ktoś naniósł błota do mieszkania i nie nie posprzątał.

składnia:

kolokacje:

(1.1) ugrzęznąć w błocie • ochlapać się błotem • taplać się w błocie • błoto pośniegowe

synonimy:

(1.1) reg. śl. ciapryka, maras; daw. kał

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) breja

hiponimy:

(1.1) borowina

holonimy:

(1.1) kałuża, bagno

meronimy:

(1.1) woda, ziemia, ił, piasek

wyrazy pokrewne:

rzecz. błotnik m, błota nmos, błotnica ż, błotniarka ż, błocenie n, ubłocenie n, błotniak m, Błotnica ż, błotniarkowate nmos, Błota nmos

zdrobn. błotko n

zgrub. błocko n

czas. błocić ndk., ubłocić dk.

przym. błotny, błotnisty

związki frazeologiczne:

mieszać z błotem / zmieszać z błotem • obrzucić błotem / obrzucać błotem • obrzucić się błotem • unurzać w błocie • wdeptać w błoto • wyrzucać pieniądze w błoto • koń bosy na lód, but dziurawy na błoto, tępa siekiera na drwa – niebezpieczni są • gdy na Szczepana błoto po kolana, na Zmartwychwstanie wytoczym sanie • gdy święta Agata po błocie brodzi, człek w Zmartwychwstanie po lodzie chodzi • na wiosnę ceber deszczu, łyżka błota; na jesieni łyżka deszczu, ceber błota • każde błoto ma swego diabła • kto w błoto wpadnie, ten suchy nie wstanie • kiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto • po św. Bartłomieju z łyżki deszczu ceber błota • gdy w Elżbietę pada, pluchę i błoto zapowiada • styczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utyka • cnota tam za błoto, gdzie ma wagę złoto • kto w błoto idzie, ten się nim ukala • majowe błoto, więcej niż złoto • garncarz z błota narobi złota • po świętej Dorocie pójdziesz po błocie • po świętej Dorocie wioska cała w błocie • święta Dorota zapowiada śnieg i błota • pierwszy śnieżek w błoto pada, słabą zimę zapowiada • dobry koń to i po błocie pojedzie • zarzekała się żaba błota • na wozie świnie, pod wozem błoto • siej owies w błoto, urodzi się złoto • z wierzchu złoto, w środku błoto • nie uczerpnąć z błota czystej wody • byle było błoto, znajdą się i diabły • kto w błoto bije, temu kał do gęby pryszcze • styczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utyka • z błota nie zrobisz złota • reg. (Kresy) spaskudzić równo z błotem^[2]

etymologia:

od prasł. *bolto^[3][4] → błoto (1.1-2), od prabałtosłowiańskiego słowa o znaczeniu biały, od praindoeur. rdzenia bhēlo- lub bhōla- (przez to spokrewnione etymologicznie z pol. biały)^[3]

przejście znaczenia wyjaśniane występowaniem na bagnach trawy wełnianki, której białe główki nasienne pokrywają błota bielą^[3]

por. białor. балота, bułg. блато, chorw. blato, czes. bláto, dłuż. błoto, głuż. błóto, mac. блато, ros. болото, karpatorusiń. болото, scs. блато, serb. блато, słc. blato, słń. blato i ukr. боло́то

por. litew. baltas i łot. balts

źródłosłów dla jid. בלאָטע

uwagi:

(1.2) W tym znaczeniu zwykle używane w liczbie mnogiej – „błota”.

tłumaczenia:

• aceh: (1.1) leuhop
• angielski: (1.1) mud
• arabski: (1.1) طين
• asamski: (1.1) বোকা
• baskijski: (1.1) lokatz, lohi
• białoruski: (1.1) гразь ż; (1.3) гразь ż
• chorwacki: (1.1) blato n
• czeski: (1.1) marast m
• duński: (1.1) mudder n, dynd n
• esperanto: (1.1) koto
• fiński: (1.1) kura
• francuski: (1.1) boue ż
• gudźarati: (1.1) કાદવ m (kādava)
• hiszpański: (1.1) barro m
• jidysz: (1.1) בלאָטע ż (blote)
• kaszubski: (1.1) rëda ż, brëklëzna ż, brëzgawica ż, brëzgula ż, czaprowina ż, czapuga ż, kalëga ż, kalëszcze n, mëza ż, pełm m, rozbrzëga ż; (1.2) błota, badżielnice, bagna, dãple, sapë, szlapë, trzęsawiszcza
• kataloński: (1.1) fang m, llot m
• łaciński: (1.1) lutum n
• nahuatl klasyczny: (1.1) zoquitl
• niemiecki: (1.1) Schlamm m
• nowogrecki: (1.1) λάσπη ż
• rosyjski: (1.1) грязь ż, слякоть ż
• rumuński: (1.1) noroi n
• słowacki: (1.1) blato n
• słoweński: (1.1) blato n; (1.2) močvirje n
• szwedzki: (1.1) slask n, gyttja w, gegga w, sörja w, mörja w, dy w
• tetum: (1.1) tahu
• turecki: (1.1) çamur
• ukraiński: (1.1) болото n, грязь ż
• wilamowski: (1.1) kūt m, kut m
• włoski: (1.1) fango m, limo m

źródła: